۴-۱- آزمون­های مورد استفاده:
به منظور آزمون فرضیه ­های مطرح شده در فصل اول، دو الگوی (۳-۸) و (۳-۹) به ترتیب، به الگوی استاتستیک نوع دوم (۴-۲) و (۴-۳) تغییر داده و برآورد شده است؛ زیرا موضوع مورد بررسی مشابه کالای خاص است و نیاز به تخمین از طریق الگوی استاتستیک نوع دوم دارد. در ادامه نتیجه هر تخمین نشان داده شده است. قبل از تخمین آزمون­های زیر برای هر الگو انجام شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۱-۱-آزمون F لیمر:
یکسان بودن عرض از مبدا­ها (داده ­های تلفیقی^[۷۶]) در مقابل ناهمسانی عرض از مبدا­ها (روش داده ­های تابلویی) را مورد بررسی قرار می­دهد انجام شده است. می­توان فرضیه ­های این آزمون را به صورت زیر نوشت:
H₀=α_۱=α_۲=…=α_n
H₁=حداقل یکی از عرض از مبداها با بقیه متفاوت است
اگر Fمحاسبه شده مربوط به آماره لیمر از F جدول به درجه آزادی ^[۷۷](N-1, NT-N-K) بزرگتر باشد، فرضیه رد می­ شود و استفاده از روش داده ­های تابلویی بهتر است. در غیر این صورت از روش داده ­های تلفیقی استفاده می­ شود.
۴-۱-۲- آزمون هاسمن^[۷۸]:
برآورد الگو با روش داده ­های تابلویی به دو صورت اثرات ثابت و تصادفی صورت می­گیرد، که به منظور انتخاب بین این دو روش از آزمون هاسمن استفاده می­ شود. که آماره آن H با توزیع خی دو با درجه­ آزادی k (تعداد متغیرهای توضیحی) می­باشد و به صورت زیر تعریف شده است.
(۴-۱)
که در آن و بوده و معرف تخمین زننده­های روش اثرات ثابت و نشان دهنده تخمین زننده­های روش اثرات تصادفی است.
آزمون هاسمن در حقیقت آزمون فرضیه­ ناهمبسته بودن اثرات انفرادی و متغیرهای توضیحی است که طبق آن تخمین­های حداقل مربعات تعمیم یافته (تحت فرضیه H₀) سازگار و تحت فرضیه H₁ ناسازگار است. از طرف دیگر تخیمن­های اثرات ثابت تحت دو فرضH₀ , H₁ سازگار می­باشد. به عبارت دیگر روش اثرات تصادفی که در آن از تخمین زننده­های حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده فرضیه H₀ سازگاری ضرایب را نشان می­دهد. تخمین زننده­های روش اثرات ثابت نیز، سازگار بودن ضرایب را تحت هر دو فرض H₀و H₁ نشان می­دهد (هسیائو^[۷۹]،۱۹۸۶). بنابراین در صورتی که فرضیه H₀ پذیرفته شود، روش اثرات تصادفی بر روش اثرات ثابت ترجیح داده می­ شود.
۴-۱-۳- آزمون ناهمسانی واریانس:
ماهیت داده ­های پنلی ایجاب می­نماید که در بسیاری از مطالعات مبتنی بر این گونه داده ­ها، مشکل ناهمسانی واریانس بروز نماید. با توجه به تاثیر مهم ناهمسانی واریانس بر نتایج برآورد لازم است قبل از پرداختن به هر گونه تخمین، وجود یا عدم وجود واریانس ناهمسانی بررسی شود. این آزمون از طریق آزمون نسبت درست نمایی (LR) با بهره گرفتن از نرم افزار Stata12 انجام شده است.
۴-۱-۴ آزمون مانایی:
با توجه به اینکه داده ­های پنل درصورتی که بازه زمانی کمتر از ده سال را پوشش دهندند نیاز به آزمون مانایی ندارد ( اندرس^[۸۰]،۲۰۰۳)؛ در این پژوهش با توجه به قلمرو زمانی که از ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ است نیاز به آزمون مانایی نیست.
۴-۲-تنایج تخمین الگوها:
۴-۲-۱- بررسی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات:
طبق آنچه در فصل سوم و ابتدای فصل چهارم بیان شد برای بررسی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات از الگوی (۴-۲) استفاده می­ شود.
(۴-۲)
در این الگو و درآمد سرانه کشورهای i و j است که جایگزین متغیرهای تولید ناخالص داخلی و جمعیت این کشورها شده است. متغیر درآمد سرانه در واقع اثرات تغییر در تولید ناخالص ملی و جمعیت را نشان می­دهد. با افزایش درآمد سرانه هر کشور مبادلات تجاری آن کشور نیز افزایش می­یابد. به طور کلی رابطه درآمد سرانه با تجارت مثبت است و انتظار می­رود علامت این متغیر مثبت باشد. برای برآورد الگوی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه کل خدمات ابتدا آزمون F لیمر، هاسمن و LR انجام شده است. نتایج این آزمون های در جدول (۴-۱) آمده است.
جدول (۴-۱): نتایج آزمون F لیمر، هاسمن و LR برای الگوی (۴-۱).

۵۵/۷۴ % از پاسخ دهندگان بر این باورند که تبادل دانش در سازمان آنطور که باید صورت نمی گیرد. مبادله دانش به میزان زیادی میان واحدهای وظیفه ای سازمان، روان و مستمر جریان دارد، نحوه جریان اطلاعات از پایین به بالا و از بالا به پایین تنها در حد کفایت صورت می گیرد و مدیران و کارمندان خود را ملزم به دادن اطلاعات بطور مستمر نمی دانند .
سازمان ها باید بتوانند منابع اطلاعاتی داخلی و خارجی خود را بطور سیستماتیک مدیریت کرده و تمام اطلاعات سازمانی مرتبط را تحت اختیار خود داشته باشند. یکی از مشکلات در زمینه مدیریت دانش، مدیریت بر دانش پنهان سازمان است، یعنی دانشی که در ذهن و قابلیت های افراد نهفته است . در این خصوص سازمان دو رویکرد کلی دارد:

• • دانشی که بطور مکرر مورد استفاده تعداد محدودی از متخصصان قرار می گیرد، باید استخراج و به دانش آشکار تبدیل شود .

• • روش مبادله مستقیم دانش پنهان،که در این مبادله می توان از روش هایی نظیر تهیه بانک اطلاعاتی متخصصان، جلسات بحث و گفتگو و تبادل نظر بصورت حضوری و مجازی،جلسات سمینار، کارگاه های آموزشی و … استفاده کرد .

به زعم ۴۵/۲۵% پاسخ گویان، کتابداران، اطلاعات لازم را به میزان زیادی به موقع توزیع می کنند. و معتقدند اتوماسیون و اینترنت کمک زیادی به تبادل دانش می کنند .
بین وضعیت موجود حلقه بکاربستن دانش در شرکت مادر تخصصی توانیر با وضعیت مطلوب آن تفاوت متوسطی وجود دارد .
۸۲/۶۱ % اعضاء جامعه آماری معتقدند وضعیت مطلوبی جهت بکاربردن آموخته ها در سازمان وجود ندارد افراد پس از حضور در دوره های آموزشی تا حد زیادی دغدغه کاربرد آن را در سازمان دارد. و پیوسته از خود می پرسند چگونه می توانند آموخته های خود را برای انجام بهتر کارها بکار گیرند. اما نبودن سیستم پاداش، اهمیت ندادن مدیریت و اولویت ندادن در ترفیع کارمندانی که در انجام کارهای خود دانائی را دخیل می کنند باعث شده انگیزه لازم از کارمندان گرفته شود .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳۶/۳۶% جامعه آماری معتقدند سازمان به میزان زیادی برای بهره برداری از دانایی خود، فرایندهای نظام مندی دارد. پاسخ گویان معتقدند تا حد زیادی دانسته های خود را در کار دخیل می کنند و برای بکار بردن دانائی های خود در سازمان احساس دغدغه می کنند .
درجه همبستگی بین حلقه‌های مدیریت دانش در شرکت مادر تخصصی توانیر از وضعیت مطلوب برخوردار است.
۱) بین حلقه خلق دانش و حلقه مبادله دانش همبستگی مثبتی وجود دارد و مقدار ضریب همبستگی آنها برابر ۴۰۹/۰ است.
۲) بین حلقه خلق دانش و حلقه بکار بستن دانش همبستگی مثبتی وجود دارد و مقدار ضریب همبستگی آنها برابر ۵۸۵/۰ است.
۳) بین حلقه مبادله دانش و حلقه بکاربستن دانش همبستگی مثبتی وجود دارد و مقدار ضریب همبستگی آنها برابر ۶۱۷/۰ است.
۵-۳ اولویت حلقه ها بر اساس تاپسیس فازی
اگرچه دستیابی به سازمان دانش مدار که در آن تمامی ۴ حلقه مدیریت دانش به خوبی اداره می شود، مشکل است، اما غیرممکن نیست. با توجه به تجزیه و تحلیل داده ها اولویت حلقه ها در شرکت مادر تخصصی توانیر به صورت زیر می باشد :

• • رتبه اول : حلقه خلق دانش

• • رتبه دوم : حلقه بکاربستن دانش

• • رتبه سوم : حلقه مبادله دانش

• • رتبه چهارم : حلقه سازماندهی دانش

۵-۴ محدودیت های پژوهش
بدیهی است رفع محدودیت های هر پژوهش زیربنای پژوهش های بعدی قرار گرفته و این امر موجب شکوفایی می گردد. با توجه به آنچه در این پژوهش به آن پرداخته شده است ضرورت برخورد مدبرانه و هوشمندانه با موضوع دانش در سازمانهای دولتی غیرقابل انکار است، حمایتهای عملی لازم در بین مدیران ارشد برای پشتیبانی و طراحی نظام مدیریت دانش به چشم نمی خورد و چنانچه طرحی هم در این ارتباط تصویب و به مرحله اجرا برسد با تغییرات مدیریت از اولویت لازم برخوردار نمی باشد و بعضاً به بوته فراموشی سپرده می شود، مطمئناً در صورت نبود سیستم مدیریت دانش دستگاه های دولتی با این مشکلات مواجه خواهند بود.(نظافتی۱۳۸۵)

• • کمبود امکان دسترسی مطلوب و کامل به اطلاعات و منابع مورد نیاز

• • کمبود تحقیقات میدانی انجام شده و کم اهمیت دانستن توجه به امر پژوهش

• • ندادن اطلاعات جامع و کامل توسط متخصصین

۵-۵ نکات کاربردی برای پژوهشگران آینده
عوامل متعددی وجود دارد که به عنوان عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش شناخته شده اند. از آنجائیکه تحقیق حاضر در یک سازمان دولتی انجام شده است، از انجام چنین تحقیقی در یک شرکت خصوصی می توان نتایج متفاوتی حاصل نمود که با مطالعه تطبیقی بین نتایج حاصل از سازمانهای دولتی و شرکتهای خصوصی به تفاوت های موجود پی برد. و همچنین می توان به تفاوتهای موجود در حلقه های چرخه مدیریت دانش در سازمانهای دولتی و شرکتهای خصوصی پی برد.
۵-۶ نتیجه گیری و پیشنهادها
دانش ابزار اصلی رقابت در بسیاری از سازمان هاست. جوامع تجاری و جوامع علمی معتقدند که با اهرم دانش، یک سازمان می تواند منافع رقابتی خود را حفظ کند. به منظور هدایت دانش در جهت اهداف سازمانی و کسب مزیت رقابتی پایدار، مدیران سازمان باید به مدیریت دانش بپردازند. مدیران باید توانایی هایشان را در این زمینه بالا ببرند، با استراتژی های مدیریت دانش آشنا باشند و محیطی فرهنگی، دانش محور و تعاملی را بین نیروی انسانی ایجاد کنند، تا اطلاعات و دانش به سهولت بین آنها تسهیم و مدیریت شوند. در این صورت می توانند دانش موجود را به مزیت رقابتی پایدار تبدیل کنند .
تغییرهای محیطی، سازمان ها را وادار ساخته تا پیوسته به منظور سازگاری با محیط خود،به دنبال بهترین راهکارها و رویه ها باشند و بدین ترتیب به مزیت رقابتی دست یابند و تنها راه چاره سازمان های آینده ر برابر تغییر و تحول ها، آن است که خود را تبدیل به سازمانهای یادگیرنده کنند. یکی از راه های اساسی تبدیل شدن به سازمان یادگیرنده به کارگیری مدیریت دانش در سازمان است.
پیشنهادهایی که از بررسی چهارحلقه مدیریت دانش در راستای بهبود مدیریت دانش در سازمان توانیر به دست می آید به شرح زیر است:
جهت خلق دانش :

• • پیشنهاد بررسی نقش و تاثیر مدیریت دانش در ارتقای عملکرد کارکنان سازمان .

• • اجرای فوق العاده ویژه که همزمان تولید مقالات و کتب طی دوره های آموزشی توسط افراد را مورد ارزیابی و سپس تشویق قرار می دهد .

• • اقدام جهت استقرار روند منظمی جهت آموزش کارکنان

جهت سازماندهی دانش :

• • ایجاد بانک دانش و ثبت بینش و تجربیات به منظور قابل استفاده و در دسترس ساختن آنها در هر مکان، هر زمان و توسط هر کسی که نیاز داشته باشد .نظر ریاست، در سیستم های محلی شبکه های کامپیوتری به منظور درج و ذخیره آموخته های فردی کارکنان فایلی را اختصاص دهد تا فرایند ثبت آموخته های فردی کارکنان نظام مند شود .

• پیاده سازی سیستم اتوماسیون که اطلاعات را بطور مناسبی سازماندهی کند .

احساس نگرانی در مورد آینده فرد بیمار

۲

۸۰/۰

اختلال در رسیدگی به کارهای منزل

۴

۷۷/۰

مشکلات ناشی از درمان

۱۲

۸۵/۰

میزان دسترسی و کیفیت خدمات پزشکی

۱۵

۹۰/۰

با توجه به جدول، میزان آلفای کرونباخ همه ابعاد بسیار خوب بوده است که این مسئله انسجام درونی سوالات پرسشنامه را تایید می کند.
۳-۶- جامعه آماری:
منظور از جامعه آماری همان جامعه اصلی است که از آن نمونه ای نمایا یا معرف بدست آمده باشد(ساروخانی،۱۵۷:۱۳۸۲).
جامعه آماری این پژوهش شامل سه بیمارستان مفید، علی اصغر و طبی کودکان تهران می باشد. جامعه نمونه در این پژوهش ۳۰۰ بیمار PKU می باشند.
۳-۷- حجم نمونه:
تعداد عناصر موجود در نمونه حجم نمونه را تشکیل می دهد. تعیین حجم نمونه، بستگی به دقت و اطمینان تعمیم دارد. هر چه این دقت و اطمینان بیشتر باشد، نیاز به حجم نمونه بیشتری خواهد بود. حجم نمونه در این پژوهش از طریق شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه بندی از این سه بیمارستان و به تعداد ۱۰۰ بیمار مشخص گردید.
۳-۸- شیوه ی نمونه گیری:
برای تعیین مشخصات و صفات متغیر جامعه می توان کلیه افراد آن جامعه را مورد مطالعه و اندازه گیری قرار داد که در اکثر اوقات این کار(سرشماری) به علت عدم امکانات و هزینه سنگین قابل اجرا نیست و باید به نمونه گیری متوسل شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

محقق به منظور صرفه جویی در وقت، انرژی و هزینه از نمونه گیری استفاده می کند. علاوه بر این هرچه تعداد پاسخگویان بیشتر باشد، احتمال اشتباهات در تحقیق (نظیر اشتباهات پرسشگر، نیافتن پاسخگویان و ..) بیشتر و به گونه ای از دقت تحقیق کاسته خواهد شد.(رفیع پور،۳۷۰:۱۳۸۳). با توجه به حساسیت کار نمونه گیری، باید به مواردی توجه کرد: در آغاز باید جامعه آماری مورد مطالعه را به درستی شناخت و حدود آن را تعیین کرد. در وهله دوم نمونه باید از تمام خصوصیات اساسی جامعه آماری برخوردار باشد که این ویژگی نمونه را معرف یا نمایا بودن آن می نامیم(ساروخانی،۱۶۰:۱۳۸۲).
روش مورد استفاده در این تحقیق جهت دست­یابی به نمونه­ پژوهشی، نمونه گیری تصادفی طبقه ­بندی^[۱۷] (طبقه ای) متناسب (نسبی) می­باشد. یک نمونه تصادفی طبقه ­بندی شده از تقسیم عناصر جامعه به گروه­هایی که بر همدیگر هم­پوشی ندارند و طبقات^[۱۸] نامیده می­شوند و از طریق انتخاب نمونه تصادفی ساده از داخل هر طبقه به­دست می ­آید. به عبارت دیگر، جامعه را به چند طبقه مجزا و همگن(یا زیر مجموعه­ها) تقسیم می­کنیم، آن­گاه از داخل هر طبقه(یا زیر مجموعه) به­ طور تصادفی ساده ­نمونه را انتخاب می­کنیم(شیفر و دیگران، ۱۳۸۲: ۱۸۶). انتخاب متغیرهای طبقه بندی معمولاً‌ بستگی به متغیرهایی دارد که در دسترس هستند ( ببی، ۱۳۸۷: ۴۴۹ ).
۳-۹- تکنیک‌های مورد استفاده در تجزیه و تحلیل داده‌ها:
تجزیه و تحلیل داده‌ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSSنسخه ۲۱ صورت گرفته است. در سطح توصیفی از جداول یک بعدی، درصد و فراوانی و میانگین گویه هایی که به صورت طیف لیکرت طراحی شده بود، استفاده شد.در سطح استنباطی نیز برای آزمون فرضیات از آزمون های ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شد.
۳-۹-۱-ضریب همبستگی پیرسون:
ضریب همبستگی پیرسون یکی از روش های پرکاربردی است که برای تعیین میزان رابطه بین دو متغیر مورد استفاده قرار گرفته و با علامت r نمایش داده می شود.این ضریب به منظور بررسی رابطه بین دو متغیر فاصله ای یا نسبی مورد استفاده قرار می گیرد و مقدار آن همواره بین ۱+ و ۱- در نوسان است. اگر مقدار بدست آمده مثبت باشد، نشان دهنده تغییرات هم جهت دو متغیر است به این معنی که با هر گونه افزایش در مقدار یک متغیر، مقدار متغیر دیگر نیز افزایش می یابد و برعکس. اما منفی بودن مقدار r بیانگر این است که دو متغیر در جهت عکس یکدیگر حرکت می کنند. یعنی با افزایش مقدار یک متغیر، مقدار متغیر دیگر کاهش می یابد و برعکس. میزان صفر نیز نشان دهنده عدم وجود رابطه بین دو متغیر است. مقدار یک برای این ضریب نشانگر همبستگی مثبت کامل و -۱ بیانگر همبستگی منفی کامل خواهد بود(کلانتری،۱۰۸:۱۳۸۹).
۳-۹-۲-رگرسیون چندگانه:
گاهی دو یا چند متغیر تاثیر عمده ای بر متغیر وابسته دارند. در این وضعیت، از رگرسیون چندگانه جهت پیش بینی متغیر وابسته استفاده می شود. در واقع رگرسیون چندگانه راهی برای انتخاب پیش بینی کننده های یک متغیر وابسته بر اساس ملاک های آماری است. این روش به درجه بندی تاثیر متغیرهای مستقل در تبیین متغیر وابسته نیز کمک می کند. رگرسیون چند متغیری مانند یک رگرسیون ساده یا دو متغیری است، با این تفاوت که بیش از یک متغیر پیش بین درآن وجود دارد(هویت و همکار،۴۳۲:۱۳۸۹).
۳-۱۰-محدودیت و مشکلات تحقیق
هر پژوهشی در طی مراحل تدوین با پاره ای مشکلات و نارسایی هایی همراه می باشد، این تحقیق نیز خالی از این محدودیت ها نبود، بر این اساس می توان مهم ترین مشکلات تحقیق را به این نحو گزارش کرد:
۱ - مسایل و محدودیت­های مالی
۲ - محدودیت زمانی برای انجام تحقیق
۳ - نبود پژوهش میدانی قابل اعتنا درباره این موضوع در ایران
۴-عدم دسترسی به منابع دست اول مرتبط به موضوع
۳-۱۱- خلاصه فصل
امروزه روش های کمی وکیفی متنوعی برای عملیاتی کردن و سنجش هر تحقیق وجود دارد، از سوی دیگر پژوهشی توان علمی بالا و معتبری دارد که بتواند متناسب با موضوع آن، تکنیک مناسبی انتخاب شود. هر چقدر تکنیک انتخاب شده تناسب بالاتری با موضوع داشته باشد به نتایج حاصله از آن اعتماد بیشتری می توان کرد. در این پژوهش از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه برای سنجش استفاده شده است. بعد از طی مراحل طراحی پرسشنامه و تایید اعتبار و روایی و توزیع آن از طریق نرم افزار آماری SPSS 18 محاسبات انجام شد و نتایج آن در فصل چهارم به گونه ای مبسوط ارائه گردید.
فصل چهارم
یافته های تحقیق
۴-۱- مقدمه

ابن عباس روایتی پیرامون داستان آفرینش آدمعلیه السلام و سجده فرشتگان بر او نقل کرده است که روایت دیگر وی، اختلاف شدید دارد.^[۱۴۲۷]
طبری در تفسیرش، پس از نقل این روایات، تلاش می کند تخالف آنها را به گونه ای حل و بین آنها «جمع» کند.^[۱۴۲۸]
ابن کثیر در سنجش این روایات آنها را دارای «سیاق غریب» دانسته است و می گوید:
«…در این روایات اسرائیلیات زیادی واقع شده است و چه بسا برخی از آنها مدرج^[۱۴۲۹] باشد و از کلام صحابه نبوده و آن را از برخی کتب قدیمی اخذ نموده اند…».^[۱۴۳۰]
آیت الله معرفت پس از نقل گفته ابن کثیر و در تأیید کلامش، می گوید: «این روایات اهل حدیث بود که شاید برخی از آن داستان باشد…».^[۱۴۳۱]
نمونه دیگر، ذیل تفسیر آیه Cوَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّه…B ^[۱۴۳۲] می باشد که به روایاتی از صحابه و تابعان اشاره می کند. مانند روایتی از قتاده که مقصود از «شجره منهیه» را «درخت دانش و معرفت» گرفته که در آن همه چیز وجود دارد.^[۱۴۳۳]
آیت الله معرفت این روایت را بر گرفته از «تورات تحریف شده» دانسته و آن را طرح می کند.
هم او در پاورقی همین قسمت می گوید: «چه زشت است برای مسلمان که از کالایی بی ارزش تفسیری برای قرآن برگیرد!!»^[۱۴۳۴]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همچنین، به روایت وهب در این باره اشاره می کند:
«هنگامی که خداوند آدمعلیه السلام و همسرش را ساکن کرد و او را از درخت[شجره ممنوعه] نهی کــرد، و شـاخه های آن درخت در یکدیگر پخش شده بود و برای آن میوه ای بود که فرشتگان برای جاودانگیشان می خوردند. این همان میوه ای است خدا آدمعلیه السلام و همسرش را از آن نهی کرد».^[۱۴۳۵]
و سپس در نقد آنها می نویسد: «بر این احادیث شائبه اسرائیلی بودن آشکار است و قابل قبول و هضم نیست».^[۱۴۳۶]
ذیل همین آیه، روایاتی نیز از مفسران صحابی وتابعی، پیرامون «آفرینش حوا» و وجه نامگذاری او به حوّاء و امرأه، نقل شده است:
به طور مثال، از ابن عباس نقل شده که در این باره می گوید:
«هنگامی که آدمعلیه السلام در بهشت ساکن شد، در آن وحشی ای راه می رفت که برای او همسری نبود که در کنار او آرام گیرد، پس اندکی خوابید و از خواب بیدار شد ناگهان بالای سرِ خود، زنی را نشسته دید که خدا او را از دنده اش آفریده بود. پس از او پرسید تو چیستی؟ گفت: زن، گفت: چرا آفریده شده ای؟ گفت: برای این که تو در کنارم آرامش یابی! فرشتگان در حالی که می خواستند بدانند علم او چقدر است به او گفتند: ای آدم! اسم او چیست ؟ گفت: حواء، گفتند: چرا حوا نامیده شد؟ گفت: زیرا او از [موجود] زنده خلق شد. پس خداوند فرمود: Cیا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّهB».^[۱۴۳۷]
از مجاهد نقل شده که در وجه تسمیه زن، به «امرأه» گفته است: «آدمعلیه السلام خواب بود که حواء از بالا(یا پایین) دو دندۀ او آفریده شد، پس بیدار شد و او را دید. آنگاه گفت: تو کیستی؟ گفت: من اسا هستم که به سریانی یعنی زن».^[۱۴۳۸]
آیت الله معرفت درباره این روایت و امثال آن می گوید:
«این روایات- بلکه حکایات- بیشتر شبیه به شوخی است تا جدّی، و شاید از فکاهی های افراد با نمک و خوش مشرب است که به صورت زاید به تفسیر راه پیدا کرده و واقعاً چه سهل انگاریی!»^[۱۴۳۹]
در ادامه به نقل روایاتی مشابه می پردازد و در آخر می گوید: «[این روایت ها] بیشتر شبیه اسرائیلیات است و با صریح قرآن مخالفت دارد و با افسانه های سفر تکوین هماهنگ است…».^[۱۴۴۰]
با توجه به نقد آقای معرفت، به نظر می آید، معیارهای ایشان در عدم پذیرش این روایات، «مخالفت با قرآن»، «موافقت با مضامین افسانه ای عهد قدیم»، «شباهت به اسرائیلیات» می باشد.
همچنین، در موضوع «کنیه آدم علیه السلام در بهشت»، روایاتی را نقل نموده که یکی از آنها از کعب الأحبار نقل شده است:
«هیچ کس در بهشت ریش ندارد، مگر آدم علیه السلام که دارای ریش سیاهی تا نافش است! سببش این است که در دنیا ریش نداشته و ریش پس از حضرت آدم علیه السلام بوده است. و هیچ کس جز حضرت آدمعلیه السلام در بهشت کنیه ندارد و کنیه او در آنجا «أبا محمد» است!»^[۱۴۴۱]
پس این روایت، آیت الله معرفت، نقدی بر این روایت ننوشته است. اما باز، در پاورقی با جمله ای کوتاه، نظر خود را راجع به آن، بیان می دارد: «این کلامی است که از دیوانه صادر شده است».^[۱۴۴۲]
همچنین ذیل تفسیر آیه Cفَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطانُ عَنْه…B^[1443] باز روایتی طولانی از وهب نقل شده است: اینکه خدا آدمعلیه السلام، همسر و فرزندانش را از درخت نهی کرد برای آن میوه ای بود که فرشتگان آن را برای جاودانه شدن می خوردند. ابلیس نیز در شکم مار چهار پایی که مانند شتر خراسانی بود، پنهان گشته و داخل بهشت و سپس، از شکمش خارج شد. او قسمتی از درخت را برای حوا آورد و او آن را نزد آدم علیه السلام برد و گفت: ببین این درخت چه خوشبو و خوشمزه و خوش رنگ است! آدم از آن خورد و زشتی هایشان، آشکار شد. آدمعلیه السلام به داخل درختی رفت و در این هنگام، خداوند او را صدا زد و او در جواب، گفت: من اینجا هستم، ای پروردگارم و از تو شرم می کنم که از درخت خارج شوم! سپس خداوند رو به حوا گفت: ای حوا، تو عامل فریب بنده ام شدی و به همین جهت از این به بعد، زمان بارداری و زایمان، درد و مشقت زیادی را تحمل می کنی. به مارگفت: مجازات تو این است که از این پس، بر روی شکمت خواهی خزید! در ادامه این روایت، از وهب می پرسند مگر فرشتگان می خورند؟ و او جواب می دهد: خدا هر چه بخواهد انجام می دهد!^[۱۴۴۴]
آیت الله معرفت، در نقد شرمساری آدمعلیه السلام، از پرودگارش، می گوید: «اسرائیلی محض است؛ زیرا چگونه مخفی گاه آدمعلیه السلام و همسرش بر خدا پوشیده است؟!؟»^[۱۴۴۵]
سپس به نقل مشابه آن در عهد قدیم پرداخته و بار دیگر تأکید می کند: «قصه ای اسرائیلی است که به دست سرکشان اهل کتاب به محدوده اسلام نفوذ کرده است».^[۱۴۴۶]
ایشان در پایان، به گفته ابن کثیر اشاره می کند که به اسرائیلی بودن روایات وارد شده در مورد داستان آدمعلیه السلام اشاره می کند و می گوید:
«و مفسران – از آن کسانی که به اثر اتکا می کنند و از دقت نظر غافلند – از گذشتگان مانند سدی، ابی العالیه، وهب بن منبه و غیر آنان در اینجا اخباری اسرائیلی از قصه مار و ابلیس نقل کرده اند که ماجرای ورود ابلیس به بهشت و وسوسه او چه بوده است».^[۱۴۴۷]
۵-۲-۲-۲٫ گوساله سامری
ذیل آیه C…ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَB^[1448] پیرامون داستان «سامری و گوساله»، روایات فراوانی آمده است که صحابه وتابعان، همچون ابن عباس،^[۱۴۴۹] حسن بصری^[۱۴۵۰] و قتاده^[۱۴۵۱] به شرح مفصل این ماجرا پرداخته اند.
آیت الله معرفت ذیل روایتی طولانی از ابن عباس، در نقدآن، می گوید: «شاید از این تناقض دلیلی بر ساختگی بودن یافته باشی که همین تو را کافی است!».^[۱۴۵۲]
یکی از سبب هایی که باعث تناقض در حدیث شده این است که سامری را اهل «باجرما» معرفی نموده که به گفته آیت الله معرفت روستایی در غرب «رقّه» که در شمال عراق قرار دارد می باشد. بنابراین اوصــاف، اینکه او به چه دلیل، در صحرای سیناء و در این ماجرا واقع شده، عجیــب به نظر می آید.^[۱۴۵۳]
آیت الله معرفت، در نقد و بررسی این روایات به چند نکته اشاره می کند:
اولاً مضامین اکثر آنها را خرافات اسرائیلی می نامد؛ چرا که با قرآن مخالف است و می توان مضامین آنها را در «عهد قدیم» پیدا کرد.^[۱۴۵۴]
ثانیاً این روایات، برخی مسائل را مطرح نموده که قرآن درباره آنها ساکت می باشد؛^[۱۴۵۵] مانند اینکه سامری چه کسی بوده است که روایات در این باره با یکدیگر «تخالف و تضارب» دارند. به طور مثال، قتاده گفته: «سامری از بنی اسرائیل از قبیله ای بوده که به آن سامره می گویند! … و منافقی بود که اظــهار اســلام[تســلیم فرمان حضـرت موسیعلیه السلام] می کــرد و از قومی بود که گاو را عبادت می کردند..».^[۱۴۵۶]
و ابن عباس، در روایتی او را اهل «باجرما» دانسته و می گوید:
«…مادرش وقتی ترسید که سر بریده شود، او را در غاری به جا گذاشت و آن را بست و جبرئیل نزد او می آمد و با انگشتانش به او غذا می داد؛ در یکی شیر و در دیگری عسل و در دیگری روغن. همواره غذایش می دادند تا رشد کرد…».^[۱۴۵۷]
ثالثاً این روایات، به علت تضارب و تعارضشان، «ناسازگار با عقل» می باشد. چنان که آیت الله معرفت، در این باره می گوید:
«علاوه این که روایات مربوط به این موضوع بر اساس آنچه در تفاسیر متکی بر نقل و اثر آمده است، همگی با یکدیگر متضارب و متعارض است، اضافه بر این اکثر آنها با فهم عقل رشید مخالف است و بدین جهت اعراض از آنها سزاوارتر است».^[۱۴۵۸]
۵-۲-۲-۳٫ توبه بنی اسرائیل
روایات تفسیری ذیل آیه C…إِنَّکُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَکُمْ بِاتِّخاذِکُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلى‏ بارِئِکُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُم…B^[1459] که پیرامون داستان توبه بنی اسرائیل و کشتن یکدیگر می باشد، از صحابه و تابعان بسیاری نقل گردیده است.^[۱۴۶۰]
به عنوان نمونه، از ابن عباس نقل شده که در تفسیر این آیه و نقل ماجرای آن، می گوید:
«موسیعلیه السلام به قومش بر اساس فرمان پروردگارش امر کرد که خودشان را بکشند، و کسانی که گوساله را عبادت کرده بودند، نشستند و کسانی که گوساله را عبادت نکرده بودند ایستادند و خنجرها را به دست گرفتند و تاریکی شدیدی آنان را فراگرفت و شروع کردند که یکدیگر را بکشند، آنگاه تاریکی از آنان زدوده شد و هفتاد هزار نفر را کشتند و همه کسانی که کشته شدند برای او توبه ای محسوب شد و برای همه باقیماندگان نیز توبه ای».^[۱۴۶۱]
آیت الله معرفت، این روایات را دارای «غرابت» دانسته و آن را «ناسازگار با عقل» می خواند.^[۱۴۶۲] دلیل دیگری که در ردّ و انکار این روایات می آورد، «موافقت با عهد قدیم» می باشد.^[۱۴۶۳]
۵-۲-۲-۴٫ ورود بنی اسرائیل به قریه
ذیل آیه Cوَ إِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هذِهِ الْقَرْیَه…B^[1464] آیت الله معرفت پس از بیان دقیق و تفسیر جامعی که با توجه به سیاق آیات ارائه می دهد، به روایات تفسیری در این باب می پردازد، اما پیش از بیـان و نقل آنهـا می گوید:
«اما بیشتر روایاتی که در مورد این حادثه مهم وارد شده، عمیقاً تحریف شده و آشفته است و به نظر می رسد که از ساخته های یهودیان و امور عامیانه شایع بین آنهاست و به تفسیر و تاریخ سرایت کرده است. و در آن حدیثی مرفوع به پیامبرصلی الله علیه و آله نیست جز یک روایت که ابوهریره آن را نقل کرده است و شاید او از روی غفلت آن را به پیامبرصلی الله علیه و آله رفع کرده است! همچنان که از روش او سراغ داریم گاهی آنچه را که از کعب و غیر او شنیده است به پیامبرصلی الله علیه و آله نسبت می دهد و چه بسا از غفلت و حواس پرتی بوده است».^[۱۴۶۵]
بر این اساس، ایشان این روایات را به علت «تشویش شدید» مورد انتقاد قرار داده و احتمال زیاد می دهد که از روایات ساختگی یهود است. حتی به روایات مرفوع در این موضوع نیز نمی توان اعتماد کرد؛ چرا که از ابوهریره – که از شاگردان و مریدان کعب الأحبار است – نقل گردیده است.

MnO₂ + n(C₆H₁₀O₆) + H₂SO₄ = MnSO₄ + CO₂ + H₂O
طی این آزمایش­ها اندازه ذرات ماده­ CMK بررسی شده که با کاهش ابعاد این ذارت تا ۱/۰ میلی­متر نرخ لیچینگ منگنز به بیشتر از ۹۰ درصد ­می­رسد. هم­چنین برای تعیین میزان اثرگذاری CMK در لیچینگ، مقایسه ای با اسیداکسالیک صورت گرفته است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل۲- ۸- تاثیر مقدار کاهنده بر نرخ لیچینگ منگنز[۲۲]
بر اساس نتایج و نمودار شکل ۲-۸، با افزایش مقدار CMK تا حدود ۲/۱ بیشتر نسبت به حالت تئوری، نرخ لیچینگ منگنز تا ۹۴ درصد افزایش می­یابد[۲۲].
برای بازیافت باتری­های مصرف شده_­­ی کربن- روی و همچنین باتری­های قلیایی تنها از روش تجمع و دفن در محل زباله­ها استفاده می­ شود. اما این روش با محدودیت محل ذخیره و پیامدهای خطرناک همراه است. از روش­های تشویه برای بازیافت و استخراج روی و منگنز از این نوع باتری­ها می­توان استفاده کرد. با این حال، انتشار گازهای ناشی از سوزاندن در حرارت بالا (۶۰۰ درجه سانتی ­گراد) و تقاضای انرژی بالا از اشکالات بزرگ روش تشویه است. از سوی دیگر، فرآیندهای هیدرومتالورژی مزایای اصلی دارند که شامل عمل­کرد نسبتا ساده، تقاضای کم انرژی و انتشار نشدن گاز در هوا هستند. در یک تحقیق در کشور ترکیه، که بر روی این نوع باتری­ها انجام شده است، در دو محیط اسیدی، اسیدسولفوریک و اسید هیدروکلریک با اسید اکسالیک به عنوان کاهنده در لیچینگ باتری­های قلیایی و باتری­های کربن- روی استفاده شده است. آزمایش­های این تحقیق به روش فاکتوریل کامل ۲^۴ طراحی و انجام گرفته است. پارامترهای متغیر در این آزمایش­ها، درصد جامد پالپ، دما، مقدار اسید سولفوریک یا مقدار اسید هیدروکلریک، غلظت اسید اکسالیک بوده است[۲۳].
با بهره گرفتن از اسید­اکسالیک، MnO₂ طبق واکنش­های زیر در دو محیط اسیدی لیچینگ می­ شود:
MnO₂ + ۲HCl + C₂H₂O₄ = MnCl₂ + ۲H₂O + 2CO₂
MnO₂ + H₂SO₄ + C₂H₂O₄ = MnSO₄ + ۲H₂O + 2CO₂
در این آزمایش­ها علاوه بر منگنز مقدار بازیابی روی نیز مدنظر بوده است. بازیابی منگنز و روی، با افزایش مقدار اضافی از اسید اکسالیک در محلول­های سولفوریک اسید و هیدروکلریک اسید کاهش می­یابد. به طوری­که بازیابی منگنز به ۷۰-۸۰ درصد و بازیابی روی به ۲۰-۳۰ درصد می­رسد، که این نتیجه به دلیل رسوب روی­اکسالات و منگنز­اکسالات در محلول لیچینگ است. اما این تفاوت به متفاوت بودن میزان حلالیت این دو اکسالات در محلول مربوط می­ شود. بنابراین، میزان انحلال منگنز اکسالات نسبت به روی­اکسالات بیشتر است. نتایج حاصل نشان داده است که گرچه نوع اسید مورد استفاده در لیچینگ بر روی بازیابی منگنز تاثیر چندانی ندارد، نوع کاهنده به شدت بر لیچینگ منگنز اثرگذار است[۲۳].
مقایسه­ اسید­اکسالیک، اسید­سیتریک و اسید­آسکوربیک در یک تحقیق بر روی باتری­های کربن-روی و باتری­های قلیایی انجام شده ­است. در این تحقیق برای انجام آزمایش­ها از روش فاکتوریل کامل ۲^۴ و همچنین از اسید­سولفوریک و اسید­هیدروکلریک و کاهنده­های ارگانیک (اسید سیتریک، اسید آسکوربیک و اسید اکسالیک) استفاده شده است. پارامترهای مورد بررسی، درصد جامد پالپ، مقدار اسید سولفوریک و اسید هیدروکلریک، مقدار کاهنده­ها (اسید اکسالیک، اسید سیتریک و اسید آسکوربیک) و دما بوده ­اند. اسید اکسالیک بر خلاف اسید سیتریک و اسید آسکوربیک؛ به دلیل تشکیل کمپلکس با روی (روی­اکسالات) و رسوب این کمپلکس، بازیابی روی را کاهش می­دهد اما منگنز بازیابی بالایی دارد. از سوی دیگر، با بهره گرفتن از اسید سیتریک و اسید آسکوربیک به عنوان کاهنده، می­توان به بازیابی ۹۸ تا ۱۰۰ درصد برای منگنز دست یافت. زمان انجام همه آزمایش­ها ۳ ساعت بوده است. بازیابی منگنز با افزایش دما از ۳۰ درجه سانتی ­گراد تا ۹۰ درجه سانتی ­گراد، افزایش یافته است. استفاده از اسید سیتریک و اسید آسکوربیک به عنوان کاهنده در هر دو محیط اسیدی (اسیدسولفوریک و اسید هیدروکلریک) برای استخراج هم­زمان منگنز و روی از باتری­های قلیایی موثر بوده است. بر اساس نتایج بدست آمده، اگرچه اسیدسولفوریک بر بازیابی روی نسبتا تاثیر داشته اما اسید هیدروکلریک در بازیابی منگنز قوی­تر (۱۲درصد بیشتر از اسیدسولفوریک) عمل کرده­است[۲۴].
در مطالعه­ ای که بر روی نمونه­ کانسنگ منگنز در کشور چین صورت گرفته، لیچینگ این نمونه با بهره گرفتن از اسید سولفوریک و ملاس نیشکر^[۱۲] به عنوان کاهنده انجام شده است. در این پژوهش مقدار اسید سولفوریک، مقدار ملاس نیشکر، دما و زمان در محدوده­های متفاوت آزمایش شده ­اند. این نوع کاهنده به دلیل ارازن قیمت بودن و موثر بودن در کاهش منگنز مورد استفاده قرار گرفته است. واکنش­هایی که ساکاروز و یا گلوکز با MnO₂ می­ دهند، به صورت زیر است[۲۵]:
۲۴MnO₂ + C₁₂H₂₂O₁₁ + ۲۴H₂SO₄ = ۲۴MnSO₄ + ۱۲CO₂ + ۳۲H₂O
۱۲MnO₂ + C₆H₁₂O₆ + ۱۲H₂SO₄ = ۱۲MnSO₄ + ۶CO₂ + ۱۸H₂O
مقدار کاهنده از ۱۰ گرم بر لیتر تا ۷۰ گرم بر لیتر متغیر بوده، و همان­طورکه در شکل ۲-۹ مشاهده می­ شود، بازیابی منگنز با افزایش مقدار کاهنده افزایش یافته ولی این افزایش در مقدار کاهنده باعث کاهش انحلال آهن در محلول لیچ شده است.
شکل۲- ۹-اثر غلظت ملاس نیشکر بر بازیابی منگنز[۲۵]
در دمای مشخص و غلظت اسید سولفوریک اولیه، با افزایش غلظت ملاس نیشکر و افزایش بازیابی منگنز و همچنین افزایش غلظت یون H+ ، انحلال آهن کاهش می­یابد. بر اساس نتایج آزمایش­ها، افزایش غلظت اسید سولفوریک و دما تاثیر مثبت بر بازیابی منگنز گذاشته، و در دمای ۹۰ درجه سانتی ­گراد و با غلظت اسید سولفوریک به مقدار ۹/۱ گرم بر لیتر ، تقریبا همه منگنز موجود بازیابی شده است[۲۵].
سنگ معدن­های منگنز دی­اکسید از گابن و چین توسط ضایعات چای^[۱۳] و اسیدسولفوریک رقیق لیچ شده ­اند. ضایعات چای یک منبع غنی در چین به شمار می ­آید و می ­تواند به عنوان کاهنده­ی بی­خطر و زیستی از آن استفاد کرد. ترکیبات ضایعات چای شامل، پلی ساکارید، پلی­فنل­های چای، سلولز و اسیدهای آلی هستند که در محلول­های اسیدی هیدرولیز شده و به صورت گلوکز منتشر می­شوند. از این رو استفاده از این منبع به عنوان کاهنده، ارزان ، در دسترس و بی خطر می­باشد. در این تحقیق، غلظت اسید سولفوریک، مقدار ضایعات چای، نسبت L/S و دما و زمان لیچینگ این دو سنگ معدن مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان داده­اند که با افزایش غلظت اسیدسولفوریک از ۱ مولار به ۲ مولار، بازیابی منگنز به شدت افزایش یافته است. این می ­تواند به دلیل، پیشرفت سریع درجه­ هیدرولیز پلی­ساکارید و سلولز با افزایش غلظت اسیدسولفوریک باشد (شکل۲-۱۰). بر همین اساس، با افزایش نسبت ضایعات چای به مقدارکانسنگ در هر دو نمونه سنگ معدن، بازیابی منگنز به شدت افزایش یافته­است. اما با افزایش بیشتر این نسبت به مقدار ۱۰:۴ ، بازیابی سنگ معدن گابن به ۹۷ درصد و برای سنگ معدن چین، بیشتر از ۹۰ درصد منگنز کانسنگ با نسبت ۱۰:۱ بازیابی شده است (شکل۲-۱۱). مقدار ضایعات چای به مقدار منگنز موجود در کانسنگ بستگی دارد، و با کاهش منگنز کاهش می­یابد[۲۶].
شکل۲-۱۰- اثر غلظت اسیدسولفوریک بر بازیابی منگنز[۲۶] شکل۲-۱۱- اثر نسبت وزنی کانسنگ به کاهنده بر بازیابی منگنز[۲۶]
مطابق شکل، با افزایش نسبت L/S، بازیابی منگنز در هر دو نمونه کانسنگ به سرعت افزایش یافته است. با نسبت L/S بیشتر از ۵/۷، نرخ استخراج تقریبا ۱۰۰درصد بوده که نشان می­دهد واکنش لیچینگ به تعادل نزدیک شده است. با افزایش زمان و دمای هر دو نمونه، بازیابی پیشرفت داشته است. در مدت زمان ۸ ساعت و دمای ۳۶۸ درجه کلوین، بازیابی نمونه­ کانسنگ گابن ۴/۹۷درصد و بازیابی نمونه ی کانسنگ چین ۸/۹۹درصد بوده است (شکل۲-۱۲) [۲۶].
شکل۲-۱۲- بازیابی منگنز بر حسب زمان در دماهای مختلف (a )کانسنگ منگنز چین، (b) کانسنگ منگنز گابن[۲۶]
۲-۷-۴ لیچینگ الکترو-کاهشی
در این روش منگنز مواد معدنی در محلولی حل می­شوند که پتاسیل آن­ها به طور بالقوه کنترل می­ شود. بر این اساس، به دلیل نیمه هادی بودن منگنز دی­اکسید، از آن به عنوان الکترود استفاده می­ شود. در مطالعات بر روی این روش مشخص شده کهMnO در اسید و تحت شرایط کاهش به آسانی محلول می­ شود. مطالعات چرخه­های ولتامتری در الکترودهای کربن و ترکیبات معدنی نشان داده است که بیش­ترین حالت کاهش منگنز در صفر میلی­ولت نسبت به الکترود جیوه (به عنوان الکترود مرجع) رخ داده­است. غلظت اسید، زمان واکنش و پتانسیل کاربردی بر سرعت واکنش و میزان استخراج منگنز از کانسنگ تاثیرگذار است. سرعت احیاء با افزایش اسیدته، افزایش یافته است. واکنش­ها به صورت زیر است[۱۴].:
MnO₂ + ۴H⁺ + ۲e^- = Mn²⁺ + H₂O
MnO₂ + H⁺ + e^- = MnOOH
MnOOH+ 3H⁺ + e^- = Mn²⁺ + H₂O
با انباشته شدنMnOOH به اندازه­ کافی بر سطح MnO₂ ، کاهش بیشتر به Mn(OH)₂ رخ می­دهد:
MnOOH + H⁺ + e^- = Mn(OH)₂
روند اصلی کاهش در آزادسازی H⁺ به دست آمده است. در دمای ۲۰ درجه سانتی ­گراد، بازیابی بسیار ضعیفی از فلزات ثبت شده­است. تحت شرایط بهینه، در دمای ۷۰ درجه­ سانتی ­گراد، با انحلال ۵۰ گرم بر لیتر اسیدسولفوریک و پتانسیل صفر میلی­ولت، منگنز به طور کامل و ۵۶ درصد آهن در ۴۵ دقیقه بازیابی شده­است[۱۴].
۲-۷-۵ لیچینگ هم­زمان منگنز (IV) و کانی­های سولفیدی
مقاله­ های بسیاری درباره لیچینگ همزمان منگنز اکسید و کانی­های سولفیدی در محلول­های اسیدی(اسید سولفوریک یا هیدروکلریک اسید) انجام شده­است. کانی­های سولفیدی در این فرایند به عنوان کاهنده و منگنز دی­اکسید به عنوان اکسنده عمل می­ کند. این کانی­ها شامل گالن، پیریت، اسفالریت، روی مات، نیکل مات هستند. پارامترهای کلیدی در این فرآیندها، نسبت MnO_x:MeS ، غلظت اسید، دما و زمان لیچینگ هستند. از این سولفیدها، پیریت به دلیل
حذف شدن، آهن موجود به آسانی به عنوان آهن اکسید یا آهن هیدرواکسید در حضور اکسیژن، و
جایگزین آهن (II) به عنوان کاهنده در فرایند لیچینگ در غیاب اکسیژن؛ موثرتر خواهد بود[۱۴].
۲-۷-۶ لیچینگ با هیدروژن پراکسید
فرایند لیچینگ یک مرحله­ ای و هم­زمان نقره و منگنز در یک تحقیق انجام شد. در این فرایند از هیدروژن پراکسید به عنوان کاهنده و اسیدسولفوریک استفاده شد. طبق واکنش­های زیر هیدروژن پراکسید دو نقش ایفا می­ کند: ماده­ اکسید کننده­ نقره و کاهنده برای منگنز دی­اکسید[۱۴].
MnO₂ + H₂O₂ + ۲H⁺ = Mn²⁺ + ۲H₂O + O₂
۲Ag + H₂O₂ + ۲H⁺ = ۲Ag ⁺ + ۲H₂O
بر اساس نتایج، در دمای ۲۵ درجه­ سانتی ­گراد و مدت زمان ۲ ساعت بازیابی منگنز ۹۸ درصد و بازیابی نقره ۵۸ درصد شده است[۱۴].
برای استخراج منگنز از کانه­ی پیرولوزیت، در یک پروژه لیچینگ از اسید سولفوریک و هیدروژن پراکسید به عنوان کاهنده استفاده شده است. مشخص شده است که منگنز در محلول­های اسیدی به صورت Mn²⁺ خارج می­ شود. به منظور لیچینگ منگنز، H₂O₂ انتخاب شده است؛ چون از لحاظ ترمودینامیکی قادر است به عنوان کاهنده برای MnO₂ عمل کند. شیمی H₂O₂ در محلول­های اسیدی به صورت واکنش­های زیر خلاصه می­ شود[۲۷]:
H₂O₂ + ۲H⁺ + ۲e^- = ۲H₂O
O₂ + ۲H⁺ + ۲e^- = H₂O₂
HO₂^- + H₂O + 2e^- = ۳OH^-
۲ H₂O₂ = ۲H₂O + O₂
HO₂^- طبق واکنش زیر ، حاصل هیدرولیز H₂O₂ است:
H₂O₂ = HO₂^- + H⁺
واکنش لیچینگ کاهشی MnO₂ با هیدروژن پراکسید در محلول اسیدی، طبق واکنش زیر است:
MnO₂ + H₂O₂ +۲H⁺ = Mn²⁺ + ۲H₂O + O₂
Mn²⁺ + H₂SO₄ = MnSO₄ + ۲H⁺
در این تحقیق دور همزن، ابعاد ذرات کانسنگ، مقدار اسیدسولفوریک، مقدار هیدروژن پراکسید، دمای لیچینگ، مدت زمان لیچینگ و نسبت L/S مورد بررسی قرار گرفته است. با افزایش دور همزن لیچینگ منگنز و آهن افزایش یافته، با رسیدن دور همزن به بیشتر از ۳۵۰ دور بر دقیقه، بر لیچینگ بی اثر می­ شود. برای بررسی اثر ابعاد ذرات بر لیچینگ، در فراکسیون­های ۲۰-۱۰ میکرون ، ۴۴-۳۷ میکرون، ۵۳-۴۴ میکرون ، ۶۲-۵۳ میکرون و ۷۴-۶۲ میکرون آزمایش لیچینگ انجام شده است. با کاهش ابعاد، لیچینگ منگنز افزایش داشته است، اما ابعاد ریزتر از ۴۴-۳۷ میکرون تاثیری بر لیچینگ ندارد و خردایش بیشتر کانه ضروری نبوده است. با توجه به شکل ۲-۱۲، افزایش غلظت اسیدسولفوریک در روند انحلال منگنز تاثیر مثبت داشته و با عث افزایش لیچ منگنز شده است. هم­چنین بر اساس نتایج و شکل ۲-۱۴، در نبود H₂O₂ بازیابی منگنز و آهن به ترتیب ۲۵ درصد و ۶۵ درصد بوده، با افزایش مقدار H₂O₂ تا ۸/۰ مولار بازیابی منگنز به سرعت افزایش یافته و به ۹۲ درصد رسیده است. اما با افزایش بیشتر مقدار H₂O₂ بازیابی منگنز کاهش و بازیابی آهن افزایش یافته است[۲۷].
شکل۲-۱۳- اثر غلظت اسیدسولفوریک بر بازیابی منگنز[۲۷] شکل۲-۱۴- اثر غلظت هیدروژن پراکسید بر بازیابی منگنز[۲۷]
در حضور H₂O₂ ،Mn⁴⁺ که غیرقابل حل شدن است بهMn²⁺ محلول تبدیل می­ شود. هم­چنین با افزایش غلظت اسید سولفوریک، H⁺ در محلول افزایش یافته و کاهش منگنز به Mn²⁺ بیشتر می­ شود. لیچینگ منگنز و آهن، با افزیش نسبت مایع به جامد از ۱:۱ به ۵:۱ به سرعت افزایش یافته است، و با نسبت مایع به جامد بیشتر از ۵:۱ لیچینگ منگنز به آرامی افزایش می­یابد؛ و افزایش دمای لیچینگ از ۴۰ درجه­ سانتی ­گراد به ۷۰ درجه­ سانتی ­گراد بازیابی منگنز را افزایش داده است[۲۷].
بازیابی منگنز از گرد و غبار قوس کوره­های الکتریکی^[۱۴] از یک واحد تولیدی فرومنگنز با بهره گرفتن از اسید سولفوریک در لیچینگ کاهشی بررسی شده است. در این آزمایش­ها از سه ماده­ اسید اکسالیک، گلوکز و هیدروژن پراکسید به عنوان کاهنده استفاده شده است. آزمایش­های لیچینگ برای بررسی در غلظت­های متفاوت از اسیدسولفوریک، زمان­های متفاوت، مقادیر متفاوت از مواد کاهنده انجام شده­است. طبق این آزمایش­ها و نمودار شکل ۲-۱۵، بازیابی منگنز در حضور اسید اکسالیک نسبت به دو کاهنده­ی دیگر، بیشتر بوده است. همان­طور که در شکل ۲-۱۶ نشان داده شده است، با افزایش غلظت اسیدسولفوریک از ۵/۰ مولار به ۲ مولار، بازیابی منگنز از ۸/۲۸درصد به ۳/۳۷ درصد رسیده است. اما واضح است که در غیاب کاهنده لیچینگ منگنز کامل نیست. به منظور رسیدن به بازیابی بالایی از منگنز مواد کاهنده به محلول اضافه شده ­اند[۲۸].
شکل۲-۱۵- اثر غلظت کاهنده­های متفاوت بر بازیابی منگنز[۲۸] شکل۲-۱۶- اثر غلظت اسیدسولفوریک بر بازیابی منگنز[۲۸]
با افزایش دما از ۲۵ درجه­ سانتی ­گراد به ۹۰ درجه­ سانتی ­گراد بازیابی منگنز از ۳/۶۷ درصد به ۱/۹۸ درصد رسیده است. هم­چنین براساس نتایج، در آزمایش با هیدروژن پراکسید مشخص شده است که در دمای ۲۵ درجه­ سانتی ­گراد، بازیابی منگنز ۵/۸۲ درصد رسیده است، برخلاف اسیداکسالیک، دماهای بالاتر اثری بر بازیابی منگنز ندارند. در واکنش­های گرمازا، هیدروژن پراکسید به آب و هیدروژن تجزیه می­ شود؛ در لیچینگ در دماهای بالا (بیشتر از ۵۵ درجه­ سانتی ­گراد) و در حضور هیدروژن پراکسید، بازیابی منگنز کاهش می­یابد[۲۸].
۲-۷-۷ لیچینگ در محلول اسید هیدروکلریک
در این فرایند، خوراک کانه­ی منگنز با محلول ۵%-۲۰% اسید هیدروکلریک لیچ می­ شود. که در نتیجه Cl₂ و MnCl₂ تشکیل می­ شود. روند این فرایند به استفاده از یون­های کلراید به عنوان کاهنده در محلول­ اسیدی غلظت بالا، و محصول Cl₂ به عنوان اکسید کننده برای رسوب منگنز کاهش یافته به MnO₂ در محلول­های قلیایی است. در کل به نظر می­رسد که استفاده از این فرایند، پرهزینه باشد و به محصول با بیشترین کیفیت نتوان دست یافت[۱۴].
لیچینگ کانه­ی کم عیار منگنز از منطقه­ Sinai، با بهره گرفتن از اسید هیدروکلریک و در غیاب و حضور هیدروژن پراکسید مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق پارامترهای مورد بررسی مقدار اسید هیدروکلریک، مقدار هیدروژن پراکسید، دمای لیچینگ، مدت زمان لیچینگ و درصد جامد پالپ هستند. مطابق شکل ۲-۱۷ واضح است که با افزایش غلظت اسید هیدروکلریک بازدهی انحلال همه فلزات افزایش یافته است. به منظور ارزیابی اثر هیدروژن پراکسید، مقدار ۲ مولار اسید هیدروکلریک ثابت در نظر گرفته می­ شود. مطابق شکل ۲-۱۸، ۶۷درصد منگنز در غیاب هیدروژن پراکسید بازیابی می­ شود. بر اساس نتایج، کاهش منگنز (IV) به منگنز دو ظرفیتی باید قبل از انحلال صورت پذیرد، در صورتی که، منگنز (II) به راحتی قابل لیچینگ است[۲۹].
شکل۲-۱۷- اثر غلظت اسید هیدروکلریک بر بازیابی منگنز [۲۹] شکل۲-۱۸- اثر غلظت هیدروژن پراکسید بر بازیابی منگنز [۲۹]