نوروش و ابراهیمی کردلر(۱۳۸۴) طی مطالعه ای به بررسی نقش سرمایه گذاران نهادی در کاهش ناقرینگی اطلاعاتی در بورس تهران پرداختند. یافته­های تحقیق بیانگر این است که در شرکت های با درجه بالای مالکیت نهادینسبت به شرکتهای بادرجه پایینی از مالکیت نهادی اطلاعات سودهای آتی بیشتر در قیمت سهام منعکس شده است. آن ها این یافته را مطابق با مزیت نسبی سهامداران نهادی در جمع آوری و پردازش اطلاعات دانسته و بیان نمودند که با افزایش مالکیت نهادی ناقرینگی اطلاعات کاهش خواهد یافت. شواهد این تحقیق نشان از وجود نقش نظارتی سرمایه گذاران نهادی در شرکت دارد.
گرمرودی (۱۳۸۴) در پژوهشی تحت عنوان تأثیر هزینه نمایندگی بر سیاست سود تقسیمی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به بررسی تاثیر جریان‌های نقدی آزاد، تعداد سهامداران و دارایی‌های وثیقه‌ای به عنوان عامل هزینه نمایندگی با سیاست سود تقسیمی شرکت‌ها پرداخت . نتیجه تحقیق بدین صورت بود که بین عوامل هزینه نمایندگی و سیاست سود تقسیمی ارتباط مثبت و مستقیم وجود دارد
صمدزاده (۱۳۷۴) در پژوهشی تحت عنوان خط‌مشی‌های تقسیم سود و تأثیرات آن بر ارزش سهام در بورس اوراق بهادار تهران که بر روی ۸۴ شرکت موجود در بورس اوراق بهادار تهران انجام گرفت به این نتیجه رسید که ۵ شرکت (%۶) از سیاست تقسیم سود مبلغ ریالی ثابت، ۲۳ شرکت (%۲۷) از سیاست ثابت و متغیر، ۹ شرکت (%۱۱) از سیاست تقسیم نسبت ثابت سود و بقیه که ۴۷ شرکت بودند از سیاست نامشخص تقسیم سود پیروی کردند.
۲-۹-۲- پیشینه پژوهش در خارج از ایران
اوتامی وایناگا (۲۰۱۱)ﺑﻪﺑﺮرﺳﻲاﻳﻦﻣﻮﺿﻮعﭘﺮداﺧﺘﻨﺪﻛﻪآﻳﺎﻫﺰﻳﻨﻪﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﺟﺮﻳﺎنوﺟﻮهﻧﻘﺪآزادﺑﺮﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎیﺗﻘﺴﻴﻢﺳﻮدواﻫﺮمﻣﺎﻟﻲﺷﺮﻛﺘﻬﺎیاﻧﺪوﻧﺰﻳﺎﻳﻲﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬارﻫﺴﺖ. ﺑﺪﻳﻦﻣﻨﻈﻮراﻗﺪامﺑﻪﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪیﺷﺮﻛﺘﻬﺎدردوﮔﺮوهﻧﻤﻮدﻧﺪﻛﻪﻳﻚﮔﺮوهدرﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪهشرکت­های­اﺳﺖﻛﻪﺑﻄﻮرﻣﻨﻈﻢودورهایاﻗﺪامﺑﻪﺗﻘﺴﻴﻢﺳﻮدﺑﻴﻦﺳﻬﺎﻣﺪارانﻣﻲﻛﻨﻨﺪوﮔﺮوهدومﺳﻮدراﺑﺼﻮرتدورهایوﻣﻨﻈﻢﺗﻘﺴﻴﻢﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ .ﺗﺤﻠﻴﻞرﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲدورهآﻧﻬﺎﻧﺸﺎنﻣﻲدﻫﺪﻛﻪﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎیﻧﻘﺪیآزادﺑﺮﺳﻴﺎﺳﺖﺗﻘﺴﻴﻢﺳﻮدﺷﺮﻛﺘﻬﺎیﻛﻪ۵دورهﭘﺮداﺧﺖﺳﻮدﭘﺮداﺧﺖﻛﺮدهاﻧﺪﺗﺎﺛﻴﺮﻣﺜﺒﺖوﻣﻌﻨﺎداروﺑﺮﺷﺮﻛﺘﻬﺎیﻛﻪﻛﻤﺘﺮ۵دوره سودداﺷﺘﻪاﻧﺪﺗﺎﺛﻴﺮﻣﻨﻔﻲوﻣﻌﻨﺎداریداﺷﺘﻪاﺳﺖ .ﻫﻢﭼﻨﻴﻦآﻧﺎندرﻳﺎﻓﺘﻨﺪﻛﻪﺟﺮﻳﺎنﻫﺎیﻧﻘﺪیآزادﺑﺮاﻫﺮمﻣﺎﻟﻲﻫﺮدوﮔﺮوهﺷﺮﻛﺘﻬﺎﺗﺎﺛﻴﺮﻣﺜﺒﺖاﻣﺎﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞﻣﻼﺣﻈﻪ(ﻧﺎﻣﻌﻨﺎدار)داﺷﺘﻪاﺳﺖ.
رینا و دیگران (۲۰۰۹) در پژوهشی با عنوان “جریان های نقد آزاد مازاد، مدیریت سود و کمیته حسابرسی” به این پرداختند که چه قدرجریان نقد آزاد مازاد به مدیریت سود مربوط است. در این مطالعه فرض بر این است که مدیران شرکت هایی که از جریان های نقدی آزاد بالایی برخوردارند شدت عمل خوبی در اداره مدیریت سود دارند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که کمیته حسابرسی مستقل به شرکت های دارای جریان نقدی آزاد، کمک می کند تا بر رویه های مدیریت سود نظارت داشته باشد.
ﻣﻚﻧﺎﻳﺖو(۲۰۰۹)ﺑﻪﺑﺮرﺳﻲﺗﺄﺛﻴﺮوﻛﺎرﻫﺎیﻧﻈﺎمراﻫﺒﺮیﺷﺮﻛﺖوﺳﺎﺧﺘﺎرﻣﺎﻟﻜﻴﺖﺑﺮﻫﺰﻳﻨﻪهای نمایندگی ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪﻧﻤﻮﻧﻪﻣﻮردﺑﺮرﺳﻲآنها ۵۳۴ ﺷﺎﻣﻞ ۱۲۸ ﻣﺸﺎﻫﺪهازﺷﺮﻛﺖﺑﺰرگاﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻃﻲﺳﺎلهای ۱۹۹۶ الی ۲۰۰۰بوددرﺗﺤﻘﻴﻖآنﻫﺎازﻣﺪلرﮔﺮﺳﻴﻮنوروﻳﻜﺮددادهﻫﺎیﭘﺎﻧﻠﻲاﺳﺘﻔﺎدهﺷﺪﻫﻤﭽﻨﻴﻦﻧﺴﺒﺖﮔﺮدشداراییﻫﺎ،ﺗﻌﺎﻣﻞﺑﻴﻦﻓﺮﺻﺖﺟﺮﻳﺎنﻫﺎی نقدآزادوﺗﻌﺪادﺷﺮﻛﺖﻫﺎیﺗﺤﺼﻴﻞﺷﺪهﺑﻪﻋﻨﻮانﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲازﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲدرﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪﻧﺘﺎﻳﺞﺗﺤﻘﻴﻖآنﻫﺎﺑﻴﺎﻧﮕﺮاﻳﻦﺑﻮدﻛﻪاﻓﺰاﻳﺶدرﻣﺎﻟﻜﻴﺖﻣﺪﻳﺮانﺑﺎﻋﺚﻛﺎﻫﺶهزینهﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﻣﻲﺷﻮد. ﻓﺮﺻﺖ رشددرﺻﻮرتاﺳﺘﻔﺎدهازﺗﻌﺎﻣﻞﻫﺎیرﺷﺪوﺟﺮﻳﺎنﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎیﻧﻘﺪیآزادﺑﻪﻋﻨﻮانﻣﻌﻴﺎرهزینهﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﻧﻴﺰﻣﺎﻟﻜﻴﺖﻧﻬﺎدیﺑﺎﻋﺚﻛﺎﻫﺶﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﻣﻲﺷﻮدﻫﻤﭽﻨﻴﻦﺑﺎاندازه ﮔﻴﺮی هزینهﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﺑﻪﺻﻮرتﻧﺴﺒﺖﮔﺮدشداراﻳﻲﻫﺎﺑﻴﻦﻧﺴﺒﺖﺑﺪﻫﻲوﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲارﺗﺒﺎطﻣﻌﻨﺎداروﻣﻨﻔﻲوﺟﻮددارد.
ﺗﺮواﻧﮓ(۲۰۰۸)ﺑﻪﺑﺮرﺳﻲارﺗﺒﺎطﺑﻴﻦﺗﺮﻛﻴﺐ هزینهﻫﻴﺎتﻣﺪﻳﺮهوﺳﺎﺧﺘﺎرﻣﺎﻟﻜﻴﺖﺑﺎهزینهﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﺷﺮﻛﺖﻫﺎیاﺳﺘﺮاﻟﻴﺎﻳﻲ پرداخت. درﺗﺤﻘﻴﻖویﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﺑﺎاﺳﺘﻔﺎدهازدوﻣﻌﻴﺎر،ﻧﺴﺒﺖﮔﺮدشداراﻳﻲﻫﺎﻫﺰﻳﻨﻪوﻧﺴﺒﺖﻫﺎیﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲﺑﻪﻓﺮوشاﻧﺪازهﮔﻴﺮیشد. ﻧﺘﺎﻳﺞﺣﺎﺻﻞازﺑﺮرﺳﻲﻧﻤﻮﻧﻪایﺷﺎﻣﻞسالهای ۲۰۰۴ تا۲۰۰۵ﺑﻴﺎﻧﮕﺮاﻳﻦﺑﻮدﻛﻪﺑﻴﻦﻣﺎﻟﻜﻴﺖﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲوﻧﺴﺒﺖﮔﺮدشداراﻳﻲﻫﺎارﺗﺒﺎطﻣﻌﻨﺎداروﻣﺜﺒﺖوﺟﻮددارد. ﻟﻴﻜﻦﺑﻴﻦﺗﻌﺪادﺳﻬﺎﻣﺪارانﻋﻤﺪه )ﻣﺎﻟﻜﻴﺖﺗﻤﺮﻛﺰ ( درﺻﺪﺳﻬﺎم،ﻧﮕﻬﺪاریﺷﺪهﺑﻪوﺳﻴﻠﻪﺳﻬﺎﻣﺪارانﻋﻤﺪهوﺗﺮﻛﻴﺐ هزینه ﻫﻴﺎتﻣﺪﻳﺮهﺑﺎﻣﻌﻴﺎرﻫﺎیﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲارﺗﺒﺎطﻣﻌﻨﺎداریﻳﺎﻓﺖﻧﺸﺪ
یودیانتی (۲۰۰۸) در تحقیقی با بهره گرفتن از ۱۵۰ شرکت نمونه به بررسی تاثیر مدیریت سود بر رابطه جریان های نقدی آزاد و ارزش سهامداران پرداخت. نتایج تحقیق نشان می­دهد که با ۹۵ درصد اطمینان تغییرات جریان های نقدی آزاد با تغییرات ثروت سهامداران ارتباط معنا داری دارد. همچنین او در این تحقیق نشان داد که بین جریان های نقدی آزاد مثبت و ارزش سهامداران رابطه مستقیم معناداری وجود دارد ولی بین جریان های نقدی منفی و ارزش سهامدارن رابطه معنادار مستقیمی وجود ندارد. وی در آزمون فرضیه دوم به این نتیجه رسید که با ۹۹ درصد اطمینان، مدیریت سود در سطح کل نمونه ودرسطح جریان های نقدی مثبت باعث تضعیف رابطه جریان های نقدی با ثروتایجاد شده برای سهامداران می شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مک نایت و ویر^[۴۶] (۲۰۰۸) در پژوهشی تاثیر متغیرهای نظام راهبری شرکت را بر هزینه‌های نمایندگی آزمون کردند. در این پژوهش هزینه‌های نمایندگی به سه صورت اندازه‌گیری شدند: نسبت فروش به داراییها، رابطه جریانهای نقد آزاد و فرصتهای رشد، و تعداد شرکتهای تحصیل شده توسط شرکت. متغیرهای مستقل نیز نسبت مدیران غیر موظف، نسبت مالکیت مدیران، نسبت مالکیت نهادی، نسبت بدهی بوده است. آنها در این پژوهش به نتایج زیر دست یافتند:

• • افزایش در مالکیت مدیران به کاهش هزینه های نمایندگی کمک می‌کند.

• • افزایش درصد اعضاء غیرموظف به کاهش هزینه‌های نمایندگی کمک می‌کند.

جنسن^[۴۷] (۱۹۸۶) در پژوهشی تحت عنوان هزینه‌های نمایندگی جریانات نقدی آزاد، سیاست تأمین مالی شرکت و تحصیل اکثریت سهام شرکت، نشان داد که در شرکت‌های بزرگ‌تر مسئله جریان‌های نقدی آزاد سختی‌ها و مشکلات بیشتری را ایجاد می‌کند و جایی که مدیران چنین وجوهی را بدون هیچ نیاز شدید برای سرمایه‌گذاری در اختیار داشته باشند میزان مصرف شخصی افزایش می‌یابد، مدیران هم ترجیح می‌دهند که سود را نگهداری کنند چون این عامل باعث می‌شود که:
۱- اندازه شرکت رشد کند و آنها قدرت و توانایی بیشتری در تسلط بر هیأت ‌مدیره و اعطای سطح بالاتری از پاداش را خواهند داشت.
۲- ریسک ویژه در شرکت را کاهش می‌دهد و امنیت شغلی برای مدیران به وجود می‌آید.
اما سهامداران ترجیح می‌دهند که سطح بالاتری از سود پرداخت شود بخصوص در جایی که فرصت‌های سرمایه‌گذاری با NPV کمتری وجود داشته باشد.
بلک، جانک و کیم^[۴۸] (۲۰۰۶) در بررسی تاثیر هزینه های نمایندگی بر ارزش شرکت در کره جنوبی از طریق شاخص‌های حاکمیتی هیأت مدیره دریافتند که ترکیب هیأت مدیره یک عامل مهم در پیش‌بینی ارزش بازار شرکتها است. آنها یک رابطه مثبت و قوی بین ترکیب اعضاء هیأت مدیره با ارزش بازار شرکتها را ملاحظه کردند.
ریچاردسون^[۴۹](۲۰۰۶) در تحقیقی دریافت که سرمایه گذاری به میزانی بیش از حد بهینه ، در شرکت های دارای سطوح بالای جریان های نقد آزاد بیشتر است، در میان نمونه مورد بررسی ایشان ، شرکت های غیر مالی در طی دوره ۱۹۸۸ – ۲۰۰۲ به طور میانگین ۲۰% از جریان های نقد آزادشان را بیش از حد بهینه سرمایه گذاری می نمودند. همچنین وی طی بررسی رابطه ساختار نظام راهبردی شرکت و سرمایه گذاری بیش از حد بهینه جریان های نقد آزاد ، دریافت که برخی از سازوکارهای نظام راهبردی شرکت باعث کاهش سرمایه گذاری بیش از حد بهینه می گردد.
فلمینگ و همکاران^[۵۰] (۲۰۰۵)، در مطالعه ای که بر روی ۳۸۰۰ شرکت کوچک و متوسط استرالیایی طی سال های ۹۷-۱۹۹۶ و ۹۸ – ۱۹۹۷ انجام دادند ،‌با بررسی رابطه نسبت هزینه های عملیاتی به فروش و نیز نسبت فروش به دارایی ها، به عنوان هزینه های نمایندگی، با نسبت مالکیت مدیران دریافتند که رابطه ای معکوس بین ایندو برقرار بود؛ لیکن شدت این رابطه در استرالیا، تا حدی کمتر از نتایج مشاهده شده در تحقیقات مشابه در آمریکا بوده است. از طرفی با آزمون سطوح مختلف مالکیت خانوادگی دریافتند که با افزایش مالکیت خانوادگی ،‌هزینه هیا نمایندگی شرکت کاهش می یابد.
چانگ، فیرث و کیم^[۵۱](۲۰۰۵) در تحقیقی با هدف بررسی ارتباط جریان های نقد آزاد و مدیریت سود در شرکت ها دریافتند که شرکت های دارای رشد کم و جریان های نقد آزاد بالا ، به منظور تقلیل اثر منفی سرمایه گذاری جریان هیا نقد آزاد در پرژه های با خالص ارزش فعلی منفی ، مبادرت به استفاده از اقلام تعهدی اختیاری در جهت افزایش سود شرکت می نمایند . آن ها همچنین دریافتند که نظارت بیرونی، توسط ۶ موسسه بزرگ حسابرسی و سرمایه گذاران نهادی، رابطه جریان های نقد آزاد و استفاده از اقلام تعهدی اختیاری در مدیریت سود را کاهش می دهد.
دوکاس^[۵۲] و همکاران (۲۰۰۵) پژوهشی با هدف بررسی تاثیر تحلیلگران بر هزینه‌های نمایندگی انجام دادند. در این پژوهش هزینه‌های نمایندگی به عنوان تابعی از تعامل فرصتهای رشد و جریانهای نقد آزاد تعریف شده بود. ایشان دریافتند که تحلیلگران اوراق بهادار به عنوان یکی از سازوکارهای کاهش هزینه نمایندگی موثرند. همچنین در این بررسی از نسبت بدهی بلند مدت به ارزش دفتری کل داراییها به عنوان متغییر کنترل و معرف نقش نظارتی بستانکاران بر نحوه استفاده مدیریت از جریانهای نقد آزاد استفاده گردید که طبق یافته‌ها تاثیر این متغییر بر هزینه‌های نمایندگی معنادار نبوده است. وو^[۵۳](۲۰۰۴) با بررسی نقش تعیین کننده ساختار مالکیت در سیاست های تامین مالی از محل بدهی ، در نمونه ای شامل ۸۳۳ سال – شرکت ژاپنی طی سال های ۱۹۹۲ – ۲۰۰۰ به نتایج ذیل دست یافت:

• • بین یدهی و جریان نقد آزاد رابطه معنا دار و مثبتی برقرار است، که این رابطه در شرکت های با فرصت رشد پایین ، بیشتر از شرکت های با رشد بالاست.

• • در شرکت های با فرصت رشد پایین، سرمایه گذاران نهادی مدیران را از سرمایه گذاری بیشتر از حد باز می دارند .

• • در شرکت های با فرصت رشد بالا سرمایه گذاران نهادی از استقراض بیشتر حمایت می نمایند .

روسن اسنین و ویات^[۵۴](۱۹۹۰) به بررسی تاثیر نسبت مدیران غیر موظف درهیات مدیره بر ثروت سهامداران پرداختند. در تحقیق مذکور با مشاهده واکنش مثبت و قابل ملاحظه بازار نسبت به اعلام پذیرش یک مدیر غیر موظف جدید به عضویت هیات مدیره مشخص گردید که بین افزایش نسبت مدیران غیر موظف هیات مدیره و ارزش شرکت رابطه مستقیم برقرار است. ایشان این افزایش در ارزش را به اعمال نظارت توسط مدیران غیر موظف هیئت مدیره شرکت و در نتیجه بهبود عملکرد شرکت نسبت دادند.
کراچلی، جنسن، جاهراء و ریموند^[۵۵](۱۹۹۹) ‌با مطالعه ای بر روی شرکت های آمریکایی در دو دوره سه ساله منتهی با سالهای ۱۹۸۷ و ۱۹۹۳ ‌تاثیر همزمان تصمیمات مالی مبنی بر میزان بدهی ، مالکیت نهادی ، مالکیت مدیران، و سیاست تقسیم سود ،‌بر هزینه نمایندگی را آزمون قراردارند. نتایج تحقیق نشان داد که در سه ساله منتهی به ۱۹۹۳ ، نفوذ مالکان نهادی به طرز قابل ملاحظه ای بیشتر شده است؛ همچنین طبق نتایج در دوره سه ساله منتهی به ۱۹۹۳ مشخص گردید که نظارت اعمال شده از سوی مالکان نهادی ، جانشین مناسبی برای سایر سازو کارهای کنترل هزینه نمایندگی بوده و در کاهش مشکل نمایندگی موثر می باشد.ایستر بروک^[۵۶] (۱۹۸۴) در پژوهشی تحت عنوان ۲ توضیح از هزینه نمایندگی در تقسیم سود این موضوع را مورد بررسی قرار داد که تعدادی از سهامداران ممکن است مدیران را تحت نظر داشته و نظارت کنند اما این­مسئله بطور دسته‌جمعی مشکل است و به ندرت اتفاق می‌افتد. آقای ایستر بروک یک روش برای حل این مشکل را کاهش نسبت پرداخت سود اعلام کرد و نتیجه‌گیری کرد که زمانی که شرکت پرداخت سودتقسیمی خود را افزایش دهد با فرض اینکه خواستار انجام مراحل برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاری خود باشد، شرکت باید به اجبار از بازار سرمایه تأمین مالی بیشتری داشته باشد که این موضوه باعث کاهش نظارت سهامداران بالقوه بر شرکت و در نتیجه کاهش مسئله نمایندگی می‌شود.
ﺳﻴﻨﮓودﻳﻮﻳﺪﺳﻮن^[۵۷](۲۰۰۳)ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎدهازنمونه ایﺷﺎﻣﻞ۱۵۲۸ﺷﺮﻛﺖﺳﻬﺎﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺷﺪهدرﺑﻮرسآمریکاﻃﻲسالهای ۱۹۹۲الی ۱۹۹۴ ﺑﻪ،ﺑﺮرسیارﺗﺒﺎطﺑﻴﻦﺳﺎﺧﺘﺎرﻣﺎﻟﻜﻴﺖوهزینهﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪآنهاﻧﺴﺒﺖ گردش داراﻳﻲوﻧﺴﺒﺖﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎیﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲﺑﻪﻓﺮوشراﺑﻪﻋﻨﻮانﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲازﻫﺰﻳﻨﻪﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲدرﻧﻈﺮگرفتند.ﻧﺘﺎﻳﺞﭘﮋوﻫﺶآنﻫﺎﻧﺸﺎندادﻛﻪدرﺻﻮرتاﺳﺘﻔﺎدهازﻧﺴﺒﺖﮔﺮدشداراﻳﻲبه عنوان معیاری از هزینه­ های ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ،اﻓﺰاﻳﺶﻣﺎﻟﻜﻴﺖﻣﺪﻳﺮانﺑﺎﻋﺚاﻓﺰاﻳﺶﻫﻤﺴﻮﻳﻲﺑﻴﻦﻣﻨﺎﻓﻊﻣﺪﻳﺮانوﻣﺎﻟﻜﺎنودرﻧﺘﻴﺠﻪﺑﺎﻋﺚﻛﺎﻫﺶﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲمیﺷﻮد. ﺑﻴﻦﻧﺴﺒﺖﻣﺎﻟﻜﻴﺖﺳﻬﺎﻣﺪارانﻋﻤﺪهﺑﻴﺮوﻧﻲوهزینه ﻫﺎیﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﻧﻴﺰارﺗﺒﺎطﻣﻌﻨﺎداریﻳﺎﻓﺖﻧﺸﺪ.
فصل سوم
روش شناسی پژوهش
۳-۱ مقدمه
هدف تمام علوم شناخت و درک دنیای پیرامون ما است. به منظور آگاهی از مسایل و مشکلات دنیای اجتماعی روش های علمی، تغییرات قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده‌اند. این روندها و حرکت‌ها سبب شده است که برای بررسی رشته‌های مختلف بشری، از روش علمی استفاده شود (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۷۸). از جمله ویژگی­های مطالعه علمی که هدفش حقیقت‌یابی است استفاده از یک روش تحقیق مناسب می‌باشد و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدف­ها، ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد و هدف از تحقیق دسترسی دقیق و آسان به پاسخ پرسش‌های تحقیق است (خاکی ، ۱۳۷۹). که در این پژوهش به دنبال بررسی اثر مسئله نمایندگی جریان نقدی آزاد بر محتوی اطلاعاتی سود و ارزش دفتری هر سهم هستیم.فصل قبل به بیان مبانی نظری وپیشینه اختصاص داشت. موضوع این فصل تشریح روش اجرای پژوهش است.
درابتدا تعریف پژوهش، نحوه جمع آوری داده ها،متغیرها و قلمرو پژوهش مورد بحث قرار می گیرد. سپس ملاکهای انتخاب فرضیه، مبانی تئوریک وتجربی فرضیه ها، صورت بندی فرضیه ها و روش های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه های پژوهش تشریح می شود. در این فصل به تفضیل به بیان جامعه ونمونه آماری و هم چنین شیوه نمونه گیری پرداخته شده است .
۳-۲-روش­پژوهش
روش پژوهش را می­توان مجموعه ­ای از قواعد، ابزار و راه­های معتبر و نظام­یافته برای بررسی واقعیت­ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه­حل مشکلات دانست.
روش پژوهش در این پایان نامه از نوع “علی” یا “پس از وقوع” است. این نوع روش پژوهش، برای انجام پژوهش­هایی به کار می­رود که در صدد بررسی علت یا علل روابط معینی است که در گذشته روی داده و به اتمام رسیده است. این نوع پژوهش، از آن جهت که در صدد دستیابی به رابطه علی یا علت و معلولی بین عوامل پژوهش می­باشد، از اعتبار نسبتا زیادی برخوردار است. در این نوع پژوهش­ها، امکان دست­کاری متغیرها توسط پژوهش­گر و یا ایجاد شرایط “مصنوعی” و یا آزمایشگاهی توسط وی، بنا به علل متعددی امکان پذیر نمی ­باشد.
روش پژوهش حاضر از سه دید­گاه هدف، نقش متغیرها درپژوهش و شیوه اجرا تقسیم بندی شده است.
الف)از نظرهدف:
این پژوهش از منظرهدف از نوع پژوهش­های کاربردی است. پژوهش کاربردی تلاشی برای یافتن پاسخی برای حل یک معضل و مشکل عملی­که در دنیای واقعی وجود دارد. این پژوهش از نتایج پژوهش­های بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، ‌روش­ها، ‌ابزارها،‌ وسایل،‌ تولیدات،‌ ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی استفاده می­نماید.
ب)ازنظرنقشمتغیرها
این پژوهش از نظر نقش متغیر­ها در پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی، همبستگی می­باشد. پژوهش توصیفی پژوهشی است که در صدد توصیف عینی و واقعی و منظم خصوصیات یک پدیده یا یک موضوع می­باشد.
ج ) از نظر نحوه اجرا

از آن‌جایی که دیدگاه‌های فقها، در تقیّه مداراتی، متفاوت است و برای پرهیز از طولانی شدن این بحث، تنها به دیدگاه حضرت امام خمینی ◙ درباره تقیّه مداراتی می‌پردازیم.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دیدگاه امام خمینی ◙ درباره تقیّه مداراتی
امام خمینی ◙ با توجه به اهمیّت مسئله تقیّه مداراتی و نیاز جهان اسلام به وحدت که در سایه عمل به این تقیّه شکل می‌گیرد، این قسم از تقیّه را جداگانه مطرح کرده است و عبادت همراه تقیّه مداراتی را از برترین و با فضیلت‌ترین عبادات دانسته است. و از سیاق روایات بدست می‌آید که این نوع تقیّه اختصاص به تقیّه از عامه دارد. ^[۱۹۶]
فلسفه تقیّه مداراتی
امام خمینی ◙ می‌فرماید: «شاید سرّ این همه ترغیب و سفارش روایات به تقیّه مداراتی، در نظر گرفتن صلاح حال مسلمانان باشد که به وسیله تقیّه مداراتی به وحدت کلمه برسند و متفرق نشوند تا اینکه میان سایر ملت‌های دنیا، ذلیل نشده و تحت سیطره بیگانگان و سلطه کفار در نیایند و شاید این همه سفارش به تقیّه مداراتی به خاطر صلاح حال شیعیان باشد. به خاطر ضعف آن‌ها – مخصوصا در زمان‌های گذشته- که عدّه و عدّه آن‌ها ( یعنی قدرت و جمعیت آن‌ها) کم بود و اگر مخالفت با تقیّه می‌کردند در معرض نابودی و انقراض قرار می‌گرفتند^[۱۹۷]
حضرت امام ◙ نظریه‌ی فقهی خود را درباره حکم این نوع تقیّه چنین بیان می‌دارد:
«همانا جواز تقیّه مداراتی- بلکه وجوب آن- وابسته به خوف و ترس برخود و دیگران نیست» بلکه علی الظاهر مصلحت‌های نوعی و همگانی سبب ایجاب و وجوب تقیّه از مخالفان گشته است، پس این نوع از تقیّه و پنهان نمودن اسرار، واجب است گرچه شخص در امان بوده و ترس برخود و دیگران نداشته باشد.^[۱۹۸]
مبانی فقهی تقیّه مداراتی
آن‌چه در این قسمت تبیین می‌شود با این پیش فرض خواهد بود که مشروعیّت تقیّه مداراتی اجمالا در بین شیعه مسلّم است. و عمده دلیل بر تقیّه مداراتی روایات است که در این‌جا فقط به چند نمونه بسنده می‌کنیم.
الف- صحیحه هشام الکندی
«الْکِنْدِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ☻ یَقُولُ إِیَّاکُمْ أَنْ تَعْمَلُوا عَمَلًا یُعَیِّرُونَّا بِهِ فَإِنَّ وَلَدَ السَّوْءِ یُعَیَّرُ وَالِدُهُ بِعَمَلِهِ کُونُوا لِمَنِ انْقَطَعْتُمْ إِلَیْهِ زَیْناً وَ لَا تَکُونُوا عَلَیْهِ شَیْناً صَلُّوا فِی عَشَائِرِهِمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ لَا یَسْبِقُونَکُمْ إِلَى شَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَیْرِ فَأَنْتُمْ أَوْلَى بِهِ مِنْهُمْ وَ اللَّهِ مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ‏ءٍ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنَ الْخَبْ‏ءِ قُلْتُ وَ مَا الْخَبْ‏ءُ قَالَ التَّقِیَّهُ »^[۱۹۹]
مبادا عملی انجام دهید که بواسطه آن ما را سرزنش کنند، زیرا فرزند بد با اعمال بدش باعث سرزنش پدرش خواهد شد ( یعنی شما به منزله فرزندان مایید) شما برای رهبران خود زینت باشید. نه اینکه زشتی و عیب را برای آنان به ارمغان آوری. در میان جماعات آنان نماز گذارید ، بیمارانشان را عیادت کنید و در تشییع جنازه‌هایشان شرکت کنید. و مبادا در کار نیکی ، آن‌ها از شما سبقت گیرند. که شما بدان سزاوارترید. به خدا سوگند، او به هیچ چیزی عبادت نشده است که نزدش محبوب‌تر از تقیّه باشد.
از این حدیث شریف دو نکته قابل برداشت است
۱: تقیّه مداراتی در هر زمانی مطلوب است خواه شیعه در اقلیّت بوده و زمام حکومت بدست اهل سنّت باشد و از ترک آن خوف ضرر باشد. و خواه شیعه در اکثریّت بوده و حکومت بدست شیعه باشد و خوف ضرری در کار نباشد و دلیل بر مطلوب بودن این نوع تقیّه در هر زمانی این است که برای اجرای آن خوف از ضرر لازم نیست.
علاوه بر این، روایاتی که مشروعیّت تقیّه مداراتی را به اثبات می‌رسانند، اطلاق دارند. و به دلالت خود، هر زمانی را شامل می‌شوند.
۲: یکی از تفاوت‌های تقیّه مداراتی با تقیّه خوفی در این است که در تقیّه خوفی اگر مؤمن ناچار شود کار حرامی انجام دهد برای او جایز است مگر کشتن مؤمن اما در تقیّه مداراتی انجام کار حرام حلال نمی‌شود زیرا در اجرای تقیّه مداراتی خواسته شده است که شیعیان در اجتماعات دینی بقیه گروه‌ها شرکت کنند، در مساجد با آن‌ها باشند، مریض‌های آن‌ها را عیادت و امواتشان را تشییع نمایند پس مطلوب، انجام کارهای نیک و امور دینی است نه ترک واجب و یا انجام کار حرام.
ب- صحیحه عبدالله بن سنان
« مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَشِیخَهِ لِلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ☻ یَقُولُ أُوصِیکُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ لَا تَحْمِلُوا النَّاسَ عَلَى أَکْتَافِکُمْ فَتَذِلُّوا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً ثُمَّ قَالَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ احْضُرُوا جَنَائِزَهُمْ وَ اشْهَدُوا لَهُمْ وَ عَلَیْهِمْ وَ صَلُّوا مَعَهُمْ فِی مَسَاجِدِهِم‏»^[۲۰۰]
عبدلله بن سنان گفت شنیدم که امام صادق ☻ فرمود : شما را به تقوی خداوند بزرگ سفارش می‌کنم و این که مردم را بر خود چیره نکنید که خوار خواهید شد، خداوند در کتابش می‌فرماید: با مردم به نیکی سخن گویید . سپس ادامه داد: از بیمارانشان [ اهل سنّت] عیادت نمایید، در تشییع جنازه‌هایشان حاضر شوید به نفع یا علیه‌شان شهادت دهید و با آن‌ها در مسجدهایشان نماز گذارید.
ج- حدیث زید شحّام
« وَ رَوَى عَنْهُ ☻ زَیْدٌ الشَّحَّامُ أَنَّهُ قَالَ یَا زَیْدُ خَالِقُوا النَّاسَ بِأَخْلَاقِهِمْ صَلُّوا فِی مَسَاجِدِهِمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَکُونُوا الْأَئِمَّهَ وَ الْمُؤَذِّنِینَ فَافْعَلُوا فَإِنَّکُمْ إِذَا فَعَلْتُمْ ذَلِکَ قَالُوا هَؤُلَاءِ الْجَعْفَرِیَّهُ رَحِمَ اللَّهُ جَعْفَراً مَا کَانَ أَحْسَنَ مَا یُؤَدِّبُ أَصْحَابَهُ وَ إِذَا تَرَکْتُمْ ذَلِکَ قَالُوا هَؤُلَاءِ الْجَعْفَرِیَّهُ فَعَلَ اللَّهُ بِجَعْفَرٍ مَا کَانَ أَسْوَأَ مَا یُؤَدِّبُ أَصْحَابَهُ »^[۲۰۱]
زید حشام از امام صادق ☻ روایت کرده که امام فرمود: ای زید! با مردم طبق اخلاق آن‌ها رفتار کنید . در مسجدهایشان نماز گذارید. بیمارانشان را عیادت کنید و در تشییع جنازه‌هایشان حاضر شوید و اگر توانستید امام جماعت یا مؤذن شوید. این کار را بکنید، که اگر شما چنین رفتار کنید. خواهند گفت : این‌ها جعفری هستند. خداوند جعفر را رحمت کند که چه نیکو اصحابی تربیت کرده است و اگر چنین رفتار نکنید، خواهند گفت: این‌ها جعفری هستند، خداوند جزای جعفر را بدهد که بد اصحابش را تربیت کرده است.
د- حدیث اسحاق بن عمّار
«عَنْهُ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ الْمُثَنَّى الْخَطِیبِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ☻ یَا إِسْحَاقُ أَ تُصَلِّی مَعَهُمْ فِی الْمَسْجِدِ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ صَلِّ مَعَهُمْ فَإِنَّ الْمُصَلِّی مَعَهُمْ فِی الصَّفِّ الْأَوَّلِ کَالشَّاهِرِ سَیْفَهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ»^[۲۰۲]
اسحاق بن عمّار گفت: امام صادق ☻ به من فرمود: اسحاق! آیا با آنان (اهل سنّت) در مسجد نماز می‌خوانی؟ گفتم آری، فرمود: با آن‌ها نماز کن که نماز گذار با آنان در صف اول، چون مجاهد است که در راه خدا آماده شده است.
به این مضمون احادیث دیگری هم وجود دارد که ما به جهت اختصار از ذکرش خودداری می‌کنم.
با وجود این نوع احادیث نتیجه می‌گیریم که پایه استدلال به شکل مستحکم و قابل اعتماد است. تردیدی نیست که حکمت مدارا با آن‌ها در نماز و چیزهای دیگر، بدون آن‌که در صورت ترک، موجب ضرر باشد ملاحظه مصالح نوعیّه و وحدت کلمه مسلمانان است.
حفظ وحدت و یکپارچگی مسلمان
یکی از مهم‌ترین اهداف تقیّه مداراتی، به جهت حفظ وحدت و یکپارچگی مسلمانان می‌باشد. اهمیّت این مسئله بر کسی پوشیده نیست و قرآن کریم بر مبنای شعار محوری توحید، همه‌ی مسلمانان را دعوت به وحدت می‌کند و از پیروان خود تعبیر به «امت واحده» می‌کند و می‌فرماید:
« إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّهً وَاحِدَهً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُون‏»^[۲۰۳]
و در راستای تقویت وحدت بین پیروان خود، در آیات متعددی به پیامدهای اختلاف و تفرقه پرداخته و پیروان خود را سخت از آنان بر حذر داشته است و می‌فرماید:
« وَ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَا تَنَزَعُواْ فَتَفْشَلُواْ »^[۲۰۴]
و یا چنین می‌فرماید:« وَ لا تَکُونُوا کَالَّذینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْبَیِّناتُ وَ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیم‏»^[۲۰۵]
پس اسلام، کلمه مشترک همه‌ی مسلمین است و همه‌ی مسلمانان، واحدی هستند که باید از موجودیّت خود دفاع کنند. با توجه به اهمیّت وحدت و یکپارچگی مسلمانان، تقیّه مداراتی روشی معقول در مبارزه برای حفظ بهتر و بیش‌تر نیروهای مسلمین است به همین دلیل، تقیّه با عنوان سپر دفاعی جامعه اسلامی از آن تعبیر و تفسیر گردیده است.^[۲۰۶]
امامان بزرگوار شیعه بیش از همه به اهمیّت این وحدت و انسجام جامعه اسلامی واقف بودند و در سیره عملی خود ملتزم به رعایت آن شدند یکی از موارد بارز آن در تاریخ، سکوت عملی ۲۵ ساله حضرت علی ☻ نسبت به جانشینی پیامبر ☺ است. ایشان ابتدا از حق خودشان دفاع کردند و از بیعت با ابوبکر سرباز زدند ولی پس از آن‌که مجبور به بیعت شدند، راه تقیّه را در پیش گرفتند و برای حفظ وحدت مسلمانان که در آن زمان جامعه اسلامی نیاز شدیدی به آن داشت، سکوت اختیار نمودند و به این هم بسنده نکردند بلکه تا جایی که امکان داشت در جهت مصالح مسلمین با حکومت همکاری کردند و اشتباهات حاکمان را تذکر دادند،
به گونه‌ای که خلیفه دوم بارها به جمله (لولا علی لهلک‌ عمر) لب گشود^[۲۰۷]
ایشان در سخنانی ضمن فرمان به «بریده» مبنی بر بیعت با متولّیان حکومت می‌فرمایند:
« یَا بُرَیْدَهُ ادْخُلْ فِیمَا دَخَلَ فِیهِ النَّاسُ فَإِنَّ اجْتِمَاعَهُمْ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنِ اخْتِلَافِهِمُ الْیَوْم‏»^[۲۰۸]
ای بریده (بیعت کن) و در آن‌چه مردم داخل شده‌اند، داخل شو، زیرا امروز اجتماع مردم نزد من از اختلافشان دوست داشتنی‌تر است.
امامان شیعه در راه استحکام بخشیدن به حفظ وحدت مسلمانان تا آن‌جا پیش رفتند که این نوع تقیّه را حتی در اعمال فقهی جاری ساخته و برای نمونه‌ می‌توان به روایاتی که شیعیان را به نماز خواندن در مساجد اهل سنّت فرمان می‌دهد و ثواب فراوانی برای این‌گونه نماز ذکر می‌کند، نام برد^[۲۰۹] در صحیحه حماد بن عثمان از امام صادق ☻ نقل کرده است که فرمود:« مَنْ صَلَّى مَعَهُمْ فِی الصَّفِّ الْأَوَّلِ کَانَ کَمَنْ صَلَّى خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ ☺ »
هر کس در صف اول با آنان نماز گزارد مانند کسی است که با رسول خدا در صف اول نماز بخواند.
امام خمینی ◙ تقیّه مداراتی را از این جهت مطلوب می‌شناسد که رعایت آن موجب دوستی مخالفان و جلب مودّتشان می‌گردد و این عامل برای وحدت کلمه بین مسلمانان و تقویت آنان است. ایشان در رابطه با کارکرد تقیّه بر این باور است که «همانا تقیّه گاهی برای دفع خطری است که انتظارمی‌رود بر حوزه‌ی اسلام واقع شود، چنان که ترک آن موجب پراکندگی و اختلاف در میان جوامع اسلامی می‌گردد. و یا از ناحیه‌ی این امر و در نهایت تفرقه‌ی مسلمانان ضرری متوجه حوزه‌ی اسلام شود.»^[۲۱۰]
نگاهی هر چند گذرا به تاریخ اسلام به ویژه در دوران معاصر، نشان‌دهنده‌ی آن است که دشمنان اسلام همیشه از اتحاد و اتفاق مسلمانان ناخرسند و در نتیجه سعی در تفرقه و ایجاد اختلاف بین آن‌ها را داشته‌ و دارند و روشن است که در صورت تحقق اتحاد، هیچ قدرتی یارای برابری با مسلمانان را نخواهد داشت و در آن صورت سرزمین‌های اسلامی مصون از یورش قدرت‌های سلطه‌گر خواهد بود.
بر مبنای همین ضرورت، تقیّه می‌تواند راهبرد عملی وحدت امت اسلامی قرار گیرد. به ویژه در کشورهایی که بیداری اسلامی توانسته است زمینه‌ی بازگشت دوباره‌ی آن‌ها را در جهت حاکمیت اسلام فراهم سازد.
چنان که مقام معظم رهبری در این رابطه می‌فرمایند:…
« مسأله این است که اگر ما برای مشکلات جهان اسلام، به دنبال چاره‌ای هستیم یا به تعبیر درست‌تر، اگر برای سربلندی و عظمت و عزت اسلام و قرآن مجاهده می‌کنیم این با اختلاف و درگیری بین مسلمین سازگار نیست»^[۲۱۱]
با این بیان روشن می‌شود که مبنای اصلی و حقیقی تقیّه در دیدگاه رهبری حفظ وحدت امت اسلامی بر محور دین مبین اسلام است. بنابراین ارکان و مؤلفه‌های اصلی تقیّه حول محور تلاش برای یکی شدن نیروها و گسترش توانمندی‌های آن‌ها، نه تنها از برترین آرمان های دینی و عمل به فرامین الهی است بلکه عقل نیز پیوند عمیقی را میان آن و کرامت و عظمت امت اسلامی می‌بیند.
بر مبنای همین ملازمه عقلی بین وحدت و عزت امت اسلامی است که دشمن در تلاش است امروز با مصادره نمودن قیام‌های مردمی در کشورهای اسلامی به هر شکل ممکن آن‌ها را از مسیر اصلی خود منحرف نماید و عقل هم فرمان می‌دهد که بیش از هر زمان دیگر ضرورت ایجاب می‌کند که وحدتی فراگیر و عمیق صفوف از هم جدا افتاده‌ی امت اسلامی را گرد هم آورد.
ایجاد توسعه سیاسی برای شیعیان

۳- هنگامیکه درجه حرارت برگهای خوابیده در آب جوش به ۵۰ درجه سانتی گراد رسید،۲ قاشق چایخوری سودای شستشو در آن ریخته و به هم زده می شود.
۴- در این روش بهتر است برگ ها در حین رنگرزی درون ظرف رنگرزی باقی بمانند. محلول مخمر را به درون محلول مایع رنگزا خالی کرده و به هم زده می شود و خم را تا زمانیکه رنگ آن زرد مایل به سبز بشود گرم نگه داشته می شود. این مدت ممکن است ۳۶ ساعت طول بکشد.
۵- به آرامی نخ یا پارچه را درون خم قرار داده و مطمئن شده که الیاف درون محلول زرد مایل به سبز به خوبی غوطه ور شوند. هر بخشی از الیاف که روی سطح محلول قرار گیرد نقطه نقطه خواهد شد. الیاف را به مدت ۵ ت ۲۰ دقیقه، بسته به نوع رنگ دلخواه به حال خود گذاشته می شود.
۶- الیاف را خیلی به آرامی بیرون آورده و نباید به درون خم چکه و در نتیجه ایجاد حباب نکند. الیاف به محض بیرون آمدن از خم و تماس با هوا شروع به آبی شدن می کنند. قبل از اینکه الیاف کاملا آبی شوند، خیلی سریع آنها را به داخل کاسه ای آب شفاف غوطه ور کرده. این عمل سبب از بین رفتن هرگونه ذرات نیل حل نشده بر روی الیاف می شود. این ذرات می توانند باعث ایجاد نایکنواختی های ناخواسته شوند. سپس الیاف را در معرض اکسیژن قرار داده می شود.
معمولا خم مخمر شیدهای گوناگونی از رنگ های صورتی، بنفش کمرنگ، خاکستری، سبز مایل به آبی را تولید می کند.
۲- ۷- ۵- ۳ خم ادرار
ابتدا به اندازه کافی ادرار جهت ساخت نصف مایع مورد نیاز خم جمع آوری کرده. ادرار را به مدت ۲ هفته جهت رسیدن و بیات شدن به حال خود گداشته می شود.
برای ساخت خم رنگرزی به حجم ۵/۴ لیتر (۱گالن) به طریق زیر عمل می کنیم :

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱- وقتی که ادرار آماده شد، برگ های تازه وسمه را برداشت کرده و آنها را مشابه با روش ۱ ، مراحل ۱ تا ۴ تحت فرایند قرار داده می شود (حرکت کردن سریع جهت وارد کردن اکسیژن هوا در آن).
۲- محلول ادرار بیات شده را به ادرار بیات شده اضافه کرده و مخلوط آن ها را تا درجه حرارت ۵۰ درجه سانتی گراد (۱۲۰ درجه فارنهایت) حرارت داده می شود. محلول رنگزا را درون ظرف پوشش دار قرار داده تا بوی آن کاهش یابد و آن را یک هفته یا بیشتر گرم نگه می داریم. وقتی که محلول خم زرد مایل به سبز شد خم آماده رنگرزی است.
۲- ۷- ۵- ۴ خم برگ های خشک شده وسمه
این روش، روشی موفقیت آمیز هم برای برگ های تازه و هم برای برگ های سال اول رشد وسمه که خشک شده اند، محسوب می شود. اگرچه بعضی ها بر این باورند که خشک کردن برگ های وسمه پتانسیل رنگی آن را از بین می برد، با استفاده ار متد شرح داده شده در اینجا به نتایج خوبی می توان رسید. مقدار برگ مورد نیاز به عمق آبی مورد نظر، مدت زمان فعالیت خم و زمان چیدن برگ ها بستگی دارد.
برای ساخت ۹ لیتر (۲گالن) خم رنگرزی به طریق زیر عمل می شود:
۱- ۲۵۰ گرم برگ وسمه تازه و یا خشک شده را درون دیگ رنگرزی استیل که دارای سرپوشی محکم و گنجایش ۹ لیتر مایع است ریخته می شود.. اگر دیگ سرپوش ندارد از یک فویل آلومینیم یا فیلم چسبان برای پوشاندن دیگ استفاده می شود.
۲- مقدار کافی آب در حال جوش را درون دیگ ریخته و آن را روی منبع حرارتی قرار داده می شود تا گرم نگه داشته شود. روی دیگ را پوشانیده و برای استخراج مایع شرابی رنگ از آن اجازه داده می شود که برگ های وسمه ۴۵ دقیقه به همان حالت باقی بمانند. محلول رنگزا در درجه حرارت ۵۰ درجه سانتیگراد (۱۲۰ درجه فارنهایت) و نه بیشتر نگه داشته می شود.
۳- ۵۰ گرم رنگبر و مقدار کافی سودای شستشو جهت قلیایی کردن مایع (pH=9) به محلول رنگزا اضافه کرده.
۴- روی دیگ را پوشانیده و حدود ۱ تا ۲ ساعت به همان حال باقی گذاشته و درجه حرارت را نیز ثابت نگه داشته. بعد از این مدت بایستی رنگ آبی شروع به گسترش کند. این موضوع را می توان با قرار دادن تکه ای پشم آبخور شده درون مایع آزمایش کرد، بعد از گذشت ۱۵ دقیقه، تکه ها را بیرون آورده و اگر در معرض هوا آبی رنگ شدند خم رنگرزی آماده است.
۵- الیاف مورد رنگرزی را درون آن قرار داده و به آرامی به درون مایع فرو برده و دقت می شود که حباب هوا ایجاد نشود. الیاف را ۳۰ دقیقه بحال خود واگذاشته و سپس بیرون آورده و اجازه داده می شود که در معرض هوا رنگ گسترش پیدا کند.
۶- الیاف بیرون آمده به رنگ قهوه ای مایل به سبز بنظر می رسند و تعدادی ذرات برگ نیز روی الیاف وجود دارد. برای جدا کردن این الیاف،آن ها را درون آب شفاف غوطه ور کرده و در ادامه الیاف را در معرض هوا آویزان کرده.
تا زمانی که پتانسیل رنگی وجود دارد می توان الیاف دیگری را نیز در آن رنگرزی کرد. اگر شرایط رشد گیاه مناسب بوده باشد بنحوی که برگ های دارای پتانسیل رنگی خوب و با غلظت بالغ شده باشند و علاوه بر آن امکان ثابت نگه داشتن حرارت وجود داشته باشد، می توان خم وسمه را برای چند روز فعال نگه داشت. با توجه به اینکه با گذشت زمان برگ ها ماده رنگزای خود را درون خم آزاد می کنند، ممکن است رنگ های بدست آمده از رنگرزی های دوم و سوم از اولین رنگرزی قوی تر و پر رنگ تر باشند. شیدهای بدست آمده از این خم دامنه ای از رنگ های آبی واقعی تا آبی مایل به سبز، غالبا شیدهای سبز و گاهی مواقع شیدهای بنفش کمرنگ مایل به صورتی را شامل می شوند.
۲- ۷- ۵- ۵ ساخت محلول وسمه جهت ذخیره
محلول رنگزای تهیه شده از برگ های تازه وسمه را می توان یکسال و یا بیشتر ذخیره کرد. برای ساخت این محلول، دستورالعمل های روش ۱ مراحل ۱ الی ۴ را انجام می دهیم و تا زمانی که شروع به سرریز کند محلول را به حال خود رها می کنیم. بعد از سرریز آن را درون ظرفی با سرپوش خوب که هوا به داخل آن نفوذ نکند خالی می شود. ظرف را کامل پر می کنیم تا سرریز کند و سپس در آن را محکم بسته می شود. یک قاشوق چایخوری متا بی سولفیت سدیم به آن اضافه کرده، این ماده در ساخت شراب به عنوان نگاهدارنده به کار می رود. تا زمانیکه هوا نفوذ نکند ممکن است به این ماده نیازی نباشد.
مایع وسمه ذخیره شده را می توان در هر زمانی از سال مورد استفاده قرار داد، برای انجام رنگرزی آن را تا ۵۰ درجه سانتی گراد (۱۲۰ فارنهایت) حرارت داده و سپس رنگبر را اضافه می کنیم (روش ۱ مرحله ۵). همچنین از این ماده می توان برای خم ادرار، همانطوریکه در روش ۳ شرح داده شد استفاده نمود “دین جنی ،۱۳۸۵،ص ۵۴ ، ۵۷".
۲- ۸ سوابق تحقیق
مسلم است که رنگ آمیزی در میان مردم فلات ایران سابقه ی دیرینه دارد هرچند که نقطه آغاز آن بی خبریم و قادر نیستیم به دقت نخستین جماعتی را که در این فلات به کار رنگ آمیزی پرداختند مشخص کنیم اما می توان گفت اقوام اولیه در برخورد با گیاهانی که دارای مواد و مایعات رنگین بوده اند توانسته اند وسایل خاصی از لوازم زندگی را رنگ آمیزی کنند. به علاوه با توجه به مدارک باستان شناسی و مردم شناسی در خودآرایی نیز این رنگها را به کار می برده اند. رنگهای سنتی حاصل تجربه صدها ساله مردمان سرزمینی است که همواره با اقتباس از طبیعت به زندگی خود رنگ بخشیده اند، به این سبب از ارزش معنوی و مادی بسیاری برخوردار هستند. حداقل تا یک قرن پیش که رنگینه های شیمیایی ناشناخته بودند الیاف مورد استفاده نساجی به طور سنتی رنگرزی می شدند. در ایران بیش از صد نوع رنگینه گیاهی به ثبت رسیده که از نظر ثبات از درجات مختلفی برخوردار می باشند. فرش و سایر دستبافته های ایرانی بعد از نفت مهمترین اقلام صادراتی کشور را تشکیل می دهند. از این رو، گسترش تولید مواد اولیه آن در داخل کشور، با توجه به کیفیت مرغوب رنگهای طبیعی، از یک سو می تواند از خروج ارز برای تهیه رنگ های شیمیایی تا حدود زیادی بکاهد و از سوی دیگر بازارهای جهانی فرش ایران را دوباره رونق می بخشد “جهانشاهی افشار،۱۳۷۵، ص۱۲ تا ۱۷".
با توجه به اطلاعات میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته، طی تحقیقی که توسط دکتر محمد خواجه مهریزی و همکاران برای استخراج ماده رنگزا از ریشه روناس صورت گرفته است، ۱۵ روش استخراج با بکارگیری حلال های مختلف مورد آزمایش قرار گرفت که نهایتا پس از استخراج، ماده استخراج شده در رنگرزی نخ پشمی با روش یکسان به کار گرفته شده و نتایج حاصل از سنجش رنگ کالای رنگرزی شده توسط دستگاه اسپکتوفتومتر، نشان می دهد که ۶ روش از ۱۵ روش نتیجه بهتری داشته است. همچنین نتایج نشان داد که افزایش دما در فرایند استخراج چندان تاثیری بر راندمان فرایند نداشته است و استفاده از حلال ایزوپروپیل الکل و آب به عنوان بهترین حلال در روش استخراج مؤثر بوده است"خواجه مهریزی و همکاران،۱۳۸۸".
همچنین در تحقیق دیگری شمس ناتری و همکاران به روش سوکسله و با بهره گرفتن از حلال اتانول، موفق به راندمان استخراج ۲۷٫۵ درصدی آلیزارین از ریشه روناس شدند “شمس ناتری و همکاران،۱۳۸۶".
در تحقیق دیگری که عصارزادگان و ملاحسینی برای مقایسه رنگرزی روناس با امواج مافوق صوت و روش معمولی انجام داده اند نتایج نشان داد که رنگرزی در شرایط مافوق صوت، دارای راندمان جذب بالا تر و یکنواختی بیشتر از شرایط متداول رنگرزی می باشد “عصار زادگان - ملاحسینی،۱۳۸۸".
همچنین با تحقیقات انجام شده در خصوص استخراج رنگ از برگ گیاه وسمه، که کیومرثی و همکاران با عنوان “معرفی گیاه وسمه به عنوان منبع طبیعی رنگزای ایندیگو در رنگرزی پشم و اثرات مواد کمکی در رنگرزی” انجام داده اند، خامه پشم رنگزای گیاهی وسمه با بهره گرفتن از مواد احیاء کننده سدیم هیدروسولفیت و قلیایی هیدروکسید رنگرزی شد. نتایج نشان داد که وجود سدیم هیدروسولفیت در حمام رنگرزی روشنایی کالا را کاهش می دهد لذا افزایش مقدار سدیم هیدرو سولفیت در حمام رنگرزی سبب احیاء رنگزا بمیزان بیشتر در حمام رنگرزی و در نتیجه افزایش حلالیت ماده نگزا می شود و در نتیجه جذب ماده رنگزا بر روی کالا افزایش می یابد “کیومرثی و همکاران،۱۳۸۲".
در تحقیق دیگری که توسط قرنجیک و همکاران با عنوان” بهینه سازی شرایط رنگرزی الیاف پشم با مواد استخراج شده از گیاه وسمه و بررسی خواص رنگرزی آن” انجام شده است. طی این تحقیق برای رسیدن به شرایط بهینه رنگرزی پارامترههایی چون، اثر pH محیط، دمای محلول رنگرزی، مقدار هیدروسولفیت سدیم مصرفی و زمان رنگرزی بررسی شدند. نتایج نشان داد که کالاهای رنگرزی شده دارای ثبات شستشویی عالی، ثبات نوری، کلرینه کردن و سایشی خوبی می باشد ” قرنجیک و همکاران، ۱۳۹۰".
همچنین در کار تحقیقاتی که مفتخر و همکاران انجام داده اند نتایج نشان که بهترین نتایج زمانی حاصل می شود که مدت زمان خیساندن ۱۶ساعت قلیای مورد استفاده سود و هیدروسولفید سدیم متناسب با مقدار ماده رنگزا بوده و عملیات رنگرزی دردمای ۵۰ درجه صورت گیرد، علاوه براین نتایج FTIR نمونه ها نشان دادکه میزان تغییرات شیمیایی کالای عمل شده با سود بیشتر از کالای عمل شده با آمونیاک می باشد.” مفتخر و همکاران،۱۳۹۰".
تحقیق دیگری با عنوان ” رنگ آبی در خامه قالی با وسمه ایرانی ” توسط منتظر و پیرکهن انجام شده است، که نتایج حاصل حاکی از آن است که محیط قلیایی آمونیاک در رنگرزی نخ پشمی با توجه به pH پایین و حصول فام آبی مناسب همراه با اکسایش رنگ توسط آب اکسیژنه برای نخ پشمی بهترین نتیجه را ایجاد کرده است ” منتظر، پیرکهن،۱۳۸۲، ص۱۹ ، ۲۸ “.
شیرساد^[۸۶] و همکاران در تحقیقی با بهره گرفتن از روش التراسونیک به شناسائی مواد رنگزای موجود در مواد طبیعی ازجمله روناس پرداختند “Shirsath,S.R.,et, al.2012″. همچنین بارانی و ملکی، تلفیق استفاده از روش مافوق صوت و پلاسما در رنگرزی کالای پشمی با روناس در حضور لیسیتین مورد مطالعه قرار دادند “Barani, H., Maleki, H.,2011″.
کوآکو و همکاران، روش استخراج رنگزاهای ریشه روناس برای دستیابی به ساختار شیمیائی موجود در آن به کمک امواج مافوق صوت با روش LC-PDA مورد مطالعه قرار دادند. نتایج حاصله نشان داد که بهترین حالت استفاده از مخلوط نسبی متانول و آب در دمای ۳۶ درجه و مدت زمان ۱۸ دقیقه می باشد “Cuoco.G. 2009″.
با توجه به اطلاعات وسیعی که برای استخراج آلیزارین از ریشه روناس وجود دارد همچنان بهترین روش برای رسیدن به بالاترین راندمان رنگی هنوز در مرحله تحقیقات آزمایشگاهی بوده و به مرحله تولید صنعتی نرسیده است و برای عملیاتی شدن در صنعت راه طولانی را در پیش رو دارد. همچنین با در نظر گرفتن اینکه اکثر این فام ها از رنگینه های طبیعی موجود در کشورمان تولید می شود اما هنوز هیچ تلاشی برای احیاء و بهینه کردن این فرایند صورت گفته است و با توجه به تحقیقات در این زمینه ما با مشکلات زیادی مواجه هستیم:
۱- منابع علمی استفاده از رنگزاهای طبیعی بسیار اندک است و تجربیات فراوانی که در ایران داشتیم کمتر تدوین و علمی شده اند. خلاء علمی رنگرزی گیاهی چه در بحث تکنولوژیک و چه در بحث شناخت گونه های مختلف رنگزا و آماده سازی سیستم های رنگرزی از جمله مسائل قابل توجه است در حالی که ما سیستم های رنگرزی شیمیایی و مصنوعی پیشرفته ای داریم.
۲- شناخت دقیقی از رنگزاهای طبیعی نداریم و تا کنون مقایسه درست و کامل مزایا و معایب رنگهای طبیعی انجام نشده است.
۳- رنگهای طبیعی دارای عمق های رنگی متفاوتی به مرور زمان هستند و می توانند تنوع رنگی زیبایی را برای فرش دستباف به همراه داشته باشند.
۴- در انتخاب نوع دندانه رنگرزی باید دقت شود و بیشتر از زاج سفید و آهن که مشکلات کمتری دارند استفاده شود. مسائل و بهداشت زیست محیطی و ضد میکروب بودن فرش های گیاهی از جمله مباحثی است که باید به آن توجه شود.
۵- رنگ های طبیعی دارای عمق های رنگی متفاوتی به مرور زمان هستند و می توانند تنوع رنگی زیبایی را برای فرش دستباف به همراه داشته باشند.
۲- ۸ اهمیت موضوع
رنگرزی الیاف طبیعی پشم از گذشته دور به وسیله رنگرزان با رنگزاهای طبیعی محلی انجام شده است. این هنر و صنعت رنگرزی نسل به نسل انتقال یافته و با عجین شدن با هنر ایرانی به صورت یک اثر ملی و فرهنگی خود را در فرش دستباف نشان داده است “Montazer.M.2002″. یکی از آفت های اصلی صنعت فرش دستباف ایران استفاده از مواد مصنوعی و غیر طبیعی در فرایند تولید است. این امر سبب کاهش کیفیت محصول و در نتیجه کاهش سهم صادرات ایران از فرش دستباف می شود “Montazer and parvinzade.2004″. برای حفظ هویت و اصالت فرش دستباف ایرانی که همان کاربرد پشم ایرانی با رنگ ایرانی و همراه با ذوق و سلیقه ایرانی، باید تلاش کرد. یکی از راهکارها جهت کاهش مصرف مواد مصنوعی در فرش دستباف، شناخت دقیق ویژگی های مواد اولیه فرش دستباف ایرانی یعنی پشم و رنگ آن است. تحقیق و مطالعه روی مواد اولیه طبیعی اصیل و قدیمی در فرش دستباف و همچنین فرایند به کارگیری آنها می تواند به بهبود وضعیت استفاده از آنها با توجه به ویژگی هایشان کمک کند. رنگزاهای به کار رفته در رنگرزی الیاف پشم مصرفی در فرش یکی از شاخص های مؤثر در فرش دستباف به شمار می رود. رنگزاهای مصنوعی به دلیل برخی خواص برتر و همچنین فرایند رنگرزی آسان تر جای رنگزاهای طبیعی را گرفته اند. با وجود اینکه اثر زیانبار این مواد شیمیایی برای سلامتی انسان تا حدودی شناخته شده است ولی به جهت شناخت کم رنگزاهای طبیعی و نبود مواد تکمیلی طبیعی و همچنین فرایند رنگرزی طولانی و هزینه نسبتا زیاد رنگرزی، سبب شده تا رویکرد به مواد شیمیایی همچنان ادامه یابد “Montazer.M.et,al.2004″. در حالی که رنگهای طبیعی در برابر نور، اکسیداسیون و مواد قلیایی به تدریج روشن تر و پخته می شوند و حالت نرم و مخملی به خود می گیرند که این مسأله هرگز در مورد رنگهای شیمیایی دیده نمی شوند در حالی که رنگهای طبیعی هرچند در ابتدا تیره هستند ولی با گذشت زمان جلا می یابند. همچنین استفاده از رنگهای طبیعی با توجه به مأنوس بودن انسان با طبیعت، سبب آرامش، کاهش استرس، سلامتی و طول عمر انسان می شود “الله داد،۱۳۸۴،ص۳۲ - ۳۴". علاوه بر این خصوصیات رنگی منحصر به فردی در الیاف رنگرزی شده با رنگزاهای طبیعی همواره با ثبات بالای رنگی حاصل می شود که امتیازات این مواد رنگزا به حساب می آید “Pellew.C.I.1998″.
با توجه به ارزش اقتصادی و بالقوه گیاهان رنگزا و نظر به اینکه استانهای مختلف کشورمان از تنوع گیاهی مناسبی در این زمینه برخوردار هستند ولی متأسفانه عدم شناسایی آنها سبب گردیده تا کوششی کافی در بهره برداری و در نتیجه استفاده صحیح از آنها به عمل نیاید. به علاوه چون ارزش و اهمیت استفاده از رنگهای طبیعی در صنایع مختلف از زمان های بسیار دور شناخته شده و امروزه نیز به رغم پیشرفت هایی که در زمینه تهیه و کاربرد رنگهای شیمیایی حاصل گردیده است، در نهایت رنگرزی با رنگهای گیاهی و نیز الیاف رنگ شده آن از لحاظ سلامت و بهداشت به مراتب از رنگهای شیمیایی بهتر بوده است. بنابراین نتایج مفید بررسی، رنگرزی با گیاهان رنگزا با توجه به تعیین کیفیت و ثبات به دست آمده آنها نه تنها برای نسل حاضر و آینده کشور مطمئن خواهد بود، بلکه در گروه هایی که به نحوی با رنگها سرو کار دارند این اطمینان را به وجود خواهد آورد که از طرف این قبیل، مواد مورد تهدید قرار نخواهند گرفت “امیری،۱۳۸۶،ص۱۵". فرایند رنگرزی بر پایه مواد رنگزای طبیعی از نظر زیست محیطی و کاهش آلایندگی صنعتی دارای اهمیت بوده و به طور روز افزون نیز مورد توجه قرار می گیرند، همچنین بهبود فرایند رنگرزی طبیعی به کمک فرآیندهای جدید تولید می تواند سبب افزایش ارزش افزوده محصولات صنایع دستی و هنری ایران شود"Montazer.M.2002″.
بکارگیری روش های نوین در استخراج و رنگرزی الیاف می تواند در صرف زمان و هزینه ها نیز مقرون به صرفه باشد. تکنیک مافوق صوت یکی از این روش ها در استخراج و رنگرزی می باشد که برای رنگرزی انواع مختلفی از کالا ها کاربرد دارد. حفره سازی مافوق صوت سرعت رنگرزی را شتاب بخشیده و برداشت رنگ، شید رنگی و ثبات ها را افزایش می دهد؛ با توجه به اینکه فام های آبی و قرمز از جمله فام های مهم رنگی می باشند و برای رنگرزان ارزشمند هستند، همچنین دارای ثبات های نوری و شستشویی خوبی هستند، لذا ایجاد این فام ها بر روی نخ پشمی با بهره گرفتن از رنگزای طبیعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است “کیومرثی و همکاران،۱۳۸۲". امروزه فرش ایرانی نیازمند تحول در رنگها و طرح ها می باشد تا به رقابت با کشورهای رقیب مانند چین، هندوستان، پاکستان، نپال و ترکیه بپردازد؛ بنابراین ملموس ترین اثر مفید کاربرد نتایج این تحقیقات، بازگردان کیفیتی ممتاز به فرش های دستباف ایرانی و در نتیجه در دست گرفتن بخش وسیعتری از بازار فرش جهانی خواهد بود “امیری، ۱۳۸۶، ص۱۶".
در نهایت اینکه دنیا همچنان خواستار فرش هایی است که هنوز خاطره رنگهای دلنشین گیاهی آنها را از یاد نبرده است. باید در نظر داشت که بازگشت به شیوه های گذشته تا حد زیادی دشوار و غیر معقول است و برای تحقق کاربرد رنگهای طبیعی در فرش نه تنها باید برای کشت و پرورش رنگهای طبیعی برنامه ریزی شود بلکه نتیجه های رنگرزی علمی را در شکل مناسب در اختیار رنگرزان قرار گیرد “حیاتی، ۱۳۸۴،ص۳". معمولا رنگ گیاهان یا به صورت جوشاندن کسب می شود یا با افزودن مواد قلیایی نظیر سود سوزآور و هیدروسولفیت سدیم صورت می گیرد “وکیلی، ۱۳۸۲، ص ۱۷"، که گاهی زمانی که برای رنگرزی صرف می شود طولانی و گاهی تهیه آن مستلزم هزینه های مالی است که در این پروژه به دنبال راهی برای کم کردن هزینه ها و حداقل کردن زمان رنگرزی هستیم و با بهره گرفتن از کمترین مواد شیمیایی مخرب به رنگرزی مطلوبی برسیم. از اهداف دیگر این پروژه استخراج مناسب رنگ از رنگزاهای مورد نظر می باشد که با پیشرفت تکنولوژی امروز می توان این شرایط را فراهم کرد و در نهایت وقتی محصولی صحیح و استاندارد در اختیارمان باشد می توان در زمینه رنگرزی و تطبیق آن با دانش روز از آن بهره کافی برد و مواد رنگزای طبیعی را با کمک علم و تکنولوژی های نوین روز به شکلی ارائه کرد که برای کلیه حوزه های مربوط به بخش رنگرزی کاربرد داشته و قابلیت استفاده در تحقیقاتی که در آینده انجام می شود را داشته باشد.

جدول ۲-۲ تعاریف رفتار شهروندی سازمانی
۲-۲-۴ ابعاد رفتار شهروندی سازمانی
ارگان (۱۹۸۸) رفتار شهروندی سازمانی را در پنج بعد خلاصه کرده است:
شکل ۲-۱ الگوی رفتار شهروندی سازمانی ارگان ( رامین مهر و همکاران؛ ۱۳۸۸، ص ۷۰ )
رفتار شهروندی سازمانی دارای ابعاد متفاوتی است. اسمیت، ارگان و نی یر( ۱۹۸۳) به دو حیطه ی نوع دوستی و پذیرش عمومی اشاره کرده اند . آندرسون و گربینگ(۱۹۸۸) رفتار شهروندی سازمانی را در بعد فردی شامل رفتار جهت گیری شده به سوی افراد و در بعد سازمانی شامل رفتار جهت گیری شده به سمت سازمان تقسیم بندی می کنند . ارگان (۱۹۸۸) رفتار شهروندی سازمانی را در پنج بعد خلاصه کرده است:
الف- نوع دوستی^[۱۸]: به رفتار یاری دهنده ی افراد به صورت کاملا داوطلبانه و به منظور کمک به همکاران، نوع دوستی می گویند . نوع دوستی به رفتارهای مفید و سودبخشی از قبیل ایجاد صمیمیت، همدلی و دلسوزی میان همکاران اشاره دارد که خواه به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم به کارکنانی که دارای مشکلات کاری هستند کمک می کند ( نقوی و همکاران ؛ ۱۳۸۹، ص ۱۱۹ ) نوع دوستی به معنای رفتارهای صلاحدیدی کارکنان از کمک به کارکنان دیگر با مسائل مرتبط سازمانی می باشد . ( et al, 2011, p: 356 inbal (
ب-جوانمردی^[۱۹]: در این بعد کارکنان همراه با رفتار جوانمردانه ی خود نالیدن ها، شکایت کردن ها، غرولند ها، عیب جویی ها و خرده گیری ها را در سازمان کاهش می دهند و بیشتر اوقات خود را در برای کوشش ها و فعالیت های سازمانی تنظیم می کنند . جوانمردی یا تحمل پذیری دومین بُعد رفتار شهروندی است که به شکیبایی در برابر موقعیت های مطلوب و مسا عد، بدون اعتراض، نارضا یتی و گلایه مندی، اشاره می کند

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(هویدا و همکاران ؛ ۱۳۸۷ ، ص ۱۰۵) جوانمردی ، یعنی اشتیاق کارکنان برای تحمل شرایط کم مطلوب بودن بدون شکایت ( et al, 2011, p: 357 inbal (
ج- فضیلت مدنی^[۲۰]: به رفتارهایی که حاکی از مشارکت فعالانه و مسؤولانه ی فرد در حین انجام وظایف است و موجب افزایش وجهه ی سازمانی می شود ، فضیلت مدنی می گویند . فضیلت مدنی شامل رفتارهایی از قبیل حضور در فعالیت های فوق برنامه و اضافی، آن هم زمانی که این حضور لازم نباشد، حمایت از توسعه و تغییرات ارائه شده از سوی مدیران سازمان و تمایل به مطالعه ی کتاب، مجلات و افزایش اطلاعات عمومی و اهمیت دادن به نصب پوستر ها و اطلاعیه ها د ر سازمان برای آگاهی دادن به دیگران، می شود. براین اساس ارگان (۱۹۸۸) معتقد است که یک شهروند سازمانی خوب نه تنها باید از مباحث روز سازمان آگاه باشد بلکه باید درباره ی آن ها اظهار نظر کند و در حل آن ها نیز مشارکت فعّالانه داشته باشد. (رامین مهر و همکاران؛ ۱۳۸۸ ، ص ۷۱) فضیلت مدنی، یعنی رفتارهایی که نشان می دهد کارکنان به طور مسئولانه در آن مشارکت می کنند و در رابطه با ملاحظه نمودن زندگی شرکت می باشد . ( et al, 2011, p: 357 inbal (
د- احترام و تکریم^[۲۱]: عبارت است از رفتارهای مؤدبانه ای که مانع از ایجاد مشکل و مسأله در محیط کار می شود . این بعد بیان کننده ی نحوه ی رفتار افراد با همکاران، سرپرستان و مخاطبان سازمان است . افرادی که در سازمان با احترام و تکریم با دیگران رفتار می کنند دارای رفتار شهروندی متر قی هستند. (رامین مهر و همکاران ؛ ۱۳۸۸ ، ص ۷۲ )
ه- وظیفه شناسی^[۲۲]: به تلاشی که فراسوی الزامات رسمی است وظیفه شناسی می گویند. نگوین وسیرز (نقل از زارع ۱۳۸۳) معتقدند بعد وظیفه شناسی رفتارهای کارکنان را در حد ی بالاتر از سطوح مورد انتظارهدایت می کند. وظیفه شناسی حاکی از رفتاری است که فرد در اجرای یک شغل به بیش از الزامات وظیفه ای عمل می کند . این گونه رفتارها اعتماد را درمیان کارکنان افزایش می دهد. بالینو وهمکاران (۲۰۰۲) معتقدند رهبران حمایت کننده و الهام بخش موجب می شوند که کارکنان بیش از الزامات رسمی شغلی شان کارکنند. ارگان (۱۹۸۸) هم چنین معتقد است افرادی که دارای رفتار شهروندی مترقی هستند در بدترین شرایط و حتی در حالت بیماری و ناتوانی هم به کار ادامه می دهند، که این نشان دهنده ی وظیفه شناسی بالای آنان است. ارگان (۱۹۸۸) معتقد است در صورت تقویت ویژگی های مذکور در سازمان ها، کارکنان به دنبال اصلاح عملکرد خود در حین انجام وظایف و فعالیت های سازمانی خواهند بود و نقش خود را به خوبی ایفا خواهند کرد . (هویدا و همکاران ؛ ۱۳۸۷ ، ص ۱۰۶)
ارگان بعد از برشمردن این ابعاد، یادآوری می کند که هر پنج بعد رفتار شهروندی ممکن است هم زمان ظهور پیدا نکنند، مثلاً افرادی که ما فکر می کنیم دارای بعد وظیفه شناسی هستند ممکن است همیشه نوع دوست و فداکار نباشند و یا این که برخی از این ابعاد، مانند نوع دوستی و وظیفه شناسی تاکتیکی برای تحت فشار قرار دادن مدیران سازمان باشد . ( رامین مهر و همکاران ؛ ۱۳۸۸ ، ص ۷۲ )
۲-۲-۵ کارکردهای رفتار شهروندی سازمانی:
علیرغم مقبول بودن این فرض رفتار شهروندی سازمانی به اثربخشی تیم های کاری و سازمان ها کمک، می کند، پژوهش های بسیار کمی برروی این مسئله انجام گرفته است. این جای تعجب است زیرا عمده علاقه به شهروندی سازمانی و سازه های مرتبط با آن از این باور ناشی می شود که این رفتارها عملکرد سازمان را افزایش می دهد. ( صنوبری، ۱۳۸۷، ص ۹۴ )
محققان به هفت کارکرد رفتار شهروندی سازمانی اشاره می کنند.از نظرآنان رفتارشهروندی سازمانی:

• موجب افزایش همکاری وبهره وری مدیریتی می شود.

• نیاز به تخصیص منا بع کم یاب را برای حفاظت از منابع سازمان ونظارت وکنترل بر اجرا وانجام وظایف روزمره کاهش می دهد.

• باعث آزادی منابع جهت اهداف تحقق می شود.

• هماهنگی فعالیت ها را بین اعضا ی تیمی و گروه های کاری تسهیل می کند.

• سازمان ها را قادر می سازد تا از طریق خوشا یندتر کردن محیط کاری، کارکنانی با کیفیت بالا راجذب و حفظ کنند.

• با کاهش تغییرپذیری در عملکرد واحدهای کاری عملکرد سازمانی را افزایش می دهد.

• توانایی سازمان را در تطبیق با تغییر محیطی افزایش می دهد. (هویدا و همکاران ؛ ۱۳۸۷ ، ص ۱۰۷-۱۰۶) علیرغم مقبول بودن این فرض رفتار شهروندی سازمانی به اثربخشی تیم های کاری و سازمان ها کمک، می کند، پژوهش های بسیار کمی برروی این مسئله انجام گرفته است. این جای تعجب است زیرا عمده علاقه به شهروندی سازمانی و سازه های مرتبط با آن از این باور ناشی می شود که این رفتارها عملکرد سازمان را افزایش می دهد. ( صنوبری، ۱۳۸۷، ص ۹۴ )

۲-۲-۶ انواع رفتار شهروندی سازمانی
گراهام معتقد است رفتار شهروندی به سه نوع مختلف خود را نشان می دهند که شامل اطاعت سازمانی، وفاداری سازمانی و مشارکت سازمانی می شود که در این مقاله هر یک به ا ختصا ر توضیح داده می شود.
۱- اطاعت سازمانی^[۲۳]: این واژه توصیف کننده رفتارهایی است که ضرورت و مطلوبیتشان شناسایی و در ساختار معقولی از نظم و مقررات پذیرفته شده اند . شاخص های اطاعت سازمانی رفتارهایی نظیر احترام به قوانین سازمانی، انجام وظایف به طور کامل و انجام دادن مسؤولیت ها با توجه به منابع سازمانی است.
۲- وفاداری سازمانی^[۲۴]: این وفاداری به سازمان ، از وفاداری به خود سایر افراد و بخش های سازمانی متفاوت است ؛ و بیان کننده میزان فداکاری کارکنان در راه منافع سازمانی و حمایت و دفاع از سازمان است.
۳- مشارکت سازمانی^[۲۵]: این واژه با مشارکت فعال کارکنان در اداره امور سازمان معنی پیدا می کند به حضوردرجلسات، به اشتراک گذاشتن عقاید خود با دیگران و آگاهی به مسائل جاری سازمان. (رامین مهر و همکاران؛ ۱۳۸۸ ، ص ۷۰ )
گراهام با انجام این دسته بندی از رفتار شهروندی، معتقد است که این رفتارها مستقیماً تحت تاثیر رعایت حقوقی است که از جانب سازمان نسبت به افراد رعایت می گردد. در این چارچوب، حقوق شهروندی سازمانی شامل عدالت استخدامی ، ارزیابی و رسیدگی به شکایات کارکنان است . بر این اساس، وقتی که کارکنان می بینند دارای حقوق شهروندی سازمانی هستند ، به احتمال بسیار زیاد از خود رفتار شهروندی (از نوع اطاعت) نشان می دهند . هم چنین حقوق اجتماعی سازمان-که دربرگیرنده رفتارهای منصفانه با کارکنان ، نظیر افزایش حقوق و مزایا و موقعیت های اجتماعی است – بر رفتارشهروندی کارکنان، تاثیرگذار است. وقتی کارکنان می بینند که در سازمان دارای حقوق اجتماعی هستند ، به سازمان وفادار خواهند بود و رفتار شهروندی ( از نوع وفاداری ) از خود بروز می دهند. سرانجام وقتی کارکنان می بینند به حقوق سیاسی آنها در سازمان ، احترام گذاشته می شود و به آنها حق مشارکت و تصمیم گیری در حوزه های سیاست گذاری سازمان داده می شود ، رفتار شهروندی (از نوع مشارکت) از خود نشان خواهند داد . ( غلام حسینی و همکاران ؛ ۱۳۸۹ ، ص ۱۶-۱۵ )
۲-۲-۷ رفتار شهروندی سازمانی رهبرمدار
حمایت سرپرست اشاره ای است به درجه حمایت و توجه دریافتی کارکنان از طرف سرپرستان خود . در سازمان ها و صنایع، یک مدیر یا سرپرست حمایت گر دارای درجه بالایی از شایستگی است ، با کارکنان با انصاف و عدالت برخورد و رفتار می نماید، روابط دو سویه را بین خود و کارکنان ترغیب می کند و از سهم مشارکت تک تک کارکنان قدردانی می کند. در مقابل کارکنانی هم که دارای مدیران و سرپرستان حمایت گر هستند بیشتر احتمال می رود که به مدیران سازمان اعتماد کنند، بصورت موثرتر و کارامدتری در کارهای تیمی شرکت کنند و علایق خود را معطوف به دستیابی اهداف سازمان نمایند. ( گل پرور و همکاران ؛ ۱۳۸۸ ، ص ۳۲ ) در واقع حمایت مدیریت یا سرپرستان در درون سازمان با توجه به این امر که مدیر یا سرپرست نزد کارکنان، نماینده نظام سازمانی که در آن مشغول به کار هستند محسوب می شود، می تواند حس ارزشمندی، حس تفاوت و توجه سازمانی ادراک شده را در کارکنان بالا برد. این احساس یک حالت هیجانی و عاطفی فراهم می سازد که هم زمینه را برای تعهد عاطفی کارکنان به سازمان فراهم می سازد و هم آنها را از شغل خویش راضی تر می کند. زمانی که این حمایت با فرصت هایی برای رشد مهارت ها و توانایی های شغلی و آزادی عمل در تصمیم گیری از طرف سازمان برای کارکنان همراه می شود، نتیجه آن چیزی جز افزایش رضایت و تعهد نخواهد بود. ( گل پرور و همکاران ؛ ۱۳۸۸ ، ص ۴۲ )
۲-۲-۸ تئوری مبادله اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی:
رفتار شهروندی سازمانی را می توان به عنوان یک منبع دانست که بین افرادی که پاداش های اجتماعی دریافت می کنند مبادله می شود . تئوری مبادله اجتماعی ( بلاو و آدامز^[۲۶]) یک چارچوب مناسبی را برای پژوهش در رفتار شهروندی سازمانی ارائه می کند . اکثر معاشرت های اجتماعی را می توان به عنوان یک ارتباط مبادله ای در نظر گرفت که بلاو (۱۹۶۴) این ارتباط را در دو طبقه دسته بندی می کند : اقتصادی و اجتماعی . در مبادله اقتصادی از طریق ثبت قراردادهای رسمی معنا پیدا می کند . اما در مبادله اجتماعی افراد در جست و جوی موقعیت های دو جانبه ای است که سود هر دو طرف مبادله را فراهم و تضمین می کند . در اینجا نفس ارتباطات یک ارزش ذاتی فراتر از ارزش مبادله منابع به وجود می آورد که منجر به توسعه احساس تعهد شخی ، اعتماد و قدرشناسی می گردد. تئوری مبادله اجتماعی بر مبادله داوطلبانه منفعت ها در بین طرفین مبادله دلالت دارد در این چارچوب می توان گفت که رفتار شهروندی سازمانی به عنوان یک منفعت در میان ارتباطات تعامل اجتماعی مبادله می شود . مبادله اجتماعی بر اساس یک مبادله بلندمدت انصاف است که احتیاج به حسابرسی دقیق و صریح ندارد و بر اساس احساس دو طرفه از توزیع تعهدات به صورت کاملاً منصفانه است . اعتماد و ایمان ، شکل و زمانبندی این تعاملات را تعیین می کند و به گفته ارگان (۱۹۸۸) منجر به رفتارهای شهروندی سازمانی می گردند . بر طبق تئوری مبادله اجتماعی هنگامی که فرد احساس دریافتی بالایی از سازمان داشته باشد رفتار شهروندی بیشتری از خود بروز می دهد ، در مقابل اگر فرد احساس کند رابطه مبادله ای آنها نابرابر است رفتار شهروندی کمتری از خود نشان می دهد ( دانایی فرد و همکاران؛ ۱۳۸۸ ، ص ۷ )
مورمن (۱۹۹۱) تفاوت های بین تبادلات اجتماعی و اقتتصادی را بصورت زیر بیان کرد ” به دلیل اینکه قراردادهای اجتماعی خارج از محدوده قراردادهای مشخص و سختگیرانه هستند ، این نوع تعاملات بر فعالیتهای داوطلبانه ، فعالیتهای اتجتماعی مثبت توسط کارکنان تاکید می کند در حالی که تعاملات اقتصادی بر فعالیتهای مشخص شده و از پیش تعریف شده تاکید دارند. (خدابخش هاشم و همکاران؛ ۱۳۸۸ ، ص ۳ ) از چشم انداز نظری ، نظریه پردازان مبادله اجتماعی استدلال می کنند که تعاملات انسانی بوسیله اقتصاد اجتماعی ، یعنی سنخیت درون داده هایی که افراد وارد یک مبادله اجتماعی می نمایند یا پیامدهایی که از این رابطه دریافت می کنند تعیین می شوند یک مثال کلاسیک از چنین رابطه ای بین کارکنان و کارفرمایان است که به موجب آن کارکنان زمان و میزان سعی و تلاش خود را وارد مبادله می کنند و در ازاء آن حقوق و مزایا درزیافت می کنند . در تعاملات اجتماعی ، مبادلات تنها به پول و کالاهای ماد یمحدود نمی شوند بلکه کالاهای اجتماعی نظیر اطلاعات ، احترام و برخورداری از جایگاه اجتماعی نیز رد و بدل می شوند . ( هاشمی شیخ شبانی، ۱۳۸۸ ، ص ۶)
تئوری مبادله اجتماعی شاید بیشترین مبنای تئوریک برای رفتار شهروندی سازمانی باشد. تئوری مبادله اجتماعی تبادل داوطلبانه مزایا بین دو بخش را توضیح می دهد. در میان ساختار و رفتار شهروندی سازمانی یک نوی سود تامین شده توسط افراد است . در میان روابط تبادل اجتماعی بر طبق تئوری مبادله اجتماعی هنجارها یا قوانین معامله دوطرفه نقش مرکزی در مدیریت و تحریک مزایای تبادل را بین این بخش ها ایفا می کند که فردی که دریافت کننده مزایا از فرد دیگر است باید سودی مشابه آن را ایجاد کند . تاثیر تبادل دوجانبه در تحریک مبادلات در دو راه متفاوت بیان می شود : اول اعمال مبادلات دو جانبه به عنوان هنجار اخلاقی که رفتار را تحریک می کند مانند کمک کردن که اجبار اخلاقی ایجاد می کند تا رفتار مشابه تولید شود . دوم به دلیل این که هنجار اجتماعی مشترک گسترده است هنجار تبادل دو طرفه انتظاری را ایجاد می کند که مزایای فرد انجام دهنده پاسخ داده خواهد شد در میان این ساختار ابزاری ، افراد برای انجام رفتار مثل کمک کردن برانگیخته می شوند چون آنها ” با پاسخ هایی که انتظار دارند از دیگران ایجاد شود برانگیخته می شوند ” بنا بر این در مقایسه با تبادل دوجانبه به عنوان هنجار اخلاقی درونی ( برانگیخته شدن بر اساس آنچه درست است ) مکانیزم انتظار دوجانبه ، استراتژی و اشتیاق درونی برای درگیری در مبادلات اجتماعی را ایجاد می کند ( حسینی و همکاران؛ ۱۳۸۸ ، ص ۳ )
۲-۲-۹ رابطه متقابل رهبر – عضو رفتار شهروندی سازمانی
بر مبنای بررسی های محققان ، رفتار های شهروندی نوعاً از نگرش مثبت شغلی، ویژگیهای وظیفه ای و رفتارهای رهبری ناشی می شوند . در طول روابط متقابل بین رهبر و عضو ، در موقعیت احترام و وفاداری تایید و پتانسیل بیشتری برای تاثیر و نفوذ به دست می آورد و در عوض ، اعضا هم پاداشهای درونی و بیرونی از قبیل اقتدار ، استقلال ، آزادی ، پاداش و شغل دلخواه را دریافت می کنند . اعضا با قرار گرفتن در این موقعیت دارای تعهد سازمانی بیشترند و میزان رفتار شهروندی سازمانی بیشتری را از خود نشان می دهند . وانگ و جن مدلی ارائه کرده اند که در آن به دو ویژگی محیط اجتماعی که افراد در آن کار می کنند ، اشاره شده است :عدالت و روابط بین فردی . مطابق این الگو عدالت و انصاف ادراک شده و کیفیت رابطه متقابل رهبر و عضو با ایجاد اعتماد به سرپرست و توانمندسازی کارکنان رابطه دارد و رفتارهای شهروندی سازمانی با عناصری از این ابعاد رابطه دارند . از آنجایی که هر دو رفتار شهروندی سازمانی و رابطه متقابل رهبر – عضو بر مبنای تبادل اجتماعی هستند ، رفتار شهروندی سازمانی می تواند یکی از نتایج رابطه متقابل رهبر – عضو باشد . ( نقوی و همکاران ؛ ۱۳۸۹ ، ص ۱۲۰ )
۲-۲-۱۰ عوامل تاثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی
بررسی های فرا تحلیلی در خصوص ارتباط بین رفتار شهروندی سازمانی و عوامل اثرگذار بر آن نشان دهنده تاکید بر ۴ دسته عوامل زیر بوده است :

• ویژگی های فردی کارکنان

• ویژگی های شغلی

• ویژگی های سازمانی

• رفتارهای رهبری

۴-این پژوهش فقط در مدارس دولتی صورت گرفته است بنابراین پیشنهاد می‌گردد در مدارس غیرانتفاعی، تیزهوشان، نمونه دولتی ودر … تکرار گردد تا نتایج آن قابل‌تعمیم به همه گروه‌های دانش‌آموزی باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۵-پیشنهاد می‌شود این پژوهش جهت تعمیم نتایج به جامعه در محیط‌های فرهنگی مختلف موردبررسی قرار گیرد
پیشنهاد می­گردد که تحقیقی مشابه تحقیق حاضر در سایر شهرستان_­های انجام دهند.
۵-۴-۲ - پیشنهاد‌ها کاربردی
۱-از آنجایی که در این پژوهش مشخص گردید که بین ادراک دانش آموزان‌ و صمیمیت ‌معلمان ورفتار نامناسب آنها رابطه وجود دارد لذا، به مسئو­لین و رؤسای آموزش و پرورش توصیه می گردد در دوره‌های تربیت‌معلم به معلمان در خصوص مزایای استفاده از رفتارهای صمیمی و مشکلات غیر صمیمی بودن آموزش داده شود.
۲-مسئولین آموزش و پرورش تعامل صحیح معلمان با دانش آموزان ، درزمینه ادراک آنان از رفتارهای معلم را طریق برگزاری دوره­ های آموزشی موثر تقویت کنند.
۳- در جامعه­ ما علی رغم داشتن معلمان صمیمی متاسفانه توانائی­های خلاق آنان هرز می­رود که علت اصلی آن نا‌دیده گرفتن جایگاه معلم درارتقای ورشد مطلوب اهداف کلی پرورشی است. در حالی که در جامعه­ رو به رشد، باید توجه اساسی به این مساله که نقش حیاتی دارند داشته باشند.
۴-جهت تقویت این بعد رفتاری درمعلمان به سوی وضعیت مطلوب، پیشنهاد می­گردد که زمینه ­های مناسبی برای ایشان فراهم شود تااین مهارت­ را از طریق تجربه بیاموزند. همچنین، با برنامه­ ریزی مناسب، شرایطی در مدارس فراهم گردد تا معلمان همیشه به دنبال دیدگاه­ های جدید، باز خورد­های روشن و آموزش مستمر باشند.
۵-برای تقویت معلمان جهت استفاده از رفتار های صمیمی کلامی وغیر کلامی در کلاس درس پیشنهاد می­گردد شرایط مطلوب روانی فراهم گردد تا در لحظات سخت و آزار دهنده، خویشتن دار، آرام و خونسرد باشند. این امر باعث تسلط به امور و کاهش اشتباهات آن­ها خواهد شد. همچنین، مهیا ساختن شرایطی برای دبیران، به طوری که با تغییر الویت­ها و تغییرات ناگهانی به وجود آمده در سازمان سازگار باشند. این امر باعث بهبود مدیریت در مقابل تغییرات گردیده و در نهایت باعث افزایش توانمندی آنان در استفاده از رفتار صمیمی خواهد گردید.
۶-جهت تقویت معلمان در مورد استفاده ازرفتارهای صمیمی پیشنهاد می­گردد تشویق به بحث و مذاکره آزاد میان عوامل آموزشی همانند مباحث درس پژوهی گسترش یابد.
منابع فارسی
احمدی، سید احمد(۱۳۷۴). روانـ‌شناسی نـوجوانان و جوانان، نشر نخستین.
اردبیلی، یوسف(۱۳۷۶).اصول و فنون راهنمایی و مشاوره در آموزش ‌و پرورش تهران ، انتشارات سمت.
اسپالدینگ، چر یل ال (۱۳۷۳). رابطه معلم و دانش‌آموز ، ترجمه محمدرضا نائینیان، ماهنامه رشد معلم، شماره ۱۰۵، صص ۶۶-۶۲٫
انصاری، حجت(۱۳۷۵). بررسی تأثیر جو روانی اجتماعی کلاس در پیشرفت تحصیلی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
بازرگان، زهرا؛ صادقی، محمد (۱۳۸۰). بررسی رفتار میان فردی معلمان بادانش آموزان مدارس راهنمایی دخترانه تهران، مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، سال سی ویکم، شماره دو، صص ۹۹-۱۲۱٫
بال، س.(۱۳۷۳). انگیزش در آموزش‌وپرورش،‌ ترجمه‌ی مـسدد، دانـشگاه شیراز.
البرزی، محبوبه (۱۳۸۹). رابطه سبک‌های ارتباطی معلمان با خلاقیت شناختی دانش آموزان بر اساس باورهای شناختی و انگیزش آنان، شیراز، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، بخش مبانی تعلیم و تربیت، مجله روان‌شناسی معاصر.
برکو، ری، ام؛ ولوین، ‌دارلین آر (۱۳۸۲). مدیریت ارتباطات ترجمه سید محمد اعرابی؛ داود ایزدی، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
بیات، فریبرز (۱۳۸۹). نگرش دانش آموزان به درس، مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره ۴۹، صص ۱۲-۱۳٫
پیرنیا، علی(۱۳۵۲). دانش آموزان از معلم چه انتظاراتی دارند مجله تعلیم و تربیت، مجله آموزش ‌و پرورش، شماره ۶۹.
پینتریچ، پال‌آر وشانک، دیل اچ (۱۳۹۰). انگیزش در تعلیم تربیت (نظریه‌ها و تحقیقات و کاربردها)، ترجمه مهر ناز شهرآرای. تهران نشر علم.
تلخابی، عباسی، لشکری، (۱۳۸۹). بررسی مهارت‌های ارتباطی در رفتار کلاسی معلمان و رابطه آن با درصد قبولی دانش آموزان دبیرستان‌های شهر تهران، فصلنامه اندیشه‌های تازه در علم تربیتی، سال پنجم، شماره سوم.
جعفری، مهناز (۱۳۸۹). معلم خوب نردبانی برای خلاقیت مجله رشد معلم، شماره هفتم انتشارات وزارت آموزش‌وپرورش.
حجازی، ن.(۱۳۷۳). شاگردان ضعیف و معلمان قوی، مـجله پیـوند،‌ شماره‌ ۱۸۳٫
حداد نیا، نوروز؛ یوسفی، رضا؛ فلاح، وحید؛ حداد نیا، سیروس (۱۳۹۲). تأثیر اعتماد یادگیرنده نسبت به اثربخشی معلم و محتوای مورد تدریس بر میزان یادگیری او. مجله پژوهش در برنامه‌ریزی، سال دهم، دوره دوم، شماره ۱۱٫
خسروی، زهره؛ ظهره وند، راضیه؛ کیامنش، علیرضا؛ اخوان تفتی، مهناز (۱۳۸۹). رابطه درگیری مدرسه‌ای با عملکرد تحصیلی و گرایش به ترک تحصیل در دانش آموزان دوره راهنمایی، مجله تعلیم و تربیت، شماره ۱۰۲ صص ۴۹ تا ۷۰٫
دارابی، بهزاد (۱۳۹۳). سکاندارمحیط یادگیری، مجله معلم، شماره هفتم وهشتم.
دستجردی، رضا (۱۳۷۵). بررسی رابطه بین ادراک دانش آموزان پنجم ابتدایی شهر بیرجند از ویژگی‌های رفتاری معلمان و اضطراب مدرسه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
دنیلسون، شارلوت (۱۳۸۹). نقش رهبری معلم در ساختار آموزش، ترجمه وحید معتمدی، چاپ دوم، موسسه تحقیقات و مطالعات تربیتی دانشگاه تربیت‌معلم تهران خوارزمی ناشر انتشارات بین‌المللی گاج.
ذوالفقار، محسن؛ سعدی پور، اسماعیل (۱۳۸۸). علل بروز تعارض در رفتار معلمان و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی، انگیزش پیشرفت و ویژگی‌های روان‌تنی دانش آموزان سال اول دبیرستان‌های پسرانه دولتی شهر تهران . مجله تعلیم تربیت شماره ۹۹ ص ۲۲
زارع، ندا (۱۳۹۰). بررسی ویژگی‌های معلّم خوب از دیدگاه دانش آموزان دختر دوره‌ی دبیرستان، دبیران و دانشجویان تربیت‌معلم شهر یزد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا.
زارعی، س.(۱۳۷۴)، بررسی رابطه بین روش‌های کنترل‌ کلاس‌ و ویژگی‌های تشخیص و علمی مـعلمان زن مـقطع‌ دبیرستان‌ نواحی شهرستان اصفهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، اصفهان.
زندی، احمد (۱۳۸۲). رابطه صمیمانه معلم و دانش‌آموز، ماهنامه رشد معلم شماره ۱۷۸، صص ۳۳-۳۴٫
سلیمی، قربان؛ علی محمدی، فاطمه (۱۳۸۳) مجله پژوهش در برنامه‌ریزی، درسی شماره ۲، صص‌۶۵ – ۷۶٫
سلیمی، سید حسین (۱۳۷۹). مطالعه تأثیر رفتار معلم بر نظم‌پذیری دانش آموزان در مدرسه مجله نوآوری‌های آموزشی، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی.
سلیمی، قربان علی؛ محمدی، فاطمه (۱۳۸۳). بررسی رابطه بین سبک‌های رهبری معلمان با بهداشت روانی دانش آموزان، مجله پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، شماره ۲ صص ۶۵-۷۶٫
سیف، علی‌اکبر (۱۳۸۶). روان‌شناسی‌ پرورشی، تهران، انتشارات آگاه، چاپ چهارم.
شاه‌محمدی، نیره (۱۳۹۱). مدل‌های ارتقای حرفه‌ای معلمان نیوزیلند، مجله رشد راهنمای تحصیلی شماره ۱ دوره ۱۸٫
شاهورانی، احمد؛ تلخ آبی علیشاه، غلامرضا؛ تلخ آبی علیشاه، علی‌رضا (۱۳۸۸). بررسی رابطه ویژگی‌های ارتباطات اثربخش معلم و دانش‌آموز با یادگیری ریاضی، فصلنامه رهبری مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار سال سوم شماره ۳، صص ۵۱-۶۷.
شریفی، پاشا (۱۳۶۸). ارزشیابی مواد و روش آموزشی معلم، نشریه رشد معلم، وزارت آموزش‌وپرورش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی سال هفتم، شماره ۵۶، صص ۶- ۱۱
شعاری نژاد، علی‌اکبر (۱۳۷۶). روان‌شناسی‌ رشد، انتشارات اطلاعات، تهران،
شعاری نژاد، علی‌اکبر (۱۳۷۵). مبانی روان‌شناختی تربیت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، چاپ سوم ص ۱۳۴
شیخ الائمه،‌ م.(۱۳۷۲)،‌ ویژگی‌های معلم‌ مطلوب،‌ خلاصه‌ مقالات نقش تربیتی چهارمین هم‌نشست جایگاه‌ تـربیت،‌ تـهران، وزارت ارشاد اسلامی.
صافی، احمد (۱۳۸۱). سازمان و مدیریت در آموزش‌وپرورش، چاپ اول، نشر ارسباران
صالحیان، محمود (۱۳۷۹). معلم و ارتباط مؤثر بادانش آموزان، ماهنامه رشد معلم، شماره ۱۵۲، صص ۴۳-۴۴٫
صمدی، معصومه (۱۳۹۲). پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی توسط ادراک دانش آموزان از سبک‌های ارتباطی. شماره ۱۱ دوره دوم شماره ۱۶٫
عریضی، حمیدرضا؛ عابدی، احمد (۱۳۸۶). رابطه ‌ ‌‌‌رفـتارهای‌ معلم با سرزندگی و انگیزش درونی دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر اصفهان، مجله نوآوری‌های آموزشی، شماره ۲۳، ص ۱۳٫
عصاره، علیرضا و همکاران (۱۳۸۹). بررسی‌ مشکلات‌ یادگیری دانش آموزان دوره‌ی راهنمایی‌ شهر تهران ازنظر محتوای مواد درسی و روش‌های تدریس دروس عـلوم و ریـاضی. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
عطا پور، شهلا (۱۳۷۸). بررسی رابطه ادراک از رفتار معلم و رابطه آن با خودپنداری دانش آموزان سال سوم راهنمایی با توجه به جنسیت آن‌ها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.