۱۳۸۸: ۸). نوآوری و یادگیری سازمانی دو مقولهی مرتبط به یکدیگرند. یادگیری سازمانی بستر و شرایط لازم را برای بروز نوآوری و به دنبال آن بهبود عملکرد و مزیت های رقابتی فراهم می آورد و متقابلاً نوآوری های سازمانی باعث غنا و روز آمد شدن پایگاه دانش سازمانی می شوند. دغدغه اصلی پژوهش مشخص نمودن وضعیّت یادگیری سازمانی، درگیری شغلی و نوآوری سازمانی دبیران متوسطه عمومی استان کرمانشاه می باشد و سؤال اساسی پژوهش حول محور بررسی رابطه یادگیری سازمانی با درگیری شغلی و نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطه عمومی استان کرمانشاه می باشد و مدل مفهومی پژوهش در مورد یادگیری سازمانی، درگیری شغلی و نوآوری سازمانی، اهداف و سؤالات پژوهش تدوین شده و به شرح زیر می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل ۱-۱: مدل مفهومی پژوهش:
یادگیری تیمی
تفکر سیستمی
مهارت های فردی
مدل های ذهنی
چشم انداز مشترک
درگیری شغلی
نوآوری سازمانی
یادگیری سازمانی
ی
۱-۳)اهمیّت و ضرورت پژوهش:
امروزه دیگر سازمان های بزرگ و پیچیده ای که در دهه های قبل به وجود آمده بودند، کارآیی لازم را ندارند و حکم دایناسور هایی را دارند که توان تطبیق خود با محیط را نداشتند و محکوم به فنا شده اند. سازمان های بزرگ با ساختارهای سنّتی، برای بقای خود نیازمند تغییر ساختارند و باید خود را به ابزارهایی مجهّز کنند که توان مقابله با تغییرات جهانی را به دست آورند، یکی از مهم ترین این سازمان ها آموزش و پرورش است و راهبرد اساسی آن جهت همگامی با تغییرات، ایجاد سازمان یادگیرنده و نهادینه کردن یادگیری سازمانی است ( خلیلی عراقی،۱۳۸۲،به نقل از ناظم، ۱۳۸۷). در آموزش و پرورش نقش سازمان آموزش و پرورش با رشد و توسعهی جوامع انسانی در ابعاد اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، مذهبی و ارتباطات بین المللی پیوندی ناگسستنی دارد. می توان گفت که نقش رسالت سازمان های آموزش و پرورش در دنیای امروز تا آن اندازه است که جوامع مختلف انتظار دارند که این سازمان پاسخگوی نیازهای معنوی و مادی آنان باشد و به عنوان عامل اصلی و پرثمر تحقق نیازهای فردی و اجتماعی را ممکن می سازد و معلم به عنوان مدرس و مربی می تواند نقش حساس و کلیدی در این رابطه داشته باشد تا نیروی انسانی کارآمد وخلاق برای جامعه تربیت نماید، به این ترتیب زمینه مناسب جهت رشد جامعه در تمامی ابعاد آن فراهم می آید. سازمان ها مانند انسان ها از قابلیّت یادگیری برخوردارند (قربانی زاده،۱۳۸۷: ۱). آموزش و توسعهی منابع انسانی در ایجاد دانش و مهارت ویژهی کارکنان نقش بسزایی دارد و افراد را در ارتقاء سطح کارایی و اثر بخشی سازمان سهیم می سازد. زیر سیستم اصلی سازمان یادگیرنده، یادگیری است، سرعت، کیفیّت و فرایندهای یادگیری، سایر زیرسیستم‌های سازمان یادگیرنده را تقویت کرده، آنها را توسعه می دهد (مارکوارت، ۱۹۹۶). آموزش و توسعهی منابع انسانی نه تنها در ایجاد دانش و مهارت ویژه‌ی کارکنان نقش بسزایی دارد، بلکه باعث می‌شود که افراد در ارتقاء سطح کارایی و اثر بخشی سازمان سهیم باشند و خود را با فشارهای محیطی وفق دهند ( لی، ۲۰۰۱، به نقل از جوانمرد و سخایی،۱۳۸۸ ). عوامل درون سازمانی و برون سازمانی تغییر و تحول در سازمان ها را ضروری می سازد. نوآوری و طراحی اجزای اساسی هر راهبرد تولید است(مشبکی،۱۳۷۸). خلاقیّت و نوآوری سازمانی و فنّاورانه موجب رشد و بالندگی شده و قابلیّت ها و فرصت های جدیدی را برای فعالیّت ها و برنا مه های سازما نی و فنّاورانه، ارتقاء کیفیّت و بهبود حیات کاری فراهم می سازد. نظر به اهمیّت نقش معلّمان و اعتبار و ارزشی که بر آن متصّور است، سرمایه گذاری به منظور تربیّت و تأمین این رکن مهم تعلیم و تربیت، سودمندترین نوع سرمایه گذاری است، از سوی دیگر برای آن که معلّمان بتوانند به نقش حیاتی سازمانی و رسالت شغلی خود عمل نمایند با توجه به واقعیّات جوامع امروز، باید به طور مستمر مشغول یادگیری بوده و از درگیری شغلی و نوآوری سازمانی لازم برخوردار باشند و دائماً تحت بررسی های پژوهشی قرار گیرند، دراین راستا دراین پژوهش به مطالعهی رابطه بین یادگیری سازمانی با درگیری شغلی و نوآوری سازمانی دبیران متوسطهی استان کرمانشاه پرداخته شده است. یافته های این پژوهش می تواند مورد استفادهی مسئولین و دست اندر کاران نظام آموزش و پرورش کشور در سطوح مختلف به ویژه مدیران مناطق و نواحی آموزش و پرورش استان کرمانشاه قرار گیرد.
۱-۴) اهداف پژوهش:
هدف کلی:
شناسایی رابطه بین یادگیری سازمانی با درگیری شغلی و نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطه‌ی عمومی استان کرمانشاه.
اهداف جزئی:

1. 1. تعیین وضعیت یادگیری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه.

1. 1. تعیین وضعیت درگیری شغلی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه.

1. 1. تعیین نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه.

1. 1. مقایسهی میزان یادگیری سازمانی، درگیری شغلی، نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه به لحاظ سن، جنس، سنوات خدمت و میزان تحصیلات آنها.

1. 1. تعیین رابطه بین یادگیری سازمانی با درگیری شغلی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه.

1. 1. تعیین رابطه بین یادگیری سازمانی با نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه.

1. 1. پیش بینی درگیری شغلی و نوآوری سازمانی از طریق مؤلفه های یادگیری سازمانی دبیران مدارس متوسطه عمومی استان کرمانشاه.

سؤ ال ها و فرضیه های تحقیق :
۱-۵) سؤال های پژوهش:

1. 1. وضعیّت یادگیری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه چگونه است؟

1. 1. وضعیت درگیری شغلی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه چگونه است؟

1. 1. وضعیّت نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه چگونه است؟

1. 1. آیا بین یادگیری سازمانی، درگیری شغلی و نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه به لحاظ متغیرهای سن، جنس، سنوات خدمت و میزان تحصیلات تفاوت وجود دارد؟

۱-۶) فرضیه های تحقیق:

1. 1. بین یادگیری سازمانی با درگیری شغلی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه رابطه وجود دارد.

1. 1. بین یادگیری سازمانی با نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه رابطه وجود دارد.

1. 1. از طریق مؤلفه های یادگیری سازمانی می توان درگیری شغلی و نوآوری سازمانی دبیران مدارس متوسطهی عمومی استان کرمانشاه را پیش بینی کرد.

۱-۷) تعاریف مفهومی و عملیاتی اصطلاحات :
۱-۷-۱) تعاریف مفهومی :
یادگیری سازمانی: یادگیری سازمانی، ایجاد شرایطی در سازمان است که تک تک افراد آن شرایط و تغییرات به وجود آمده را می پذیرند و از آن به عنوان یک فرایند دائمی استقبال می کنند ( استاتا، ۱۹۸۹، به نقل از قربانی زاده، ۱۳۸۷: ۳۱). یادگیری سازمانی را در گرو به اشتراک گذاشتن دانش، باورها و مفروضات در میان افراد و تیم ها می داند ( آرجریس، ۱۹۹۰، سبحانی نژاد، شهابی و یوز باشی، ۱۳۸۵: ۵۳).
چشم اندازمشترک: چشم انداز مشترک یا فرمان گروهی توجه به اهداف مشترک را برمی انگیزاند (مارکواد،۱۹۹۶).
مدل های ذهنی: تصویر یا دیدگاهی است که ما از یک رویداد، وضعیّت، فعالیّت یا مفهوم داریم. الگوهای ذهنی یا فرمان مهارت تأمل و بررسی باعث آگاهی فزاینده از گرایش ها و ادراکاتی می شود که بر تفکر و تأمل نفوذ دارند (مارکواد،۱۹۹۶).
تفکرسیستمی: چارچوب ادراکی است که به ما کمک می کند تا الگوهای کلی را روشن تر ببینیم، افراد با این فرمان یاد می گیرند که تغییر و پیوستگی را بهتر درک کنند با نیروهایی که پسامدهای کارهایشان را شکل می دهند، برخوردی اثربخش داشته باشند (مارکواد،۱۹۹۶).
مهارت های فردی: به سطح ویژه ای از تخصص فردی اشاره دارد، مهارت فردی یا فرمان اشتیاق یا چشم انداز شخصی، تصویری منطقی از نتایجی که افراد انتظار دارند به صورت فردی اکتساب کنند، تهیه و تنظیم می کند (مارکواد،۱۹۹۶).
یادگیری تیمی: یادگیری تیمی یا فرمان تعامل گروهی، به موضوع یادگیری گروهی می پردازد (۱۹۹۶).
درگیری شغلی : به طور عمده، درگیری شغلی با رضایت از کار، فداکاری و دلبستگی به کار، تعریف می شود ( شافلی، سالارونا، گنزالز- روما و بارکر^[۴]، ۲۰۰۲). به میزان دلبستگی روانی فرد به شغل یا جدایی روانی وی از شغل خود اطلاق می شود ( کانونگو، ۱۹۸۲).
نوآوری سازمانی: نوآوری سازمانی عبارت است از فرایند اجرای خلاقیّت سازمانی، یا به عبارتی تحقق بخشیدن و عملیاتی کردن ایده ها و طرح های نوین سازمانی ( گلستان هاشمی، ۱۳۸۸).
۱-۷-۲) تعاریف عملیّاتی:
یادگیری سازمانی : نمره ای است که آزمودنی ها از پاسخ به سؤال های پرسشنامهی یادگیری سازمانی ۲۴ سؤالی نیفه ( ۲۰۰۱) به دست می آورند.

• قدرت تشخیص

با بررسی متون فقهی و قانونی مشخص می‌شود که یکی از ارکان مسئولیت کیفری قدرت تشخیص است بدین معنی که اگر مجرم فاقد قدرت تشخیص در ارتکاب جرم باشد قابل تعقیب مجازات نیست مثلاً در رابطه با طفل و مجنون از آنجائی که این دو فاقد قدرت تشخیص هستند فاقد یکی از ارکان مهم مسئولیت کیفری می‌باشند و قابل تعقیب و مجازات نیستند و به عبارتی فاقد مسئولیت کیفری می‌باشند و در عبارتی دیگر می‌توانیم بگوئیم که عوامل رافع مسئولیت کیفری به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ برخی از این عوامل به قدرت تشخیص لطمه می‌زنند یعنی آنرا از بین می‌برند یا موجب نقصان آن می‌شوند و برخی دیگر اراده را زایل می‌کنند و یا سبب نقصان آن می‌شوند. طفولیت، جنون و مستی، جزء عوامل نخست هستند که قدرت تشخیص را مخدوش می‌کنند. یعنی شخص در حالتی قرار می‌گیرد که حقیقت کارهای خد را نمی‌فهمد و رفتارهای مباح را از رفتارهای ممنوع تشخیص نمی‌دهد که یا اساساً از شمول خطابات قانونی خارج می‌باشند^[۴۴] و یا بدلیل فقدان عنصر روانی، مسئولیت ندارند^[۴۵] که در این مورد اختلاف نظر وجود دارد، ماده ۴۹ ق مجازات اسلامی‌نیز در مورد عدم مسئولیت کیفری اطفال چنین آورده است: اطفال در صورت ارتکاب جرم، مبری از مسئولیت کیفری هستند و تربیت آنان با نظر دادگاه به عهده سرپرست اطفال و عند القتضاء کانون اصلاح و تربیت اطفال می‌باشند. در مورد صغیر ذکر چند مطلب ضروری است.
اول: طفل از نظر روانی به حدّی رشد نکرده که بتواند ماهیت کارها را درک کرده و آثار آنها را تشخیص دهد که یکی از ارکان مسئولیت کیفری می‌باشد. عوامل رافع مسئولیت کیفری، عوامل وجودی هستند و اصل بر عدم آنهاست بنابراین وجود آنها را باید اثبات کرد اما طفولیت اماره‌ای بر عدم مسئولیت کیفری است و فرض بر آن است که طفل قدرت تشخیص ندارد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

دوم: با توجه به آنچه که در بند قبل گفته شد باید طفولیت را به مراحل مختلفی تقسیم کرد همانگونه که قوانین خارجی نیز چنین کرده‌اند و طفل کمتر از ۷ سال را به طور کلی فاقد مسئولیت کیفری می‌دانند زیرا صغر وی اماره بر عدم قدرت تشخیص است که اماره ای مطلق می‌باشد و نمی‌توان خلاف آنرا اثبات کرد. این اطفال هرگاه مرتکب جرمی‌شوند از هر گونه مجازات و اقدام تامینی، مصون هستند اما اطفالی که بیش تر از هفت سال دارند، دارای مسئولیت نقصان یافته می‌باشند بدین صورت که اطفال بیش از هفت(۷) سال و کمتر از دوازده (۱۲) سال، تحت تدابیر حمایتی و مراقبتهای اجتماعی قرار می‌گیرند و اطفال بالاتر از دوازده(۱۲) سال و کمتر از پانزده(۱۵) سال، مورد اصلاح و تأدیب نیز قرار می‌گیرند و اطفال بالاتر از پانزده(۱۵ سال و کمتر از هیجده(۱۸) سال بر حسب شدت جرمی‌که مرتکب می‌شوند ممکن است به مجازات حبس و جزای نقدی نیز محکوم شوند. علت این تقسیم بندی که به نظام مرحله ای در نظام بین المللی مشهور است، آن است که قدرت تشخیص و پختگی به تدریج بوجود می‌آید و یکباره حاصل نمی‌شود. این نظام در فقه ما نیز سابقه دارد. زیرا فقها، صغیر را به صغیر ممیّز و غیر ممیّز تقسیم کرده‌اند که احکام آنها نیز متفاوت است اما قانونگذار، به رغم این سابقه فقهی چنین تفکیکی را به عمل نیاورده است. گرچه مواد ۳۳ و ۳۴ و ۳۵ قانون مجازات عمومی‌و قانونی مربوط به تشکیل دادگاه اطفال بزهکار مصوب ۱۳۳۸ چنین تفکیکی را انجام داده بود.
سوم: سن رشد کیفری در تبصره اوّل ماده ۴۹ قانون مجازات اسلامی‌همان بلوغ شرعی دانسته شده است و این سن در ماده ۱۲۱۰ قانونی مدنی، نه سال تمام قمری برای دختران و پانزده سال تمام قمری برای پسران، قرار داده شده است. بنابراین سن رشد کیفری همان سن رشد مدنی است و میان دختر و پسر تفاوت وجود دارد . بلوغ شرعی ملاک انجام عبادات است. امّا بلوغ مسئولیت کیفری برای مسئولیت کیفری است و آثار این دو بلوغ اقتضا می‌کند که سنّ آنها نیز متفاوت باشد اما تفاوت میان پسران و دختران به ویژه این که دختران زودتر به سن بلوغ کیفری می‌رسند توجیه محکمی‌ندارد. ^[۴۶] مسئله بلوغ یک مسئله طبیعی و عرفی است و یک مسئله شرعی و قانونی نمی‌باشد بنابراین تعبدی دانستن آن که ظاهراً مورد عمل قانونگذار ما می‌باشد بدون ایراد نیست و در آیات قرآن نیز سنّی برای بلوغ تعیین نشده است بلکه اماره های طبیعی مانند احتلام و رسیدن به حدّ نکاح، ملاک قرار گرفته‌اند.
چهارم: مجرم باید در لحظه ارتکاب جرم دارای سن رشد کیفری می‌باشد بنابراین زمان تعقیب یا محاکمه، ملاک نیست و تشخیص سن بلوغ بر عهده قاضی است و شناسنامه اماره این تشخیص است امّا اگر تردیدی وجود داشته باشد می‌توان از طریق ارجاع به کارشناسی و پزشکی قانونی رفع ابهام نمود. ^[۴۷]
پنجم: گرچه از نظر قواعد عمومی‌اطفال مبرا از مسئولیت کیفری هستند لکن در مواردی خاص ارتکاب جرائم حدّی توسط طفل، احکام خاصی دارد مثلاً ماده ۱۱۳ قانون مجازات اسلامی‌مقرر می‌دارد: «هرگاه نابالغی، نابالغ دیگر را وطی کند تا ۷۴ ضربه شلاق، تعزیر می‌شوند مگر آن که یکی از آن‌ها اکراه شده باشد». و یا اینکه ماده ۱۴۷ قانون مجازات اسلامی‌که آورده است: «هرگاه نابالغ ممیّز کسی را قذف کند به نظر حاکم تأدیب می‌شود» این احکام از آن جهت که مجازات حدّی را نسبت به اطفال منتفی می‌داند مطابق قواعد است امّا از آن جهت که مجازات تعزیری را قابل اعمال می‌داند بر خلاف قواعد است به ویژه اینکه ماده ۱۱۳ تمایزی بین صغیر ممیز و غیر ممیز به عمل نیاورده است.
در مورد مجنون نیز ماده ۵۱ قانون مجازات اسلامی‌حکم جنون و تاثیر آن در مسئولیت کیفری را چنین بیان کرده سات: «جنون در حال ارتکاب جرم به هر درجه که باشد رافع مسئولیت کیفری است».
تبصره ۱- در صورتی که تأدیب مرتکب، موثر باشد به حکم دادگاه تأدیب می‌شود.
تبصره ۲- در جنون ادواری شرط رفع مسئولیت کیفری، جنون در حین ارتکاب جرم است ».
در این ماده ارتکاب جرم به مجنون نسبت داده شده است بنابراین شخص مجنون، مرتکب جرم می‌شود اما مسئولیت کیفری ندارد و مجنون نیز مشمول خطابات قانونی می‌باشد.
جنون دارای درجات مختلفی است امّا قانونگذار، جنون به هر درجه که باشد را رافع مسئولیت کیفری قرار داده است.

• آزادی اراده

آزادی اراده در مقابل اکراه و اجبار است ماده ۵۴ قانون مجازات اسلامی‌به عامل اجبار و اکراه به عنوان یکی از عوامل رافع مسئولیت کیفر پرداخته است: «در جرایم موضوع مجازاتهای تعزیری یا بازدارنده هرگاه کسی بر اثر اجبار یا اکراه که عادتاً قابل تحمّل نباشد، مرتکب جرمی‌گردد مجازات نخواهد شد در این موارد اجبار کننده به مجازات فاعل جرم با توجه به شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب از وعظ و توبیخ و تهدید و درجات تعزیر محکوم می‌گردد».

• اکراه^[۴۸] و اجبار از این جهت رافع مسئولیت کیفری است که آزادی اراده را سلب می‌کند امّا لطمه ای به قدرت تشخیص و تمیز وارد نمی‌کند. اکراه مادی، ارائه را به کلی از بین می‌برد امّا اکراه معنوی آنرا معیوب می‌سازد و کاهش می‌دهد . قانونگذار، تمایزی میان اکراه مادی و معنوی به عمل نیاورده است و گویی هر دو اکراه را دارای یک اثر می‌داند امّا باید به شرایط متفاوت آنها توجه داشت. شخص مجبور و مکره، مسئولیت کیفری ندارد و در عوض شخص اجبار کننده، مسئولیت کیفری دارد همچنانکه مسئولیت مدنی نیزمتوجه اجبار کننده خواهد بود. زیرا اگر چه عوامل رافع مسئولیت کیفری، مسئولیت مدنی را از مرتکب جرم سلب نمی‌کنند اما در اینجا سبب (اجبار کننده) قوی تر از مباشر (اجبار شونده) می‌باشد و از این جهت مسئولیت دارد. ماده ۵۴ قانون مجازات اسلامی‌قواعد عمومی‌اکراه در جرایم تعزیری را بیان می‌کند اما احکام اکراه در جرایم غیر تعزیری به صورت خاص در مواد ۶۴، ۶۷، ۸۲، ۱۱۱، ۱۱۲، ۱۱۳، ۱۳۰، ۱۶۶، ۱۹۸ و ۲۱۱ قانون مجازات اسلامی‌بیان شده است که در حقوق جزای اختصاصی مورد بحث قرار می‌گیرد. و لازم به ذکر است اکره مادی به معنای سلب اراده بر اثر قدرت خارجی است که رفع آن غیر ممکن است مانند اینکه مثلاً کسی کس دیگر را زندانی کند و مانع از حضور وی در دادگاه جهت ادای شهادت باشد و یا اینکه شخصی دیگری را بر روی طفلی پرتاب کرده و او را بکد یا جائی که شخصی با زور اثر انگشت دیگری را روی کاغذی قرار دهد، این حالت همان حالت اجبار و اکراهی است که در ماده ۵۴ ق م اسلامی‌بیان شده است که عامل اکراه نیروی انسانی است و گاهی نیز عامل اکراه نیروی طبیعت است مانند سیل و زلزله یا حیوان باشد که قوه قاهره نامیده می‌شود که در این صورت مباشر جرم در حکم وسیله است و اجبار کننده، به مجازات آن محکوم می‌شود و گاهی هم اکراه معنوی است، که اکراه معنوی عبارت از فشار آوردن بر اراده شخص که شخص را وادار به ارتکاب جرم می‌کند. در این جا بر خلاف اکراه مادی، اراده به کلی سلب نمی‌شودبلکه آزادی ارائه را از بین می‌برد و به عبارتی اکراه معنوی عبارت است از اینکه شخصی دیگری را تحت فشار قرار دهد تا عمل مجرمانه ای را انجام دهد- اکراه معنوی گاهی با بکارگیری عنف است مانند اینکه شخصی زده شود یا زندانی شود یا ماده مست کننده ای به وی داده شود تا اینکه مرتکب جرم گردد و گاهی مجرد تهدید است مانند اینکه شخصی تهدید شود که اگر جرمی‌را انجام ندهد کشته خواهد شد. در اکراه معنوی، اراده شخص مکره، به کلی سلب نمی‌شود بلکه آزادی اراده از وی سلب می‌گردد که در اینجا هم از نظر عرضی باید قدرت بر دفع اکراه وجود نداشته باشد. بنابراین مجرد ترس از دیگری را نمی‌توان از مصادیق اکراه معنوی بحساب آورد و در تمایز بین اکراه مادی و معنوی گفته شده که اکراه مادی به جسم انسان اصابت می‌کند اما اکراه معنوی بر نفس انسان اثر می‌گذارد و در اکراه مادی اصلاً عمل مجرمانه ای رخ نمی‌دهد (چون اراده نیست) اما در اکراه معنوی، عمل ارادی مجرمانه صورت می‌گیرد لکن آزادی اراده از بین رفته است. ^[۴۹]

مبحث ششم: مبانی مسئولیت کیفری
گفتار اول: نظریههای اصلی راجع به ارادهی ارتکاب جرم
۱-۱- نظریهی آزادی اراده و اختیار:
در بدو امر گرچه به نظر می‌رسد که مبحث مبانی مسئولیت کیفری ارتباط زیادی به موضوع سن مسئولیت کیفری نداشته، لکن از آنجایی که کسانی که مبرّا از مسئولیت کیفری هستند کسانی هستند که به‌دلیل نرسیدن به سنّ بلوغ شرعی و رشد فکری دارای اراده تام در انجام کارها نمی‌باشند و افعالی که از آنان سر می‌زند از روی اراده عقلانی و رشد جسمی و فکری نمی‌باشد مانند اطفال و نیز کسانی که بدون اختیار و آزادی مرتکب اعمالی می‌شوند مانند افرادی که از روی اجبار و اکراه مرتکی جرمی شوند مبرّا از مسئولیت کیفری می‌باشند لذا طرداً الباب جهت تنویر اذهان در این مبحث ششم به میانی مسئولیت کیفری و نظریات ارائه شده در آن می‌پردازیم لذا با عنایت به اهمیت آزادی اراده و اختیار در اعمال که بخشی از مبانی مسئولیت کیفری است.
برخی از فلاسفه و پیروان دین معتقدند^[۵۰] که انسان موجودی است متفکّر و کمالجو و انتخابگر و ذاتاً توانایی تشخیص اعمال خوب و بد خود را دارد و اختیار در نزد انسان را ملاک ارزیابی اعمال و رفتار او میشناسند. به نظر این دانشمندان، با این که سادهترین کارهای انسان مشروط به شرایط و مسبّبات بیشماری است، امّا زمانی که مجموعهی عوامل و شرایط لازم برای وقوع امری از امور حیاتی انسان فراهم شد، موقعیت و جای تصمیم گیری انسان و عامل اختیار او باز خواهد شد و هر شخصی بدون اینکه اورا مجبور کنیم با تکیه برتمام ابعاد شخصیت خود هرکاری را بخواهد به انجام میرساند و براین مبنی، چنانچه مرتکب جرمی‌شود، مسئول اعمال ونتایج آن خواهد بود و اجرای مجازات دربارهی او اثر وضعی و پاسخی است که جامعه به رفتار مجرمانهی او میدهد. از نظر طرفداران این نظریه اگر اراده و اختیاری نبود، مجازات و پاداش صحیح نبود، زیرا استحقاق پاداش و مجازات از لوازم ماهیت کار خوب و بد است. پاداش و مجازات به فاعل و مباشر میرسد نه به علت العلل، به دلیل اینکه موضوعی که صالح برای پذیرش پاداش و مجازات است، فاعل فعل نیک و بد است. چنانچه اگر کسی زهر بخورد، زیان آن را خود میبینید، نه خالق زهر. بدین ترتیب بر حسب این نظریه، انسان چون آزاد ومختار است لذا مسئول اعمال و رفتارش خواهد بود^[۵۱]. از جمله طرفداران نظریهی آزادی و اختیار در مسائل کیفری میتوان به بنیانگذاران مکتب کلاسیک حقوق جزا اشاره نمود. بطور کلی طرفداران مکتب کلاسیک حقوق جزا، ملاک مسئولیت کیفری مرتکب جرم را با توجه به نظریهی قرارداد ژان ژاک روسو، نقض قرارداد اجتماعی میدانستند. به نظر آنان از آنجائیکه افراد جامعه آزاد آفریده شده و همه باهم برابرند و هر انسانی فطرتاً از آزادی کامل برخوردار است، ولی چون انسان ذاتاً موجودی نیازمند است و به تنهایی قادر به تأمین نیازهای خود نیست، لذا از روی عقل و حسابگری، زندگی با دیگر همنوعان خود را پذیرفته است. امّا زندگی با دیگران موجب آن شده که از یک طرف افراد به ناچار مقداری از آزادی خود را به نفع جامعه در اختیار هیئت مدیرهی اجتماع بگذارند تا جامعه با تدوین واجرای قواعد اجتماعی، نظم وآرامش را بر زندگی افراد و جامعه حاکم گرداند. از طرف دیگر چون از نظر این مکتب انسان موجودی است، عاقل و متفکّر و در انتخاب اعمال و رفتار خود آزاد است، بنابراین باید نتایج و آثار رفتارمجرمانهی خود را تحمّل کند و بر مبنای قرارداد اجتماعی، چنانچه یکی از افراد جامعه مرتکب جرمی‌شود، جامعه موظف است، علیه او دست به اقدام بزند و با اعمال مجازات، با جرم مبارزه نماید ^[۵۲]. مهمترین انتقادی که به نظریهی آزادی اراده و اختیار و دیدگاه مکتب کلاسیک حقوق جزا وارد شده است این است که مبنای این نظریه که منحصراً برآزادی و اختیار انسان متکی است، موجب گردیده که در آن نسبت به سایر واقعیتهای حیات جمعی و تأثیربخشی عوامل و پدیده های تکوینی و شرایط گوناگون محیط طبیعی و اجتماعی که انسان را فرا گرفته و خواه ناخواه در اعمال و رفتار او مؤثرند چندان توجهی نشود. در حالی که به تجربه ثابت شده است که در حیات جمعی هر کس تا حدی تحت تأثیر عوامل و پدیده های تکوینی و اجتماعی دست به ارتکاب جرم میزند. این موضوع در نظریهی آزادی و اختیار و مکتب کلاسیک حقوق جزا نادیده گرفته شده است.
۲-۱- نظریهی نفی اراده و اختیار:
طرفداران نفی اراده و مرتکب، با تأکید وتکیه بر قاعدهی علیت، منکر وجود اختیار در انسان گردیدهاند و معتقدند هرگونه عملی که از انسان سر میزند ضرورتاً از روی اجبار است و فرد هیچگونه آزادی و اختیاری در انجام عمل خود ندارد. از جمله طرفداران این نظریه “زنون” است. عقیدهی او در نفی آزادی اراده به هنگامی‌که یکی از غلامان خود را کتک میزد و در پاسخ به تقاضای عفو غلام میگفت: اختیاری در کتک نزدن او ندارد، آشکار است^[۵۳]. در میان پیروان مذاهب اسلامی، ابوالحسن اشعری و عدهای معتقد بودند که هر کرداری و رفتاری که از انسان سر میزند، ارادهی او در آن هیچ تأثیری ندارد و انسان را مجبور میدانستند^[۵۴]. برخی از دانشمندان کیفری نیز با انتقاد از نظریات مکتب کلاسیک حقوق جزا نیز با تکیه بر تأثیر بخشی عوامل گوناگون جسمی‌و روانی و اجتماعی در بروز جرم، اراده و اختیار مرتکب جرم را انکار کردهاند. بنیانگذار مکتب تحققی حقوق جزا، سزار لمبروزو^[۵۵]، انریکو فری^[۵۶] و گاروفالو^[۵۷]، نظریات مکتب کلاسیک حقوق جزا را هریک به نحوی مورد انتقاد قرار دادهاند. لمبروزو، جرم را معلول تأثیر بخشی عوامل جسمی‌و گارفالو آن را نتیجهی تأثیر بخشی تقلید و عوامل روانی و انریکوفری، جرم را معلول عوامل جسمی، روانی و اجتماعی میدانست. آنها با طرح “جبر” علمی‌و دترمینیسم منکر آزادی اراده و اختیار بودند. البته امروزه نظریهی این مکتب دربارهی جبر علمی‌به آن نحوی که از طرفداران مکتب تحققی ابراز گردیده، غیر قابل قبول و مردود است. به علاوه با پیدایش مکتب دفاع اجتمای نوین در حقوق جزا و قبول “مسئولیت کیفری” مجرم از طرف طرفداران این مکتب لزوم توجه به شناسایی خصوصیات انسان بزهکار در بررسی جرم و محاکمهی مجرم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. زیرا به نظر بنیانگذار مکتب دفاع اجتماعی نوین، آقای “مارک آنسل” همانطور که انسان بزهکار، موجب وقوع جرم میشود، به همان ترتیب عمل مجرمانهی انجام یافتهی او نیز نشان دهندهی شخصیت خاص اوست. برطبق نظر ایشان لازم است که علاوه بر پروندهی جرم، پروندهی دیگری که حاوی اطلاعات لازم دربارهی خصوصیات جسمی، روانی و اجتماعی مرتکب جرم است، تحت عنوان “پروندهی شخصیت بزهکار” تهیه شود و در اختیار قاضی قرار گیرد تا او با شناخت کامل و بر اساس محتویات هردو پرونده دربارهی مرتکب جرم به قضاوت و اتخّاذ تصمیم عادلانه مبادرت نماید^[۵۸].
۳-۱- نظریهی مختلط:
طرفداران این نظریه بین اراده و اختیار و قاعدهی علیت، قائل به جمع و اختلاط شدهاند و هیچ یک ازآن دو را نفی نمیکنند. ازجمله فلاسفه و متکلمین، معتقدند که انسان در افعال و کردار خود، نه چنان مجبور و بیاختیار است؛ مانند ابزاری در دست کارگر و نه اینکه در رفتار و کردار خود چنان مستقل و مختار است که هرچه بخواهد انجام دهد، بلکه اعمال و رفتار انسان به هردو سمت، مربوط و وابسته است. این عقیده منسوب به ” امامیه” و پیروان مذهب “شافعی” است. روایت شده که سائلی از علی ابن ابی طالب^(ع) دربارهی قدر سؤال میکند، آن حضرت میفرماید: این امر راز الهی است، خود را به تکلّف مینداز، ولی چون سائل در سؤال خود اصرار میکند، امام^(ع) در جواب میفرماید: «لاجبرو لاتفویض فانّه امرٌ بین الامرین». برای تبیین بیشتر مفهوم این قاعده، روایت استاد محمدتقی جعفری، تشبیهی را در این زمینه آورده است که عیناً نقل میشود. «فرض کنید یک فرد از انسان، مبتلا به فلج است، به طوری که توانایی حرکت ندارد ولی ما میتوانیم با وصل کردن سیم برق و دستگاه الکتریکی او را به حرکت وادار کنیم، ولی درهنگام این حرکت، کلید دستگاه در دست ماست و به طوری که هر لحظه میتوانیم آن شخص را از حرکت باز داریم، حال اگرچنین شخصی حرکت کند و کارهایی انجام دهد، این کارهایی که با اختیار او انجام خواهد شد، خواه کار خوب یا بد، آنچه را که از این کار به فعل مربوط و مستند است، نیرو وقدرتی که ما توسط برق در او ایجاد کردهایم و در هر لحظه میتوانیم آن قدرت را از او سلب نمائیم، امّا این کار را نمیکنیم و به حال خود میگذاریم، زیرا بهره برداری از این نیرو را که به او دادهایم در اختیار اوست و دیگر در این فرض به ما تعلق ندارد. بدین ترتیب هنگامی‌که مهمترین کار را انجام میدهد، باز نیروی در اختیار او بوده است و نتیجه میگیرد که معنای “لاحول و لا قوه الّا باللّه” نیز همین است، زیرا اصل قدرت و تمام وسایلی که عوامل جبری است، از ما نیست ولی بهره برداری از آن مربوط به اختیار انسان میباشد^[۵۹].
از نظر حقوق کیفری نیز، نظریهی طرفداران مکتب نئوکلاسیک حقوق جزا، که بین اصول عقاید مکتب کلاسیک حقوق جزا و عدالت مطلق حدّ وسطی قائل شدهاند و نظریههای این دو مکتب را با یکدیگر با یکدیگر به نحو خاصی قابل تلفیق میدانند، معتقدند که میتوان با اعمال مجازات بین منافع اجتماعی و اجرای عدالت کیفری رابطهای برقرار کرد. در این زمینه سیاست کیفری قانونگذار باید طوری تنظیم گردد که زمینهی اصلاح و تهذیب اخلاقی مجرمین فراهم شود. نتیجهی علمی‌پذیرش این نظریه با تعبیر یکی از دانشمندان طرفدار این مکتب به نام “اورتولان” در مورد معیار تعیین مجازات برای مجرمین، مبنی بر اینکه مجازات وقتی قابل توجیه است که «نه بیش از آنچه عدالت اقتضا میکند و نه بیش از آن‌اندازه که فاید اجتماعی دارد» باشد^[۶۰]. گرایش به نظریهی مختلط یا بینابین نقش اراده در ارتکاب جرم دارد. زیرا مسئولیت اخلاقی مجرم مستلزم بررسی توانایی های جسمی، عقلی و اختیار و ارادهای است که مجرم برای انجام عمل مجرمانهی خود به کار برده است. عدالت کیفری ایجاب میکند که دادگاه نقش اراده و اختیار مرتکب را در احراز مسئولیت کیفری و اعمال مجازات مورد توجه قرار دهد.
۴-۱-تقصیر^[۶۱] و خطا
گفتیم که یکی از عناصر دیگر مسئولیت کیفری"تقصیر” است که لازم است در رابطه با آن توضیحاتی مطرح شود.
گفتار دوم: تقصیر چیست؟
در خصوص مسئلهی تقصیر، تعاریف مختلفی از سوی حقوقدانان ارائه شده است. بعضی ها آن را ارتکاب فعل نامشروع میدانند و عدهای دیگر نقض عهدی که شخص به موجب قانون یا قرارداد یا عرف به عهده دارند، قلمداد میکنند و بعضی ها نیز تجاوز از رفتاری که انسانی متعارف در همان شرایط وقوع حادثه دارد، میدانند. قانون مدنی در مادهی ۹۵۳ تقصیر را اعم از تعدّی و تفریط میداند و قانون مجازات اسلامی‌در تبصرهی ۳ مادهی ۲۹۵ بی احتیاطی، بی‌مبالاتی وعدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی و مقررات مربوط به امری را، از مصادیق تقصیر محسوب مینماید(مادهی ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی) . حقوقدانان برای تقصیر تقسیم بندیهایی به عمل آوردهاند، از جمله؛ تقصیر در انجام کار و عدم انجام کار، تقصیر عمدی و غیر عمدی، تقصیر سبک و بسیار سبک و سنگین که این تقسیم بندیها و با توجه به نوعی بودن مسئولیت در حقوق ما از نظر شدت و ضعف یا دخالت اراده تأثیری ندارد و باید خسارات وارد شده را جبران کند.
مواد۹۵۱ و ۹۵۲ قانون بیان میدارند؛ افراط یا تعدّی، تجاوز نمودن از حدود اذن یا متعارف است نسبت به مال یا حق دیگری و تفریط عبارت است از ترک فعلی که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیر لازم است و تقصیر اعم از تعدّی و تفریط است. در تفاوت تعدّی و تفریط میتوان گفت؛ تفریط غالباً جنبهی انفعالی و غیر عمدی دارد، ولی در تعدّی جنبهی عمدی و فاعلی دارد. البته مواردی هم در قانون وجود دارد که به رغم عدم تعدّی و تفریط باز هم شخص، مسئول است که میتوان از«قبض بالسوم » مقبوض به عقد فاسد، تلف مبیع قبل از قبض را نام برد. پس ارکان تقصیر عبارتند از؛ تعدّی و تفریط که با توجه به مادهی ۹۵۳ قانون مدنی، اولاً: عمل انجام شده باید با رفتار متعارف انسانی مقایسه شود. ثانیاً: رفتار مذکور باید در شرایط خارجی که حادثه در آن رخ داده، بررسی شود و مشخص شود که شخصی در آن حادثه مقصر بوده است.
همانطور که قبلا گفتیم^[۶۲]؛ اقسام تقصیر جزائی را در تبصرهی ۳مادهی ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی ‌قانونگذار تحت عناوین و اصطلاحات، بی مبالاتی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی ذکر کردهاست. بنابراین و از آنجایی که فارق اصلی بین جرمهای شبه عمدی و یا غیر عمدی از جرم‌های عمدی، مبتنی بر احراز تقصیر جزائی است واقسام تقصیر نیز درقانون در چارچوب اصطلاحات یاد شده مصرّح است، پس در هر موردی که دادگاهها با جرایم شبه عمدی یا غیر عمدی مواجه می‌شوند، مکلفند که تقصیر را در قالب یکی از واژهها و اصطلاحات محصور در قانون تشخیص داده و احراز نمایند. به هر حال اینک اقسام تقصیر جزائی را به ترتیب مورد بحثو بررسی قرار میدهیم:
گفتار سوم: اقسام تقصیر
الف-بی احتیاطی
بی احتیاط به کسی گفته میشود که بدون توجه به عواقب و نتیجهی کاری که قابل پیشبینی است، اقدام به انجام آن میکند. در لسان حقوقی نیز، مراد از بی احتیاطی، اقدام به امری است که مرتکب آن بدون توجه به عواقب و نتیجهی احتمای آن که برای او قابل پیشبینی است باعث ایراد صدمه یا ضرر و زیان به دیگری میشود. مانند رانندهای که با سرعت بیش از حدّ مقرر در خیابان رانندگی میکند و در حین عبور از محل خط کشی عابرین پیاده به علت سرعت زیاد، نمیتواند توقف کند و باعث ایراد صدمات بدنی به عابر پیاده میگردد. این اقدام مثبت در رانندگی با سرعت بیش از حدّ مقرر، یک نوع بیاحتیاطی است، ضابطهی تشخیص بی احتیاطی نیز عرف است و دراین زمینه تقصیر جزائی مرتکب جرم، بر مبنای مفهوم اجتماعی و عینی تقصیر احراز خواهد شد و در صورتی که تشخیص بی احتیاطی موکول به نظر کارشناس و یا عرف اهل فن دانسته شود، باید با مراجعه به آن اقدام گردد. امّا این نکته را نباید فراموش کنیم که نظریهی کارشناسی برای دادگاه موضوعیت ندارد، بلکه طریقی است که میتواند کاشف از حقیقت باشد.
ب-بی مبالاتی
بیمبالاتی نوعی بی احتیاطی به صورت ترک فعل است. در قانون مجازات اسلامی"مبحث تعزیرات” سال ۱۳۶۲ اصطلاح بی مبالاتی به عنوان تقصیر جزائی ذکر نشده است ولی در قانون مجازات سلامی‌سال ۱۳۷۰ درکتاب “دیات” به طوری که قبلاً گفته شد، بیمبالاتی یکی از اقسام تقصیر جزائی در جرائم شبه عمد یا در حکم شبه عمد احصاء شده است.
در حقیقت بیمبالاتی، عبارت از غفلت در انجام امری است که مرتکب میبایست آن را به انجام برساند، تا خطری برای دیگری به وجود نیاید. مانند اقدام شخصی که در معبر عمومی‌چاهی را حفر می‌کند، ولی در کنار آن علامت خطر و هشدار دهنده قرار نمیدهد، یا سرآن را نمیپوشاند، درنتیجه کودک یا فرد نابینایی هنگام عبور از آنجا در چاه سقوط کند و بمیرد. یا رانندهای که نسبت به رفع عیب و نقص اتومبیل خود اقدام نمیکند و با آن رانندگی میکند و به علت همان عیب و نقص جرمی‌حادث میشود.
ج-عدم مهارت
از آنجایی که انجام بعضی از کارهای فنی و علمی‌مستلزم داشتن مهارت خاصی است و عدم مهارت در انجام این گونه کارها ممکن است باعث ایجاد خطرات جانی و مالی برای دیگران گردد، بدین لحاظ از نظر قانون عدم مهارت یکی از تقصیرهای جزائی است. مثلاً عدم مهارت در امر تهیهی نقشهی ساختمان و محاسبهی مقاومت مصالح و یا نصب پایه های پل و نظایر آن. یا در امر پزشکی، در انجام یک عمل جراحی، طبیبی که بیماری را تحت عمل جراحی قرار داده، در اثر عدم مهارت و نداشتن تجربه، در جریان عمل جراحی باعث صدمه یا نقص عضو بیمار شود. یا در حین رانندگی، رانندهای برای مقابله با خطر به طرز غلط اقدام کند. در این قبیل موارد با جلب نظریهی کارشناس، تقصیر جزائی ناشی از عدم مهارت افراد مقصر، قابل تشخیص و احراز است و قانونگذار در متون جزائی، عدم مهارت را مانند بی‌احتیاطی و بیمبالاتی پایهی تقصیر جزائی قرار داده است.
د-عدم رعایت نظامات دولتی:
یکی دیگر از اقسام تقصیر جزائی، عدم رعایت نظامات دولتی است. مراد از نظامات دولتی، کلیهی قواعد و مقرراتی است که از طرف مقامات صلاحیتدار به صورت مصوبات قوهی مقننه، یا تصویب نامه‌های هیئت دولت، یا آئین نامههای اجرائی قانون که افراد مردم و مأمورین و مستخدمین دولتی مکلف به رعایت آنها هستند، صادر میشود. مانند آئین نامهی امور خلافی، نظام نامهی دفاتر اسناد رسمی، آئین نامهی نظام پزشکی و سایر آئین نامههای اجرائی قانون. بنابراین اگر در یک حادثهی رانندگی، رانندهای بدون توجه به تابلو ورود ممنوع، وارد کوچهای شده که عبور از طرف دیگر آن آزاد است و با اتومبیلی که از طرف دیگر وارد کوچه شده است، تصادف کند و باعث مرگ رانندهی آن شود و کارشناس و کاروان فنی پس از ملاحظهی صحنه‌ی جرم، علت تصادف را عدم رعایت آئین نامهی راهنمایی و رانندگی به علت عدم توجه و نادیده گرفتن تابلو ورود ممنوع اعلام کنند، راننده مقصر و مستحق مجازات است. بنابراین محاکم کیفری در بررسی و احراز تقصیر جزائی علاوه بر بی‌احتیاطی، بیمبالاتی و عدم مهارت در صورتی با نمونههایی از عدم رعایت نظامات دولتی مواجه شوند باید آن را معیار تشخیص تقصیر قرار دهند با این تفاوت که در این مورد مانند بیاحتیاطی و بی‌مبالاتی نیازی به مراجعه به داوری عرف نیست.
مبحث هفتم: سیر تحولات مسئولیت کیفری در ادوار مختلف تاریخ

• فرآیندهای کلیدی را مشخص کنید.

• کنترل آماری فرآیندها را اجرا کنید.

• فعالیت های ارتقاء فرآیندها را در سازمان یکپارچه کنید.

• ارتقاء کیفیت را در سازمان بسنجید (شوقی و همکاران، ۷۵:۱۳۸۸).

۲-۶ اهمیت و مزایای مدیریت کیفیت جامع
با ورود به هزاره سوم و با قدم نهادن به عصر تکنولوژی و با بهره گرفتن از مفاهیم آن، سازمان ها گام در عرصه رقابتی گذاشتند، امروزه پاسخ به نیازهای مشتریان که اصلی ترین سرمایه های یک سازمان به حساب می‎آیند به عنوان یک چالش اصلی برای سازمان های قرن ۲۱ مطرح است. همچنین یک دغدغه فکری مدیران، پیدا کردن راه حلی به منظور کیفیت و در نتیجه جلب بیش از پیش رضایت مشتریان است. در طی سالیان اخیر تعداد زیادی از سازمان ها مزیت رقابتی را از طریق کیفیت و بهبود رضایتمندی مشتریان دنبال می‎کنند و کیفیت را به عنوان یک عامل مهم و حیاتی برای پیشرفت و تکامل سازمان ها دانسته اند. به همین دلایل فلسفه مدیریت کیفیت جامع با هدف تاکید بر ارتقای کیفیت و به عنوان نوش دارویی برای همه ناخوشی‎های کیفیتی به یکی از مهم ترین و جامع ترین نگرش ها و تحول ها در مدیریت قرن حاضر تبدیل شده است (موارا و نیابوگا، ۲۰۰۷). و با حمایت و تعهد مدیریت ارشد یک فرهنگ جدید کاری را در سازمان به وجود می آورد و به صورت یک ضرورت و نیاز مورد توجه شرکت های دولتی و خصوصی قرار گرفته است (رمزگویان و سادات منتظری، ۴:۱۳۹۱).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

امروزه در میان شیوه های مختلف مدیریت، مدیریت کیفیت جامع شیوه ای است که توانسته است در میدان عمل به نتایج و دستاوردهای قابل توجهی نائل گردد. مزیت عمده آن، این است که علاوه بر تاکید بر بعد کیفی تولیدات و خدمات، رضایت مشتریان و مراجعه کنندگان و بهبود مستمر، بر بعد انسانی، هم به عنوان تصمیم گیرنده و هم به عنوان استفاده کننده تاکید فراوان دارد. لذا این الگو، خود در حل مسائل پیچیده سازمان های اجتماعی در دوران پر تلاطم امروزی نقش مهمی را ایفا می نماید. این نظام با مفهومی به نام کایزن مترادف است که با تاکید بر بعد استمرار بهبود کیفیت، مدیریت مشارکتی، کیفی بودن خدمات و کالاها و دستاوردها با حرکتی اصیل و جهانی، رضایت مشتریان یا مراجعه کننده را که همان دریافت‌کنندگان کالاها و خدمات می باشد، به دنبال خواهد داشت (احمدی۲۶:۱۳۸۶). مدیریت کیفیت جامع یکی از مشهورترین و پردوام ترین مفاهیم و فلسفه های توسعه یافته و مدرن مدیریت در پایان قرن گذشته بوده که اثرات شگرف و عمیقی در تاریخ کسب و کارهای جدید داشته است. مروری بر مطالعات مختلف پیرامون اجرای مدیریت کیفیت فراگیر در سازمان ها نشان می دهد که اغلب سازمان هایی که اصول TQM را در فعالیت های خود به کار برده اند از مزایای اجرای آن در زمینه های مختلف بهره مند شده اند (سمیعی و همکاران، ۸۶:۱۳۸۹).
۲-۷ فرضیه ها و اصول مدل کیفیت جامع
۲-۷-۱ فرایند ها و سیستم ها منشأ بیشتر مشکلات مربوط به کیفیت می باشد
سازمانها شامل سیستمها و کارکنان می باشند. عملکرد کارکنان تحت تأ ثیر تعامل همه اجزا و عناصر سیستمها است. مواد، تجهیزات، نیروی انسانی، سیاستها، روش های کاری و بالاتر از همه فرهنگ سازمانی که تبلور ارزشها است، بر نحوه ارائه خدمت تأثیر می‌گذارد. برآوردی محتاطانه ۹۰ درصد مشکلات را ناشی از سیستمها و ۱۰ درصد را مربوط به کارکنان می دانند (دمینگ ۹۶ درصد مشکلات را مربوط به سیستمها و فقط ۴ درصد آنها را ناشی از کارکنان می دانست). کسب دیدگاه سیستمیک به ما کمک می‌کند تا بتوانیم مشکلات مربوط به سیستم را از مشکلات مربوط به کارکنان جدا سازیم.
۲-۷-۲ اگر عملکرد فرایندها و سیستم ها درست باشد، محصول یا خدمت بدون نقض خواهد بود
ارتقای واقعی عملکرد یک سازمان با درک کامل عملکرد فرایندها و سیستم و اصلاح دائمی آنها، بر مبنای اطلاعات تولید شده توسط خود فرایندها و سیستمها امکان پذیر است. ممکن است سوال شود که صلاحیتهای حرفه ای کارکنان چه نقشی در ارتقای کیفیت دارد. بدیهی است که صلاحیتهای حرفه ای کارکنان حائز اهمیت است ولی ارزیابی عملکرد آنان باید جزئی از عملکرد فرایندها و سیستم ها باشد تا تأثیر مثبت داشته باشد، زیرا بدون توجه به کارآیی فرایندها و سیستمها، نمی‌توان عملکرد کارکنان را ارزیابی کرد. ریشه مشکلات در سیستم‌ها است. اگر سیستمها درست عمل کنند عملکرد کارکنان بهبود خواهد یافت.
۲-۷-۳ ارتقای کیفیت فرایندی است که پایان ندارد
ارتقای کیفیت جریانی است که آغاز دارد ولی پایان ندارد. از یک طرف سازمانها باید به نیازها و انتظارات در حال تغییر مشتریها پاسخ بگویند و از طرف دیگر اجرای فرایندها و سیستم ها در تعامل دائمی و پویا هستند، بنابر این همواره می‌توان فرصتهایی را برای ارتقای فرایندها و سیستمها پیدا کرد.
۲-۷-۴ مشتری تعیین کننده نهایی کیفیت است
باید محور همه تلاشها و اقدامات یک سازمان پاسخگویی به نیازها و انتظارات مشتریهای داخلی و خارجی باشد. در اینصورت مشتریهای داخلی (کارکنان و مدیران) علایق و خلاقیتها و استعدادهای خود را در مسیر ارتقای عملکرد فرایندها و سیستمها و یافتن راه های بهتر و موثرتر به کار می‌گیرند. از طرف دیگر گشوده شدن باب گفتگو با مشتریهای خارجی به ارتقای مستمر کیفیت خدمات منجر می‌شود. هر کاری بدون در نظر گرفتن نیازها و انتظارات مشتریها حتی اگر از نظر مدیران کاری مفید و بدون نقض باشد، در واقع فاقد ارزش می باشد.
۲-۷-۵ اجرای مدیریت جامع کیفیت به تعهد کامل سازمانی نیاز دارد
بدون تعهد مدیران ارشد و همه مدیران اجرایی، اتفاقی نخواهد افتاد یا اگر اتفاق افتاد، دوام پیدا نخواهد کرد. باید مدیران شخصاً مسئولیت مدیریت جامع کیفیت را به عهده بگیرند. اولین چیزی که باید اتفاق بیفتد این است که رهبران فکری سازمان از مدیریت جامع کیفیت درک درست و یکسانی پیدا کنند، سپس باید محیطی به وجود آورند که تغییر و ارتقا در آن ممکن باشد بدین معنی که هر کس هر روز در اندیشه ارتقا باشد. ارتقای فرایندها و سیستمها با کار روزانه کارکنان ادغام شود، یعنی ارتقا تبدیل به یک ارزش شود و جز عادتها قرار گیرد فقط در چنین شرایطی است که کارکنان به کمال توانایی خود دست می یابند و سازمان چنان توانایی و ظرفیتی پیدا می کند که جلوتر از نیازها و انتظارات مشتریهای خود حرکت کند.
۲-۷-۶ کارکنان کلید موفقیت اجرای مدیریت جامع کیفیت می باشند
اگرچه کارکنان سهم بسیار اندکی در مشکلات مربوط به کیفیت دارند، ولی نقش بسزایی در ارتقای کیفیت به عهده دارند. کارکنان سرمایه اصلی سازمان می‌باشند آنان کارها را انجام می‌دهند بنابراین مشارکت آنان در تحقق مدیریت کیفیت امری حیاتی است. اگر نزدیکترین افراد به فرایندها در تحلیل عملکرد و تصمیم‌گیریهای مربوط به ارتقای آنها دخالت داشته باشند، ارتقای مستمر کیفیت عملی خواهد شد. مشارکت کارکنان حاکی از وجود یک جو مناسب فرهنگی می‌باشد که می‌تواند همه کارکنان را در راستای پاسخگویی به نیازها و انتظارات مشتریها بسیج نمایند.
۲-۷-۷ اجرای موفق مدیریت جامع کیفیت محتاج کار تیمی و همکاری است
کار تیمی یکی از مشخصات کلیدی مشارکت است و بدون آن کسب تعهد و جلب مشارکت افراد مشکل خواهد بود. کار تیمی علاوه بر ترغیب مشارکت افراد، هماهنگی و همکاری واحدهای سازمانی را نیز ممکن می‌سازد. با استقرار تیمهای بهبود فرایندها، سد بین واحدهای تولید یا ارائه خدمت از بین می‌رود، ارتباط بین آنها تسهیل می‌شود وکارها سریعتر انجام می‌گیرند. بتدریج از ارتفاع هرم سلسله مراتبی سازمان کاسته می‎شود و قدرت تصمیم گیری و اقدام از رأس هرم به قاعده آن منتقل می‌شود (مهرپویا، ۱۳۹۰).
۲-۷-۸ مدیریت جامع کیفیت متکی بر سنجش عملکرد می باشد.
سنجش و ارتقای کیفیت به هم گره خورده‌اند و هر کدام، یک روی سکه می باشند. بنابراین ارتقای کیفیت بدون سنجش معنی ندارد. باید عملکرد فرایندها بطور مستمر و بر اساس نشانگرهای کلیدی سنجش و ارتقا داده شوند. هر سنجش باید در راستای ارتقای عملکرد و پاسخگویی به نیازها و انتظارات مشتریهای داخلی و خارجی باشد. اگرچه سنجشهای درونی و بیرونی مکمل هم می باشند، سنجشهای بیرونی به دلیل انتقال برداشتها و دیدگاه های مشتریها به درون سازمان حائز اهمیت بیشتری است.
۲-۷-۹ پیشگیری از بروز نقض کلید دستیابی به کیفیت است
در سازمانهای سنتی بیشترین وقت مدیران و کارکنان صرف حل مشکلاتی می شود که هر روز اینجا و آنجا به وجود می‌آید و کمترین توجهی به ریشه مشکلات نمی شود. عبارت«مشکلات تمام شدنی نیستند» یک عبارت رایج در میان مدیران سنتی است. در سازمانی که در آن مدیریت جامع کیفیت پیاده شده است حل ریشه‌ای مشکلات و پیشگیری از آنها در وظایف روزانه کارکنان ادغام می شود. کارکنان با اصلاح و ارتقای فرایندها سرچشمه مشکلات را می خشکانند. ساده کردن روش های انجام کار استاندارد کردن آنها و کوتاه کردن فرایندها به پیشگیری از بروز مشکلات کمک می‌کند.
۲-۷-۱۰ اجرای مدیریت جامع کیفیت محتاج برنامه‌ریزی است
برنامه‌ریزی استراتژیک بر مبنای کیفیت از ضروریات انکار ناپذیر برای پیاده کردن مدیریت جامع کیفیت در سازمانها می باشد. برنامه‌ریزی بلند مدت حاکی از آن است که مدیریت برای استفاده از منابع کامل مدیریت جامع کیفیت ثبات قدم و عزم راسخ دارد.
اولین قدم برای برنامه‌ریزی تعیین فلسفه وجودی سازمان (برای چه هستیم؟)، دور نما (کجا می خواهیم برسیم؟) و رسالت سازمان (چه می کنیم؟) می‌باشد. وظیفه مهم برنامه‌ریزی استراتژیک به عهده مدیران ارشد سازمان می‌باشد (مهرپویا، ۱۳۹۰).
۲-۸ ابعاد مدیریت کیفیت جامع
نویسندگان و صاحبنظران مختلف، بر مبنای باورها و تجربیات شخصی، تعاریف متعددی از مفهوم مدیریت کیفیت جامع ارائه داده اند. گوناگونی و کثرت این تعاریف منفرد، بر مشکلات درک و فهم و تجزیه و تحلیل مفهوم مدیریت کیفیت جامع و اجر ای آن توسط سازمان ها و شرکت ها می افزاید. اما به رغم پراکندگی دیدگاه ها در مورد مفهوم و مؤلفه های مدیریت کیفیت می توان عناصر مشترکی نظیر حمایت مدیریت ارشد، ارتباط با مشتری، رابطه با تأمین کنندگان، مدیریت نیروی کار، نگرش و رفتار کارکنان، فرایند طراحی محصول، مدیریت جریان فر آیند، داده های کیفی و گزارش دهی^[۲۴]، نقش واحد کیفیت^[۲۵] و الگوبرداری^[۲۶] را از این تعاریف استخراج کرد (خنیفر و حیدرنیا، ۹۸:۱۳۸۵).
جدول ۲-۴ دیدگاه صاحبنظران در مورد دیدگاه TQM

اهایر و همکاران(۱۹۹۶)
فلین و همکاران(۱۹۹۴)
ساراف و همکاران(۱۹۸۹)
دیل و همکاران(۱۹۹۴)
صاحب نظران

تعهد مدیریت ارشد
حمایت مدیریت ارشد
نقش مدیریت ارشد بخش ها و تعیین خط مشی کیفی

ج- متغیرهای کنترل:
در این پژوهش ویژگی‌هایی از شرکت که در مطالعات قبلی به این نتیجه رسیده‌اند که با سیاست افشای شرکت همبستگی دارد، به عنوان متغیر کنترلی مد‌نظر قرار می‌گیرد.
مالکیت مدیر: به دلیل اینکه مالکیت مدیریت می‌تواند بر ترجیحات مدیران در خصوص افشا برای ذینفعان تاثیر بگذارد (ناجار و همکاران^[۸] ۲۰۰۳، هویی و همکاران^[۹] ۲۰۰۹)، مالکیت مدیران در شرکت‌های سهامی (CEO_HOLD) به عنوان متغیر کنترلی لحاظ می‌شود. هم چنین بمبر و همکاران^[۱۰](۲۰۱۰) یافتند که مدیران ارشد بر سیاست افشای اختیاری تاثیر می‌گذارند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

متوسط بازدهی سهام: تحقیقات قبلی (لانگ و لاندهولم^[۱۱] ،۱۹۹۳؛ ناجار و همکاران،۲۰۰۳؛ برجمن و ریچادهاری^[۱۲]، ۲۰۰۸؛ چن و همکاران^[۱۳]،۲۰۰۸) بدین نتیجه رسیدند که افشای شرکت با عملکرد آن همبستگی دارد. بنابراین متوسط بازدهی سالانه سهام (RET) برای پنج سال کنترل می‌شود. هم چنین اگر متوسط بازدهی سالانه سهام منفی باشد، متغیر NEG_RET نیز در معادله منظور می‌گردد. به علاوه نوسانات عملکرد شرکت، STD_RET، به منظور لحاظ کردن عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت و ذینفعانش، به عنوان متغیر کنترلی در نظر گرفته می‌شود.
نسبت ارزش بازار به دفتری: به منظور کنترل فرصت های رشد شرکت در معادله لحاظ می‌شود. چراکه فرصت های رشد نیاز به تامین مالی خارجی ایجاد می‌کند که آن هم، انگیزه برای افشای اختیاری را افزایش می‌دهد (فرانکل و همکاران^[۱۴]،۱۹۹۵).
اندازه شرکت: تحقیقات قبلی (کازنیک و لو^[۱۵]، ۱۹۹۵؛ احمد و کورتیز^[۱۶]،۱۹۹۹؛ ثقفی و ملکیان،۱۳۷۶ ) نشان دادند که بین اندازه شرکت و افشای اختیاری رابطه وجود دارد. بنابراین اندازه شرکت به عنوان متغیر کنترلی منظور می‌شود و برابر است با لگاریتم طبیعی ارزش بازار شرکت.
۱۳-۱- شرح واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق:
افشاء : افشاء در حالت کلی به معنای انعکاس اطلاعات است. اما حسابداران از این واژه معنای محدودتری را در نظر می گیرند و آن را به معنای انعکاس اطلاعات مالی واحد تجاری در قالب گزارش‌های مالی می دانند، که معمولا به صورت سالیانه ارائه می‌شود(هندریکسن و ون بردا^[۱۷]،۱۳۸۶).
افشای داوطلبانه(اختیاری): افشای فراتر از قوانین و استانداردها می‌باشد. استانداردهای حسابداری اگرچه حداقل میزان افشاء را تعیین کرده‌اند ولی برای افشای اضافی اطلاعات محدودیتی قائل نمی‌شوند. در صورتی که مدیریت بتواند با افشای اطلاعات اضافی و داوطلبانه رهنمودهای بهتری را در ارتباط با اهداف و پشم انداز آتی شرکت و استفاده بهینه از منابعی که در اختیار دارد ارائه کند و تصویر شفاف‌تری از وضعیت موجود نشان دهد، در این صورت سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌ کنندگان از صورت‌های مالی می توانند از تدابیر مدیریت آگاه شوند و انتقادات آنها نسبت به عملکرد موسسه برطرف می‌شود و به آینده موسسه امیدوار می‌شوند(حسنی،محمد و بشیر حسینی، سیدمحمد،۱۳۸۹).
در این تحقیق معیارهای رتبه‌بندی به دو دسته کلی شاخص‌های مالی و شاخص‌های غیر‌مالی تقسیم می‌شوند.
شاخص‌های مالی: مجموعه‌ای از نسبت‌های مالی است که توانایی و استحکام کلی وضعیت مالی شرکت را اندازه‌گیری می‌کند و در این تحقیق، شامل نسبت‌های سودآوری، کارایی عملیاتی، اهرم‌ها و سودهای تقسیمی و هم‌چنین نقدینگی می‌باشد.
سودآوری: تحقق سودآوری جاری اطلاعاتی در مورد توانایی تحصیل منابع شرکت فراهم می‌کند. در این پژوهش از سه متغیر برای اندازه‌گیری عملکرد شرکت استفاده شده است: تغییرات بازده دارایی‌ها، تغییرات بازده حقوق صاحبان سهام، تغییرات نسبت سود ناویژه به فروش.
کارایی عملیاتی: کارایی عبارت است از نسبت نتایج به‌دست آمده از عملیات (ستانده) به منابع مصرف شده (داده) و عملیات کارا، عملیاتی است که با بهره گرفتن از روش‌های بهینه، حداکثر بازده (ستانده) را با صرف حداقل منابع (داده) تامین کند ( سازمان حسابرسی، مصوبات کمیته حسابرسی عملیاتی،۱۳۸۰).
در این پژوهش سه علت برای نشان دادن تغییرات در کارایی عملیات شرکت طراحی شده است: تغییر در موجودی کالا، تغییر در گردش دارایی ها، تغییر در گردش موجودی کالا.
نقدینگی: برای نشان دادن تغییرات در نقدینگی شرکت از تغییر در نسبت جاری استفاده می‌شود.
اهرم ها و سودهای تقسیمی: به منظور اندازه‌گیری تغییرات در ساختار سرمایه و سیاست تقسیم سود شرکت، به ترتیب از تغییرات نسبت بدهی بلندمدت به حقوق صاحبان سهام که یکی از نسبت‌های اهرم مالی می‌باشد و تغییرات بازده سود نقدی استفاده می گردد.
شاخص غیر‌مالی مورد توجه در این پژوهش، رتبه نقدشوندگی شرکت‌ها می‌باشد.
رتبه ی نقدشوندگی: عددی است که میزان نقد شدن یک سهم در بازار را نشان می‌دهد.(برای محاسبه این نسبت از مقادیری همچون تعداد خریداران، تعداد دفعات معامله شده، تعداد روزهای معامله شده، حجم معاملات طی دوره و تعداد سهام معامله شده طی دوره و میزان ارزش روز استفاده می‌شود.
ارزش روز: حاصل ضرب قیمت هر سهم شرکت، در تعداد کل سهام آن شرکت را ارزش روز می گویند. این عدد با توجه به تغییرات روزانه قیمت تغییر میکند.
حجم معاملات: تعداد سهامی است که در یک دوره زمانی مشخص، مورد معامله قرار می‌گیرد.
تعداد خریداران: شامل تعداد خریداران حقیقی و حقوقی می‌شود.
۱۴-۱- ساختار کلی تحقیق
در این پژوهش، سایر فصول به شرح زیر ارائه میگردد:
فصل دوم) در این فصل ضمن بیان مقدمه، مفاهیم نظری تحقیق تشریح و تبیین می‌شود. در ادامه با مروری بر ادبیات تحقیق، پژوهش‌هایی که پیرامون موضوع تحقیق صورت گرفته است، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
فصل سوم) در این فصل روش انجام تحقیق، جامعه و نمونه آماری تشریح می‌گردد. سپس به بیان قلمرو زمانی تحقیق، فرضیه‌ها و متغیرها پرداخته و در نهایت روش گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیات ارائه می‌گردد.
فصل چهارم) در این فصل به چگونگی طبقه بندی اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن‌ها از طریق به کارگیری روش‌ها و مدل‌های آماری مورد استفاده، اشاره می‌شود و در نهایت نتایج آزمون فرضیه‌ها ارائه می‌شود.
فصل پنجم) در این فصل ابتدا خلاصه تحقیق ارائه می‌شود. در ادامه نتایج پژوهش ارائه، ارزیابی و تشریح شده است. سپس محدودیت‌های تحقیق ذکر شده و در نهایت پیشنهادی عملی و پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی ارائه خواهد شد.
۱۵-۱- خلاصه فصل
در این فصل کلیات پژوهش به صورت اجمالی مورد بررسی قرار گرفت؛ به طوری که پس از تشریح و بیان موضوع، ضرورت انجام چنین تحقیقی همراه با اهداف انجام آن ارائه گردید و در ادامه به مدل ریاضی به کار گرفته شده پرداخته شد و فرضیه تحقیق و متغیرهای آن تشریح شدند. به طور کلی می توان گفت فصل حاضر در بر گیرنده خلاصه مفیدی از چارچوب کلی و مطالب فصول آتی این پژوهش می‌باشد.
۱-۲- مقدمه
مطالعه ادبیات به منظور تسلط به مبانی نظری و متغیرهای مورد استفاده پشتوانه نظری ایجاد می‌کند. در واقع پیشینه تحقیق ما را با پژوهش های دیگران، حوزه های مورد مطالعه، روش تحقیق، مدل‌های مورد استفاده و نتایج کار آشنا می سازد (جان دیویی، به نقل از حساس یگانه(۱۳۸۷)).
افزون بر آن وقتی محقق پیشینه و ادبیات تحقیق را موشکافانه مورد مطالعه قرار می‌دهد درباره موضوع مورد مطالعه نسبت به دیگران آگاهی بیشتری پیدا می‌کند. به عبارتی با مطالعه عمیق، نسبت به موضوع وسعت نظر پیدا می‌کند. هم چنین مطالعه پیشینه و ادبیات تحقیق موجب می‌شود تا خلا و کمبود تحقیقاتی درباره این موضوع در ایران روشن تر شود. به علاوه پیشینه تحقیق کمک خواهد کرد تا محک و معیاری برای مقایسه یافته های تحقیق حاضر با یافته های تحقیقات قبلی ایجاد شود.
بنابراین با توجه به اصول علمی تحقیق، لازم است در این فصل، مروری بر ادبیات تحقیق انجام پذیرد. لذا با توجه به هدف اصلی تحقیق که عبارت است از ” یافتن رابطه ای بین رتبه‌بندی شرکت بر اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی با سطح افشای اختیاری"، واژگان کلیدی تحقیق، مشخص و تعریف شده و در مورد هر بخش، مروری بر مبانی نظری مربوطه ارائه خواهد شد.
۲-۲- رتبه‌بندی
۱-۲-۲- تعریف رتبه‌بندی
ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ( ۱۳۷۱) رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی را آراﺳﺘﻦ و ﺑﻪ ردﯾﻒ درآوردن ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ ﮔﺰﯾﻨﻪ از ﺑﯿﻦ ﺗﻌﺪادی ﮔﺰﯾﻨﻪ دﻻﻟﺖ دارد. در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ ﮔﺰﯾﻨﻪ از ﺑﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪودی ﮔﺰﯾﻨﻪ (ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی) ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﻧﻤﻮدن آﻧﻬﺎ (رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی) ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اوﻟﻮﯾﺖ‌ﻫﺎ و ﻣﺰاﯾﺎی ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺮ دﯾﮕﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺧﺎﺻﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ‌ﺷﻮد. ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺮ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه و ﺗﺼﻤﯿﻢ‌ﮔﯿﺮﻧﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺑﺮﺗﺮی ﻫﺮ ﯾﮏ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮی اﻧﺘﺨﺎب درﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ. ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻬﺎن واﻗﻌﯽ ﮐﻪ دارای ﮔﺰﯾﻨﻪ‌ﻫﺎی ﻣﺠﺰا از ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻨﺎﻫﯽ از ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ را اﻧﺘﺨﺎب، اوﻟﻮﯾﺖﺑﻨﺪی و رﺗﺒﻪدﻫﯽ ﮐﻨﺪ(شیه و همکاران^[۱۸]،۲۰۰۷). ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اراﺋﻪ روﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی و اﻧﺘﺨﺎب را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ، ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ.
ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری، ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن آﻧﺮا ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ داﻧﻨﺪ، از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‌ﮔﺬاران و ﻣﺸﺎوران ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎی ﻣﻮﻓﻖ و ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺎﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﯾﻦﻫﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻋﺎﯾﺪ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی در ﺑﺤﺚ ﻣﺎﻟﯽ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺰرگ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدی، ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ، ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﺎراﯾﯽ و ﺑﻬﺮه وری ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ.
۲-۲-۲- رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ
رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰارﻫﺎی ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻓﺮﺻﺖﻫـﺎ وﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎی ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ(ﻗﺪرﺗﻴﺎن ﻛﺎﺷﺎن ، اﻧﻮاری رﺳﺘﻤﻲ ،۱۳۸۳). اﻣﺮوزه ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﺠﻠﻪﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن داﺧﻠﻲ وﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ اﻣﺮ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. اﻳﻦ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪیﻫﺎ ﺑﺎ روشﻫـﺎ و ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎیﻛﻤّﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﻛﻪ ﻣﺆﺳﺴﻪﻫـﺎی ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، اﻧﺠﺎمﻣﻲﮔﻴﺮد. از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎ و ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻓـﻮرﺑﺲ، ﻓـﻮرﭼﻦ، ﺑﻴـﺰﻧﺲ وﻳـﻚ، و اﻳﻨﺪاﺳﺘﺮی وﻳﻚ در ﺧﺎرج و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ در داﺧﻞ ﻛﺸﻮر اﺷﺎره ﻛﺮد (اﻧﻮاری رﺳﺘﻤﻲ و ﺧﺘﻦ ﻟﻮ ،۱۳۸۵). رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی ﺷﺮﮐﺖ ها ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی در ﺟﻬﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد . در ﻧﺘﯿﺠﮥ رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی، اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎ و ﺑﺮﺗﺮیﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻟﺬا، ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری درﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم داد. اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ ﻣﺪﯾﺮان اﻣﺮوزی ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد، ﻣﻮاﺟﻬﻪ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺤﯿﻄﯽ اﺳﺖ(آگلوپولوس و همکاران^[۱۹]،۲۰۰۷). در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻧﻬﺎدﻫﺎی اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ، ﺻﺤﯿﺢ، ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺮﺑﻮط، ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮان را دراﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎتﺧﻮدﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﻣﻮﺳﺴﺎت رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی‌ﮐﻨﻨﺪه ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ در ﻣﺤﯿﻂ ﺻﻨﻌﺖ اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎی ﺑﺮﺗﺮ ﺻﻨﻌﺖ، ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ را در ﻣﺤﯿﻂ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎی ﺿﻌﯿﻒ ﺻﻨﻌﺖ، ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﻫﺎ ﺗﺸﺨﯿﺺ داده و اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ را ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ، ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎی ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺗﺮی ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﮐﻨﻨﺪ. در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻣﻮارد، اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت، ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاران در ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺷﺪه، ﻓﻮاﯾﺪ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﯽآورد و ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽﺷﻮد (قلی زاده،۱۳۸۳).
از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖﻫﺎی رتبه‌بندی ﻣﻲﺗﻮان ﻓﻬﺮﺳﺖ ۱۰۰۰ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺮﺗﺮ^[۲۰] که شامل ۱۰۰۰ شرکت بزرگ آمریکایی از نظر درآمدزایی است، را نام برد. رتبه‌بندی این شرکت‌ها بر اساس معیارهای توانایی جذب و نگهداشت نیروی انسانی ماهر، کیفیت مدیریت، مسئولیت پذیری اجتماعی و توجه به محیط زیست ، خلاقیت و نو‌آوری ، کیفیت تولیدات یا خدمات، ، ارزش سرمایه‌گذاری بلند مدت، صحت مالی، استفاده بهینه از منابع و اثربخشی در تجارت جهانی انجام می پذیرد. هم چنین فهرست اس اند پی ۵۰۰^[۲۱] فهرستی از ۵۰۰ سهام برتر در بازار بورس نیویورک است که جهت مقایسه معاملات و خرید و فروش سهام و جهت ارزیابی عملکرد شرکت‌های بزرگ استفاده می‌شود.
۳-۲- شاخص‌های مهم رتبه‌بندی شرکت‌ها
مطالعات جانسون و سوئنن^[۲۲] درباره ی شاخص‌های شرکت‌های موفق نشان داد که بین رتبه‌بندی شرکت‌ها بر اساس معیارهای ارزیابی عملکرد و معیارهای مالی رابطه معنادار وجود دارد. حسن زاده و همکاران(۲۰۱۰) در بررسی های خود دریافتند که بین نسبت‌های مالی شرکت‌ها و تصمیم گیری مدیران در دادن اعتبار از طرف بانک ارتباط معناداری وجود دارد. لو و تیاگاراجان^[۲۳] (۱۹۹۳) نیز با پیگیری مطالعات پنمن و استفاده از نسبت‌های مالی نتیجه گرفتند که علائم بنیادی با بازده سهام ارتباط دارد. همچنین یافته های نایف و همکاران^[۲۴] (۲۰۰۰)حاکی از این است که اگر چه اطلاعات مالی در پیشگویی بازگشت سرمایه در آینده نقش مهمی ایفا می کند، ولی تاثیر هر کدام از این شاخص‌های مالی به شرایط بازار بستگی دارد و تحت این شرایط ممکن است تاثیر فاکتورهای فوق ناپایدار باشد.خلیلی عراقی به معرفی چندین معیار در تصمیم گیری اشاره کرده و می گوید که شاخص‌های مختلف، متناسب با نوع رتبه‌بندی استفاده می شود.
۴-۲- ﻣﺪلﻫﺎی رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ
در پژوهش‌ها جهت رتبه‌بندی شرکت‌ها از روش‌ها و مدل‌های مختلفی استفاده می‌شود که تعدادی از آنها شرح داده خواهد شد.
۱-۴-۲- تجزیه و تحلیل بنیادی^[۲۵]
در ﺳﺎل۱۹۹۸ آباربانل و بوشی^[۲۶]، ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﺗﻐﻴﻴﺮات در روﻧـﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎی ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻨﻴﺎدی در ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺳﻮد ﻫﺮ ﺳﻬﻢ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎی ﻣﻮﺟـﻮدی ﻛـﺎﻻ، ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺳﻮد، ﻧﺮخ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﺎﻟﻴﺎت، ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺳﻮد و ﻧﻴﺮوی ﻛﺎر ﺑﺎ ﺳـﻮد ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﺷـﺪه ﻳـﻚ ﺳـﺎل ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﻲ داری دارﻧﺪ، اﻣﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎی ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی اداری و ﻓﺮوش و ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﻲ داری ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ.
ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ دﻳﮕﺮی در ﺳﺎل ۲۰۰۳ﺗﻮﺳﻂ ناین^[۲۷] اﻧﺠـﺎم ﺷﺪکه راﺑﻄـﻪ ﺑـﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاری و ﺑﺎزده ﺳﻬﺎم را ﻃﻲ ﻳﻚ دوره ده ﺳﺎﻟﻪ در ﺑﻮرس ﺗﻮﻛﻴﻮ مورد ﺑﺮرﺳﻲ قرار گرفت. ﻣﺤﻘـﻖ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻛﻪ ﺑﻴﺎنﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎراﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ، ﺳﻮدآوری و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ، ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داده اﺳﺖ. ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺴﻴﺮی ﻛﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮان از ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ دارﻧﺪ، ﻣﺤﻘﻖ ﻳﻚ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ را ﺑﺮای ﻫﺮ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ، ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ از ﻧﻈﺮﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮان ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ آن ﻋﺪد ۱ و اﮔﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ آن ﻋﺪد ﺻﻔﺮ اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ. ﻣﺠﻤﻮع اﻳـن اﻋﺪاد ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ ﺑﺮای ﻫﺮ ﺷﺮﻛﺖ، اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ آن در ﻫﺮ ﺳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﻳﻨﻜﻪ ۸ ﻣﺘﻐﻴﺮ در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‌اﻧﺪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺻﻔﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ آن ۸ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻣﺤﻘﻖ در اداﻣﻪ راﺑﻄﻪ اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ را ﺑﺎ ﺑـﺎزده ﺳـﻬﺎم ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻃﻲ دوره ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ، ﻣﻌﻨﻲ دار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻬﺎم دارای اﻣﺘﻴﺎز ﺑﺎﻻ، ۱۱% ﺑﻴﺶ از ﺑﺎزار ﺑﺎزدﻫﻲ ﻛﺴﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛـﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ بنیادی در ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎزده آﺗﻲ ﺳﻬﺎم ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﺤﻘﻖ دﻳﮕﺮی ﺑﻨﺎم جوزف دی پیتروسکی^[۲۸] در ﺳﺎل ۲۰۰۰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳـﺆال ﺑﺮآﻣﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ بنیادی در ﻣﻮرد ﭘﺮﺗﻔﻮی ﺑﺰرﮔﻲ از ﺷﺮﻛﺖﻫﺎی ارزﺷﻲ (ﻧﺴﺒﺖ ارزش دفتری به بازار ﭘﺎﻳﻴﻦ) ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﻴﺰان ﺑﺎزده ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﮔـﺬار را اﻓـﺰاﻳﺶ دﻫـﺪ؟ ﻫـﺪف اﻳـﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮی ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎی ﺳﺎده‌ای^[۲۹] ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ، ﻳﻚ ﭘﺮﺗﻔﻮی ارزﺷﻲ ﻗﻮی ﺗﺮی اﻳﺠـﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺪﻓﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎی ﻣﻮﻓﻖ از ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎزده ﻛﺴـﺐ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬار ارزﺷﻲ^[۳۰] را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ. ﻣﺤﻘﻖ ﻳﻚ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ را ﺑﺮای ﻫﺮ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ از ﻧﻈﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮان ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ آن ﻋﺪد ۱و اﮔﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ آن ﻋﺪد ﺻﻔﺮ اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ . ﻣﺠﻤﻮع اﻳـﻦ اﻋـﺪاد ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ ﺑﺮای ﻫﺮ ﺷﺮﻛﺖ، اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ آن درﻫﺮ ﺳﺎل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ۹ ﻣﺘﻐﻴﺮ در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺻﻔﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﻟﻲ آن ۹ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. در اداﻣﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮی ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻴﺎﻧﻪ، ﺷﺮکت‌های دارای اﻣﺘﻴﺎز ﺑﻴﻦ ۴-۰ را ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮکت‌های ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ و ﺷﺮکت‌های دارای اﻣﺘﻴﺎز ﺑﻴﻦ ۹-۵ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳـﺪ .در ﺗﺄﺋﻴﺪ ﻛﺎرآﻣﺪی ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺮﻛت‌های ﻣﻮﻓﻖ از ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ، ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ زﻳﺮ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ :
۱) ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎزده ﻛﺴﺐ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬار ارزﺷﻲ، ﺑـﺎ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰﺳﺎزی و اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎی ارزﺷﻲ ﻣﻮﻓﻖ، ﺣﺪاﻗﻞ ۷٫۵ درﺻﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ.
۲) اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری، ﻛﻪ ﺳﻬﺎم ﺷﺮﻛﺖﻫﺎی ﻣﻮﻓﻖ را ﻣﻲﺧﺮد و ﺳﻬﺎم ﺷﺮﻛﺖﻫﺎی ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ را ﻣﻲﻓﺮوﺷﺪ، ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎی۱۹۷۶ﻟﻐﺎﻳﺖ ۱۹۹۶ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺴﺐ ﺑﺎزده ﻏﻴﺮﻋﺎدی ﺳﺎﻻﻧﻪای ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ۲۳درﺻﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.

s4d3

۰٫۱۱۹۶

۰٫۰۹۰۲

۰٫۰۷۸

۰٫۰۸۰۳

۰٫۶۵۱۷

۰٫۱۶۷۱

s4d4

۰٫۱۱۴۴

۰٫۰۸۹۷

۰٫۱۱۸۳

۰٫۰۴۸۲

۰٫۶۵۰۳

۰٫۰۲۱۷

شکل ۴- ۳- اثر اسید سالیسیلیک و فاصله کشت بر درصد تیمول اسانس گیاه مرزه بختیاری.
شکل۴- ۴- اثر اسید سالیسیلیک و فاصله کشت بر درصد پی سیمن اسانس گیاه مرزه بختیاری.
شکل۴- ۵- اثر اسید سالیسیلیک و فاصله کشت بر درصد لینالول اسانس گیاه مرزه بختیاری.
شکل۴- ۶- اثر اسید سالیسیلیک و فاصله کشت بر درصد ۴-ترپینئول اسانس گیاه مرزه بختیاری.
شکل۴- ۷- اثر اسید سالیسیلیک و فاصله کشت بر درصد کارواکرول اسانس گیاه مرزه بختیاری.
شکل۴- ۸- اثر اسید سالیسیلیک و فاصله کشت بر درصد ترانس کاریوفیلن اسانس گیاه مرزه بختیاری.

۴-۲-بحث و نتیجه گیری

۴-۲-۱-پارامتر‌های رشدی

رشد و نمو و تولید محصول در گیاهان دارویی همانند سایر گیاهان تحت تاثیر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عملیات زراعی قرار می‌گیرد. انتخاب مناسب­ترین تراکم بوته از عوامل مهم موفقیت در زراعت هر گیاهی به شمار می‌رود. متخصصین زراعت بر این عقیده­اند که استقرار تراکم مطلوبی از بوته­ های سالم در سطح مزرعه پایه و اساس یک سیستم موفق زراعی محسوب می‌شود. در تراکم کمتر از حد مطلوب استفاده از عوامل محیطی موجود همچون نور، رطوبت و مواد غذایی حداکثر نبوده و در تراکم بالاتر از حد بهینه نیز وجود رقابت شدید از عملکرد نهایی محصول خواهد کاست(سرمد نیا و کوچکی، ۱۳۶۹؛ یزدی صمدی و پوستینی، ۱۳۷۳). نتایج این تحقیق به درستی مطلب فوق را تایید کرد به طوری که با افزایش فاصله گیاهان از همدیگر و کاهش تراکم در واحد سطح پارامتر‌های رشدی گیاه مرزه بختیاری شامل وزن تر و خشک بوته، قطر بوته و ارتفاع بوته به طور معنی‌داری افزایش یافت. به طور مشابه شاهیوند (۱۳۹۱) نشان داد که در گیاه مرزه بختیاری افزایش تراکم سبب کاهش پارامتر‌های رشدی می‌شود که با یافته‌های این تحقیق مطابقت دارد. کافی و راشد محصل(۱۳۷۱) در بررسی بر روی گیاه زیره سبز نتیجه گرفتند با کاهش تراکم بوته در واحد سطح، سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ به دلیل از دست رفتن بخش اعظم تشعشع در مراحل اولیه رشد کمتر بوده و از این رو عملکرد نیز کاهش می‌یابد. گزارش‌های مشابهی در مورد کاهش رشد قسمت‌های مختلف گیاهان مختلف در اثر افزایش تراکم وجود دارد که با یافته‌های این تحقیق مطابقت دارد. فولدشی و همکاران (۱۹۷۸) طی تحقیقات خود نشان دادند که مساحت مورد نیاز برای هر بوته بستگی به عوامل اقلیمی متعددی نظیر نوع خاک، رطوبت خاک، رطوبت هوا و درجه حرارت محیط دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که استفاده از اسید سالیسیلیک در غلظت‌های پایین (۲۵/۰، ۵/۰ و ۱ میلی‌مولار) به طور معنی­داری سبب افزایش پارامترهای رشدی گیاه مرزه بختیاری شده است. تا کنون گزارشی از کاربرد اسید سالیسیلیک بر این گیاه منتشر نشده است اما اثر سالیسیلیک بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی و باغی و همچنین گیاهان دارویی به کرات گزارش شده است. به طور مثال قریب (۲۰۰۶) نشان داد که استفاده از اسید سالیسیلیک در گیاهان ریحان و مرزنجوش به طور معنی‌داری سبب افزایش پارامترهای رشدی می­ شود. گزارش­هایی از اثر اسید سالیسیلیک بر افزایش رشد و عملکرد در گیاهان گوجه فرنگی و لوبیا(سنارانتا، ۲۰۰۰)، فلفل(چانگلی و چان یو، ۲۰۱۰)، ریحان(دلاوری و همکاران، ۲۰۱۰) و… وجود دارد که با یافته‌های این تحقیق مطابقت دارد.

۴-۲-۲-بازدهی اسانس

برخلاف دیگر محصولات زراعی گیاهان دارویی گیاهانی هستند که کیفیت مواد در مقایسه با کمیت آن­ها به مراتب مهم­تر و ضروری­تر می­باشد. لذا جهت رسیدن به حداکثر کیفیت، علم و آگاهی از عوامل مؤثر بر رشد و نمو گیاهان دارویی بسیار حائز اهمیت می­باشد. شناخت عوامل محیطی، گیاهی و زراعی نقش مهمی در موفقیت کشت گیاهان دارویی دارد.از جمله عوامل مؤثر بر رشد و نمو و تولید مواد مؤثره گیاهان دارویی و معطر فاصله کاشت است. با وجودی که در مورد اثر تراکم گیاهی بر محصولات زراعی تحقیقات وسیع و جامعی انجام گرفته اما رفتار گیاهان دارویی در چنین شرایطی به خوبی مطالعه نشده است. برای فهم و درک موجودیت و ادامه حیات گیاهان دارویی در نواحی خشک و نیمه خشک که بخش وسیعی از کشور ما را نیز در بر گرفته است و اهلی سازی آنها در این شرایط، تحقیقات گسترده بر روی گیاهان با ارزش دارویی و اعمال تیمار­های مختلف نیاز می­باشد. فاصله کشت فاکتور مهمی است که می‌تواند علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن رشد گیاه باعث تغییر مواد مؤثره گیاه شود(فتاحی و فتاحی، ۱۳۸۴). برای نمونه در گیاه آرتمزیا وقتی نشاءها به زمین اصلی منتقل می‌شوند، در تراکم ۱۵*۵/۷ سانتی‌متر نسبت به تراکم ۱۵*۳۰ سانتی‌متر، تراکم بیشتری داشته ولی درصد اسانس کاهش یافت(فتاحی و فتاحی، ۱۳۸۴). در تحقیقی جهت بررسی تراکم مناسب برای دستیابی به عملکرد بالاتر، آویشن در فواصل ۱۵، ۳۰ و ۴۵ سانتی‌متر و در ردیف‌هایی به فاصله ۶۰ سانتی‌متر کشت گردید. مشخص شد که فواصل کشت کمتر به طور معنی‌داری سبب افزایش عملکرد سرشاخه و میزان اسانس در واحد سطح شده و بیشترین عملکرد در فاصله کشت۱۵ سانتی‌متر به دست آمد. در تحقیق حاضر با بیشترین میزان بازدهی اسانس تک بوته‌ها در کمترین تراکم یعنی فاصله کشت ۲۰*۲۵ سانتی‌متر به دست آمد. گزارش‌های مشابهی در مورد تاثیر افزایش فاصله کشت گیاهان در افزایش میزان اسانس آنها در گیاهان دارویی مختلف وجود دارد که با یافته­های این تحقیق مطابقت دارد. بیوسنتز اسانس‌ها در گیاهان دارویی به رژیم‌های نوری و تنفسی گیاه بستگی دارد. به همین علت در تراکم‌های کمتر و فاصله کشت بیشتر گیاهان به دلایل سایه اندازی کمتر و دریافت نور بیشتر بیوسنتز این ترکیبات نیز افزایش می‌یابد.
اسید سالیسیلیک یک ترکیب فنلی است که در ریشه گیاهان به میزان کم تولید می‌شود (راسکین، ۱۹۹۲) و نقش محوری در فرآیندهای فیزیولوژیک گیاه از جمله فتوسنتز، بسته شدن روزنه‌ها، تعرق، سنتز کلروفیل و پروتئین، ممانعت از بیوسنتز اتیلن و جذب و انتقال عناصر دارد(کلسینگ و مالامی، ۱۹۹۴). این ترکیب به عنوان یک سیگنال مولکولی مهم در پاسخ گیاهان به تنش‌های زیستی و غیر زیستی عمل می‌کند(سنارانتا و همکاران، ۲۰۰۰). با توجه به این مطالب مشخص می‌شود که تیمار سالیسیلیک اسید می‌تواند بر میزان اسانس گیاهان دارویی نیز مؤثر باشد. نتایج این تحقیق به درستی مطلب فوق را تایید کرد. نتایج نشان داد که استفاده از اسید سالیسیلیک به صورت کاربرد برگی سبب افزایش بازدهی اسانس گیاه مرزه بختیاری شد. غلظت ۲۵/۰ میلی‌مولار اسید سالیسیلیک بیشترین تأثیر را بر افزایش درصد اسانس داشت. به طور مشابه رمرودی و خمر(۱۳۹۲) گزارش کردند که در گیاه ریحان محلول پاشی اسید سالیسیلیک بر درصد اسانس تأثیر معنی‌داری دارد. نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش غلظت اسید سالیسیلیک بازدهی اسانس ریحان افزایش یافت و بیشترین میزان افزایش در تیمار ۱ میلی‌مولار به دست آمد. روشن و همکاران(۲۰۰۹) نشان دادند که تیمار اسید سالیسیلیک در غلظت‌های ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم بر لیتر سبب افزایش معنی‌دار درصد اسانس گیاه دارویی Salvia macrosiphon می‌شود.همچنین نتایج مشابهی در مورد گیاه حنا در اثر تیمار سایکوسل مشاهده شد. در این تحقیق مشاهده شد که تیمار اسید سالیسیلیک سبب افزایش پارامترهای رشدی گیاه مرزه بختیاری شد، احتمالاً تاثیر اسید سالیسیلیک بر درصد اسانس به دلیل تأثیر مثبت آن بر افزایش وزن اندام‌های هوایی گیاه و افزایش بیوسنتز اسانس در این اندام­ها بوده است.

۴-۲-۳-اجزای تشکیل دهنده اسانس

اسانس مایعی است فرار و آب گریز که حاوی ترکیبات معطر گیاهان است که به­عنوان روغن­های فرار یا اتری نیز شناخته می­ شود. این ترکیبات عامل اصلی ایجاد رنگ و بو در گیاهان هستند (مومنی و شاهرخی، ۱۳۷۰). برای اسانس‌ها اصطلاحاتی از جمله Essentialoilو Volatil oilبه­کار می برند(گنسر، ۲۰۰۰). عوامل محیطی اثرات متفاوتی را بر میزان و ترکیب اسانس بر جای می گذارند و پاسخ گیاهان نیز به این عوامل متفاوت است (هورنوک و همکاران، ۱۹۹۸). عموماً تجمع وتشکیل اسانس در گیاهان، تحت شرایط خشک محیطی تمایل به افزایش نشان می­دهد (ابر و مازافرنا، ۲۰۰۵؛ بانایان و همکاران، ۲۰۰۸). پاسخ‌های‌ دفاعی گیاه منجر به بیوسنتز و تجمع انواع ترکیبات ثانویه گیاهی می­گردد، لذا القاء به عنوان راهکاری مؤثر برای افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه مانند آلکالوئیدها، ترپنوئیدها، فلاونوئیدها، ترکیبات فنولیک و فیتوالکسین­هاشناخته شده است (مولر و همکاران، ۱۹۹۳). ژائو و همکاران(۲۰۰۵) و ابل و میتوفر (۱۹۹۸) بیان کردند که سنتز بسیاری از متابولیت­های ثانویه و آنزیم­ها در گیاهان معمولاً با پاسخ­های دفاعی آنها به شرایط تنش مرتبط است. اگرچه مقدار ترکیبات متابولیت ثانویه در گیاهان دارویی تحت تاثیر ژن‌ها می‌باشد، ولی مقدار، غلظت و تجمع آنها به طور قابل توجهی تحت تاثیر شرایط محیطی و شرایط کشت و کار گیاهان می‌باشد. از جمله این شرایط تأثیر گذار تراکم گیاهی می باشد. نتایج تجزیه اسانس در گیاه مرزه بختیاری در این آزمایش نشان داد که به طور کلی ۳۴ ترکیب در این گیاه شناسایی شد که ترکیبات تیمول، پی-سیمن، کارواکرول، ترانس کاریوفیلن، لینالول و ۴-ترپینئول بیشترین میزان اجزا تشکیل دهنده اسانس این گیاه بودند. شاهیوند (۱۳۹۱) گزارش کرد که در گیاه مرزه بختیاری تحت تیمارهای آبیاری و تراکم مهمترین اجزاء تشکیل دهنده اسانس به ترتیب تیمول، گاماترپینن، ترانس کاریوفیلن، لینالول و پی سیمن بودند که نتایج مشابهی در این آزمایش به دست آمد. اسچولز و همکاران (۲۰۰۵) ترکیبات گونه‌های مختلف مرزه را مطالعه کردند. آنها دریافتند درگونه های Satureja thymbera، Satureja cuneifoliaو Satureja clicicaبه ترتیب کارواکرول، تیمول، پاراسیمن و گاماترپینن مهمترین اجزا تشکیل دهنده اسانس بودند. در تحقیقی دیگر با بررسی ترکیبات موجود در اسانس سه گونه مرزه مشخص شد که در گونه S.mutica به طور عمده دارای کارواکرول و تیمول، گونه S.macranta دارای پاراسیمن و لیمونن و گونه S.Intermedia دارای تیمول و گاما ترپینن می‌باشد.
درصد اسانس در این گیاه تحت تیمارهای مختلف تغییر کرد بلکه درصد اجزاء تشکیل دهنده اسانس نیز تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. عمده ترین ترکیب شناسایی شده در این گیاه با میانگین ۸۵/۵۸درصد تیمول بود که تحت تاثیر تیمارها روند نامنظمی را نشان می­داد به طوری که در شرایط بدون کاربرد اسید سالیسیلیک این ترکیب با کاهش تراکم کاهش یافت اما در تیمار ۲۵/۰ میلی‌مولار با کاهش تراکم این ترکیب به شدت افزایش یافت. تیمار اسید سالیسیلیک در تراکم ۲۰*۲۵ سانتی­متر سبب افزایش این ترکیب شد. بیشترین مقدار تیمول در ترکیب تیماری ۲۵/۰ میلی‌مولار و تراکم ۲۰*۲۵ سانتی­متر به­دست آمد. نتایج آزمایش قبل(شاهیوند، ۱۳۹۱) بر روی گیاه مرزه بختیاری نشان داد که بیشترین میزان تیمول در ترکیب تیماری چهار روز آبیاری و تراکم کم (۲۰*۲۰) به­دست می‌آید که در مورد تراکم با یافته‌های این تحقیق مطابقت دارد. پس از تیمول، پی سیمن با میانگین ۳۹/۱۳درصد بیشترین مقدار را داشت که در بالاترین میزان آن در ترکیب تیماری ۱ میلی­مولار اسید سالیسیلیک و تراکم ۱۵*۲۰ سانتی­متر به دست آمد. نتایج مثبت تأثیر اسید سالیسیلیک و همچنین تغییر تراکم در افزایش سایر ترکیبات تشکیل دهنده اسانس مشاهده شد.
در گیاه دارویی Plectranthus tenuiflorusدر تیمار آبیاری ۴۰ درصد ظرفیت زراعی کاربرد اسید سالییلیک سبب افزایش اسانس، تیمول، کارواکرولو ترپن‌ها به ترتیب ۴۰، ۲۵، ۸۰ و ۴۰ درصد شد(جلال و همکاران، ۲۰۱۲). رحیم ملک(۱۳۹۱) گزارش کرد که در گیاه مریم گلی استفاده از اسید جاسمونیک ۵۰ میکرولیتر باعث افزایش آلفاپینن، بتاپینن و تیمول شد. همچنین استفاده از این ترکیب در غلظت ۱۰۰ میکرولیتر باعث افزایش کارواکرول شد. همچنین نتایج نشان داد که استفاده از اسید سالیسیلیک در غلظت ۴۰ مول بر لیتر سبب افزایش کامفون و کامفور گردید. کاربرد اسید سالیسیلیک سبب افزایش ترکیبات اسانس می‌شود این افزایش ممکن است در نتیجه حفظ متعادل رشد در اثر تیمار اسید سالیسیلیک باشد(جلال و همکاران، ۲۰۱۲) گزارش شده است که کاربرد اسید سالیسیلیک سبب حفاظت گیاهان از آسیب رادیکال‌های آزاد اکسیژن، تخریب غشا سلولی و رنگیزه­ها می‌شود(قربانی جاوید و همکاران، ۲۰۱۱). بنابر این ، این ترکیب با حفاظت از گیاه و تغییر شرایط فیزیولوژیکی آن سبب بهبود شرایط برای تولید ترکیبات اسانس می‌شود.

۴-۳-پیشنهادها

با توجه به نتایج این آزمایش و مرور منابع انجام گرفته برای اهلی سازی موفق این گیاه با ارزش دارویی و مهم موارد ذیل به عنوان چشم انداز در تحقیقات آینده توصیه می‌شود.

• با توجه به شرایط متغیر آب و هوایی ایران آزمایش‌های مشابهی در سایر نقاط کشور انجام گیرد.

• اثر سایر عوامل زراعی همانند استفاده از کودهای آلی و شیمیایی، تاریخ کاشت، سیستم آبیاری و… بر این گیاه و گونه های مشابه بررسی شود.

• با توجه به محدودیت زمانی و امکانات این آزمایش انجام گرفت. استفاده از تراکم­های بالاتر و پایین تر و و در سطح کشت بیشتر برای تعیین دقیق تر فاصله کشت ضروری به نظر می رسد.

• اثر فاکتورهای محیطی دیگر همانند نور، نوع خاک، دما و… بر این گیاه و گونه های مشابه بررسی شود.

• از سایر مواد تنظیم کننده رشد گیاهی استفاده شده و اثر آنها نیز بررسی و مطالعه شود.