ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
بر اساس نتایج بدست آمده می‌توان نتیجه گرفت انحراف معیار محاسبه شده برای شاخص‌های بازار سرمایه به ترتیب از بازدهی صنعت، بازدهی کل سهام، بازدهی۵۰ شرکت برتر و شاخص بازدهی مالی رو به افزایش است. در واقع شرکت‌های صنعتی ای که ارزش سهام آنها در شاخص بازدهی صنعتی محاسبه می شوند دارای نوسان کمتری در طول دوره مورد بررسی نسبت به شرکت‌هایی می باشند که ارزش سهام آنها در شاخص بازدهی مالی محاسبه می گردند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در نهایت برای پاسخ به وجود دنباله پهن در سری زمانی شاخص‌های مورد مطالعه می‌بایست از تکنیک نمودارهای Q-Q^[189] استفاده نمود. تکنیک Q-Q ابزاری مناسبی جهت مقایسه بین دو توزیع بشمار می رود. این روش این امکان را فراهم می‌آورد که دو سری از داده های آماری را با یکدیگر از لحاظ فرم تابع توزیع با یکدیگر و یا یک سری از داده های آماری را با خواص توابع توزیع نظری در مقابل یکدیگر با هم مقایسه نمود. فرم تابعی Q-Q به صورت زیر می‌باشد:

بطوری که، معکوس تابع توزیع تجمعی^[۱۹۰]، تابع توزیع تجمعی و حجم نمونه می‌باشد.
در شکل های ۷ و ۸ فرم توزیعی شاخص های مورد نظر در مقابل توزیع نرمال رسم شده است. قابل استنباط است که هر چهار شاخص بازدهی کل سهام، بازدهی مالی، بازدهی صنعت و بازدهی پنجاه شرکت برتر دارای یک توزیع لپتوکورتیک^[۱۹۱] می‌باشند. این نتیجه بدین مفهوم است که هر چهار شاخص دارای دنباله پهن نسبت به توزیع نرمال می‌باشند.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل ۷: آزمون وجود دنباله پهن برای شاخص بازدهی کل سهام
و شاخص بازدهی مالی (به ترتیب از چپ به راست)
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل ۸: آزمون وجود دنباله پهن برای شاخص بازدهی صنعت
و شاخص پنجاه شرکت برتر (به ترتیب از چپ به راست)
بنابراین، با توجه به برآورد تجربی، نتایج بیانگر این حقیقت هستند که شاخص‌های کل بازدهی سهام، بازدهی مالی، بازدهی صنعت و پنجاه شرکت برتر دارای توزیع گاوسی نیستند. همچنین نتایج نشان می‌دهند که توزیع‌های تجربی شاخص‌های مورد مطالعه در این تحقیق دارای توزیع‌هایی با دنباله پهن می‌باشند. بدین مفهوم که توابع چگالی بازده معمولاً دارای دنباله پهن و قله بلند نسبت به توزیع نرمال است. به عبارت بهتر توزیع های شاخص بازدهی‌ نسبت به توزیع نرمال با سطح احتمال بالاتری، نقاط انتهایی را طی می کنند. در چنین حالتی ضریب کشیدگی توزیع نرمال برابر ٣ می باشد. درحالی‌که ضریب کشیدگی اکثر سری‌های زمانی مالی بیش از ٣ است. در واقع بازار سرمایه در ایران دارای رفتاری شبیه سایر بازار های مالی می‌باشد.
۴-۳- برآورد تابع توزیع کستینگ
ابتدا در این بخش با بهره گرفتن از روش‌های هودریک پرسکات، بیزین و زنجیره مارکوف مونت‌کارلو مقدمات لازم جهت برآورد تابع توزیع کستینگ فراهم خواهد شد. بنابراین ابتدا با بهره گرفتن از روش هودریک پرسکات اطلاعات شاخص قیمت سهام در ایران روند زدایی می‌شوند. اطلاعات و آمار این مطالعه به صورت روزانه از شهریورماه ۱۳۸۱ تا بهمن ماه ۱۳۸۹ مورد استفاده قرار گرفته است. نمودار روند تغییرات شاخص قیمت سهام (TEPIX) در طول زمان در شکل ۹ نشان داده شده است.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۹- تغییرات شاخص قیمت سهام
بر اساس تکنیک کستینگ، جهت برآورد تابع توزیع می‌بایست از داده های روند زدایی شده شاخص قیمت سهام استفاده گردد. لذا با بهره گرفتن از روش هودریک پرسکات داده های شاخص قیمت سهام، به صورتی که در شکل۱۰ مشاهده می‌شود، روند زدایی شده است.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل شماره۱۰- داده های روند زدایی شده برای شاخص قیمت سهام
در چارچوب یک تابع توزیع گوسی، با بهره گرفتن از روش بیزی انحراف معیارهای زیر گروه داده های مورد نظر محاسبه خواهد شد.
جهت برآورد پارامتر انحراف معیار برای هر مجموعه داده مورد نظر از روش بیزی استفاده خواهد شد. در این روش که از تکنیک شبیه سازی زنجیره مارکوف مونت‌کارلو^[۱۹۲] استفاده می کند با در نظر گرفتن تابع چگالی شرطی برای محاسبه پارامترها (میانگین و واریانس) به طور متوالی نمونه گیری انجام می دهد. در این تحقیق برای محاسبه پارامترهای مورد نظر با بهره گرفتن از نرم افزار وین باگز^[۱۹۳] که توسط اشپیگل هالتر و همکاران^[۱۹۴] طراحی شده است، استفاده خواهد شد. در برآورد تجربی با بهره گرفتن از داده های روند زدایی شده شاخص قیمت سهام، میزان انحراف معیار تمام زیر مجموعه داده‌ها به روش مونت‌کارلو محاسبه می شود. شکل شماره ۱۱ انحراف معیارهای محاسبه شده از روش بیزی را نشان می‌دهد.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۱- نمودار انحراف معیار محاسبه شده
با بهره گرفتن از روش زنجیره مارکوف مونت‌کارلو
بعد از محاسبه انحراف معیارهای نمونه های مختلف از روش بیزی و محاسبه تابع توزیع مربوط به آن، مقدار عددی پارامتر  حدود ۵۳/۰ برآورد گردید. در نهایت با بهره گرفتن از برنامه نویسی در نرم افزار متلب، تابع توزیع کستینگ به صورت شکل شماره ۴ برآورد شده است.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۲- برآورد تابع توزیع کستینگ
همان‌طور که در شکل شماره ۱۲ قابل مشاهده می‌باشد، نتایج فرم تابعی توزیع کستینگ به صورت آبشاری برآورد شده است. با کنکاش دقیق در روابط آماری می‌توان به این نتیجه رسید که دلیل بنیادینی که چولگی را ایجاد می کند این است که در تابع توزیع کستینگ متغیر  با متغیر  دارای همبستگی می‌باشند. لذا شکل چولگی تابع توزیع برای سرعت متغیر مورد بررسی، بی شباهت به شکل آبشار انرژی یا فرایند کشیدگی گرداب نیست. این ویژگی در فیزیک بدین مفهوم است که انرژی از مقیاس‌های بزرگ به مقیاس‌های کوچک انتقال می‌یابند. این پدیده به میزان همبستگی واریانس سرعت به مقیاس  دارد. در ضمن بر اساس خواص این تابع توزیع، با افزایش واریانس سرعت به وسیله تغییر  ، می‌توان این انتظار را داشت که دنباله سمت چپ پهن‌تر از دنباله راست گردد.
این امر بدین مفهوم است که با افزایش سرعت حرکت قیمت به سمت مثبت می‌بایست دنباله سمت راست دارای امتداد بلند تری باشد. اما اگر سرعت تعدیلات قیمت کاهش یابد، این انتظار وجود دارد که فرم توزیع نیز دارای دنباله چپ بلند تری باشد. این بدین مفهوم است که اگر در بازار شاهد سرعت‌های متعادلی چه از نظر افزایش قیمت و چه از نظر کاهش قیمت باشیم می‌بایست فرم تابع توزیع از هر دو طرف به میزان تقریباً مشابهی امتداد یابد. به عبارت بهتر اگر در بازار حرکات هیجانی منجر به نوسانات شدید، سریعاً تعدیل گردد، این انتظار وجود دارد که فرم تابع توزیع به سمت توزیع نرمال میل کند.
۴-۳-۱- بررسی ویژگی‌های تابع توزیع کستینگ
با توجه به برآورد تجربی(شکل۱۲)، نتایج نشان می‌دهد که شاخص قیمت سهام دارای توزیع گوسی نمی‌باشد. از آنجا که ضریب کشیدگی توزیع نرمال برابر ٣ می‌باشد، ضریب کشیدگی تابع کستینگ برای نمونه های مختلف حدود ۸/۶ برآورد شده است. این نتیجه بدین مفهوم است که تابع توزیع کستینگ دارای دنباله پهن و قله بلندتری نسبت به توزیع نرمال است. به عبارت دیگر این تابع توزیع نسبت به توزیع نرمال با مقدار احتمال بالاتری نقاط غایی را طی می کند. تفاوت رفتار شاخص بازار سهام با حالت نرمال را می‌توان با مقایسه تابع توزیع تجمعی^[۱۹۵]نشان داد. اگر شکل تابع توزیع تجمعی در حالت نرمال به صورت شکل شماره۱۳ در نظر گرفت. بنابراین با رسم تابع توزیع تجمعی برای بازار سهام ایران (شکل شماره ۱۴) می‌توان به راحتی به وجود دنباله راست در تابع توزیع کستینگ نسبت به حالت نرمال پی برد.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۳- تابع توزیع تجمعی در حالت نرمال
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۴- تابع توزیع تجمعی در چارچوب الگوی کستینگ
تفاوت میان کشیدگی تابع توزیع نرمال و تابع توزیع با حالت وجود دنباله پهن را می‌توان با بهره گرفتن از روش مقایسه ای مقداری(QQ)^[196] نشان داد. شکل شماره ۱۵ به دلیل وجود دنباله پهن، حاکی از وجود موقعیت‌های ریسکی بیشتری در بازار سهام ایران نسبت به حالت نرمال می‌باشد.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۵- مقایسه توزیع نرمال با توزیع کستینگ(QQ)
۴-۳-۲-آزمون ثبات مجانبی توزیع^[۱۹۷]
در نهایت این امکان وجود دارد که به آزمون فرضیه ای کستینگ پرداخت. آین فرضیه بیان می کند که با حرکت مقدار لاندا به سمت صفر، تابع توزیع کستینگ به سمت توزیع نرمال حرکت می‌کند. این آزمون به آزمون ثبات مجانبی توزیع مشهور می‌باشد. برای آزمون این فرضیه کافیست مقدار لاندا را که در برآورد الگوی کستینگ مقدار تقریبی ۵۳/۰ برآورد گردید، به سمت عددی نزدیک به صفر (مثلاً ۰۰۰۰۱/۰) میل دهیم. با برآورد تابع توزیع کستینگ و مقایسه آن با توزیع نرمال می‌توان فرضیه فوق را مورد آزمون قرار داد. لذا تحت شرایط جدید منحنی‌های جدید توزیع کستینگ و مقایسه آن با حالت نرمال در شکل های ۱۶ و ۱۷ نشان داده شده است.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۶- تابع توزیع کستینگ با لاندا ۰۰۰۰۱/۰
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۷ - مقایسه توزیع نرمال با توزیع کستینگ (لاندا ۰۰۰۰۱/۰)
با توجه به شکلهای شماره ۱۶ و ۱۷ به وضوح قابل استنباط است که با کوچک شدن مقدار لاندا توزیع کستینگ که دارای تابع توزیعی با دنباله پهن آبشاری با دنباله سمت راست می‌باشد، به سمت توزیع نرمال حرکت می کند. به عبارت بهتر تابع توزیع کستینگ با لاندای ۵۳ درصد که دارای چولگی شدید به راست می‌باشد با کوچک شدن لاندا چولگی آن از بین رفته و به سمت توزیع نرمال حرکت می کند.
۴-۴-باز تولید دینامیک رفتار شاخص قیمت بازار سهام
مطالعه حاضر برای پاسخ به آخرین سؤال تحقیق اقدام به آزمون باز تولید رفتار شاخص قیمت سهام تحت یک الگوی مشخص اقتصادی کند. هدف از این قسمت تحقیق، آزمون تجربی‌ الگوی اقتصادی ارائه شده در فصل سوم ‌و توانایی قدرت باز تولید رفتار پیچیده شاخص قیمت سهام بازار بورس ایران می‌باشد. لذا جهت باز تولید دینامیک رفتار شاخص بازار سهام می‌بایست در چارچوب قوانین‌ و روابط‌ حاکم‌ در الگو‌ی مورد نظر، تأثیر اجزاء و پارامترهای اثر گذار مورد بررسی قرار گیرد. در ادامه به محاسبه میزان تلاطم^[۱۹۸] به عنوان یکی از مقادیری که برای باز تولید شاخص قیمت مورد نیاز است، پرداخته خواهد شد.
۴-۴-۱-بررسی میزان تلاطم
در این بخش روش پارامتریک که از تکنیک میانگین متحرک موزون نمایی^[۱۹۹] استفاده می‌کند، برای برآورد میزان تلاطم بهره گرفته خواهد شد.^[۲۰۰] در این روش هر چه از زمان حال به گذشته برگشته، به صورت تصاعدی وزن کوچکتری (اهمیت کمتری) برای محاسبه داده می‌شود. روش مورد استفاده به صورت رابطه زیر قابل نشان دادن است.

، تلاطم روزانه در بازار تعریف می شود.  مربع بازدهی، به عنوان نماینده نوسانات واقعی بازار در نظر گرفته شده است. پارامتر لاندا(  )نیز ضریبی ثابت است که دارای مقداری بین صفر و یک می‌باشد. جهت عملیاتی کردن رابطه فوق می‌بایست از عملگر وقفه^[۲۰۱] و محاسبات ریاضی بهره گرفت. روابط نهایی را می‌توان در ادامه نشان داد:

۵d. محصولات و خدمات تولید، تحویل و مدیریت می‏شوند.
۵e. روابط با مشتری مدیریت شده و ارتقا می‏یابد.
۵a. فرایندها به منظور بهینه ‏سازی ارزش برای ذی‏نفعان طراحی و مدیریت می‏شوند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

برای مثال سازمان‏های متعالی:
چارچوبی از فرآیندهای کلیدی را برای اجرای استراتژی سازمان به کار می‏گیرند.
فرایندهای به هم پیوسته را مدیریت می‏کنند، شامل فرایندهایی که فرای مرزهای سازمان، گسترش یافته‏اند.
اطمینان حاصل می‏ نمایند از اینکه صاحبان فرایند، نقش و مسئولیت خود را در ایجاد، نگهداری و بهبود فرایندها درک می‏کنند.
یک مجموعه از شاخص‏های معنادار عملکرد فرایند و اندازه‏گیری دستاورد مرتبط را ایجاد می‏کنند که از این طریق قادر خواهند بود اثربخشی و کارایی فرایندهای کلیدی خود و اثر آنها در کمک به تحقق اهداف استراتژیک سازمانی را بازنگری نمایند (پورآقا و ابراهیمی‏جمارانی، ۱۳۹۲، ۳۸-۳۷).
از داده‏های مرتبط با عملکرد جاری، قابلیت‏های فرایندهای جاریشان و بهینه‏کاوی مناسب برای هدایت خلاقیت، نوآوری و بهبود استفاده می‏کنند.
۵b. محصولات و خدمات برای خلق ارزش بهینه برای مشتریان توسعه می‏یابند.
برای مثال سازمان‏های متعالی:
تلاش می‏کنند تا برای مشتریان خود نوآوری کرده و ارزش خلق نموده و آنها و سایر ذی‏نفعان را در موقعیت مناسب در توسعه محصولات، خدمات و تجارب نوآورانه و جدید مشارکت می‏دهند.
از تحقیق بازار، نظرسنجی از مشتریان و سایر اشکال بازخورد برای پیش‏بینی و شناسایی بهبودهایی که به ارتقاء سبد محصولات و خدمات کمک می‏کند، استفاده می‏ نمایند.
سبد ]محصولات و خدمات[ خود را در راستای نیازهای متغیر مشتریان بالفعل و بالقوه توسعه می‏دهند.
سبد محصول و خدمت خود را طراحی کرده و به صورت فعال و با روشی مسئولانه چرخه کامل عمر محصول را مدیریت می‏ نمایند.
۵c. محصولات و خدمات به طور اثربخش ترویج و بازاریابی می‏شوند.
برای مثال سازمان‏های متعالی:
گروه‏های مختلف مشتریان خود را شناخته، نیازها و انتظارات بالفعل و بالقوه متفاوت آنها را پیش‏بینی می‏کنند.
نیازها، انتظارات و الزام‏های بالقوه را به پیشنهادهای ارزشی پایدار و جذاب برای مشتریان بالفعل و بالقوه تبدیل می‏کنند.
مدل‏های کسب‏ و کار را به وسیله تعریف پیشنهاد ارزش، ” خصیصه‏های انحصاری فروش “، موقعیت‏یابی، گروه‏های مشتری هدف و کانال‏های توزیع اجرا می‏ نمایند.
استراتژی‏های بازاریابی را برای ترویج محصولات و خدمات خود به مشتریان هدف و گروه‏های مصرف‏کننده ایجاد می‏کنند (پورآقا و ابراهیمی‏جمارانی، ۱۳۹۲، ۴۰-۳۹).
۵d. محصولات و خدمات تولید، تحویل و مدیریت می‏شوند.
برای مثال سازمان‏های متعالی:
هم راستا با پیشنهاد ارزش ارائه شده، محصولات و خدمات را برای برآورده ساختن و یا فرا رفتن از نیازها و انتظارات مشتریان، تولید کرده و تحویل می‏دهند.
زنجیره ارزش اثربخش و کارا به منظور حصول اطمینان از تحقق پایدار پیشنهادهای ارزشی تعهد شده به مشتری را، توسعه می‏دهند.
اطمینان حاصل می‏ نمایند که کارکنانشان منابع، شایستگی‏ها و توانمندی‏های لازم برای بیشینه‏سازی تجربه مشتری را در اختیار دارند.
محصولات و خدمات را در مراحل چرخه عمرشان از جمله استفاده مجدد و در موارد مقتضی بازیابی، مدیریت نموده و هرگونه پیامد آنها بر سلامت عمومی، ایمنی و محیط‏زیست را مورد توجه قرار می‏دهند.
عملکرد خودشان را با الگوهای مرتبط مقایسه نموده و از نقاط قوت و فرصت‏هایی برای بهبود به منظور بیشینه‏سازی خلق شده برای مشتریان، یاد می‏گیرند.
۵e. روابط با مشتری مدیریت شده و ارتقا می‏یابد.
برای مثال سازمان‏های متعالی:
مشتریان را هم راستا با استراتژی سازمان بخش‏بندی می‏کنند و فرایندها و خط‏مشی‏های مناسبی را به منظور مدیریت موثر ارتباط اتخاذ می‏کنند.
نیازمندی‏های ارتباطی روزمره و بلندمدت مشتریان را تعیین و برآورده می‏سازند.
با مشتریان خود گفتمانی مبتنی بر صمیمیت و شفافیت برقرار نموده و آن را حفظ می‏کنند.
تجارب و برداشت‏های مشتریان خود را به طور مداوم پایش و بازنگری نموده و اطمینان حاصل می‏کنند که فرایندها در راستای پاسخگویی مناسب به هر بازخوردی هم سو هستند.
اطمینان حاصل می‏ نمایند که مشتریان به روشنی متوجه‏ی مسئولیت‏هایشان در استفاده از محصولات و خدمات هستند (پورآقا و ابراهیمی‏جمارانی، ۱۳۹۲، ۴۰).
نتایج مشتریان

سیکز نتمی هالی (۱۹۸۹) می گوید: ما نمیتوانیم به افراد و کارهای خلاق جدا از اجتماعی که در آن عمل میکنند، بپردازیم. زیرا خلاقیت هرگز نتیجه عمل فرد به تنهایی نیست. وایزبرگ^[۲۳] (۱۹۹۳) خلاقیت را توانایی حل مسائلی که فرد از قبل نیاموخته است، میداند. از نظر آمابیل (۱۹۹۰) هر اثر نو و ارزشمندی که از طریق اکتشاف حاصل شده باشد خلاقیت است.
۲-۲-۲- ابعاد خلاقیت
با توجه به تعاریفی که از خلاقیت بیان شد، خلاقیت دارای سه بعد شناختی، انگیزشی و غیرشناختی است. ابعاد شناختی خلاقیت ناظر بر وجود تفکر واگرا در فرد هست. فرد خلاق، توان‏مندی تولید ایده‏های بیش‏تری دارد. به علاوه، او در جریان تولید ایده‏ها از انعطاف‏پذیری ذهنی بیش‏تری برخوردار است و در جریان تولید ایده‏هایش، ایده‏هایی بدیع و ابتکاری تولید می‏کند که این ایده‏ها به ذهن کم‏تر کسی خطور می‏کند. ابعاد انگیزشی خلاقیت ناظر بر انگیزه درونی فرد بوده، او را بر آن می‏دارد که بدون آن‌که الزاماً پاداش بیرونی وجود داشته باشد، به شکل مستمر و پی‏گیر به کار مورد علاقه‏اش بپردازد. ابعاد غیرشناختی خلاقیت هم شامل ویژگی‏های خلاق در امور حرکتی، هنری و توانایی‏های خاصی است که در سطح افراد مشابه کم‏تر می‏توان شاهد آن بود (منطقی، ۱۳۸۱). بعد غیر شناختی خلاقیت در نظریه تعاملی استرنبرگ نیز مورد توجه قرار گرفته است. نظریه تعاملی استرنبرگ به خلاقیت از زوایای مختلفی نگریسته است و به توانایی فکری بشر با توجه به زمینه و شرایط آن پرداخته است.
۲-۲-۲-۱- نظریه شناختی
نظریه شناختی مبتنی بر تقویت تفکر واگرا است. تفکر واگرا تفکری است که برای یک سوال به پاسخ های متعدد و متفاوتی میاندیشد. در حالی که در تفکر همگرا پاسخی معین و مشخص به سوال داده میشود. مهمترین ویژگیهای تفکر واگرا عبارتند از (حسینی، ۱۳۸۶):

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱- سیالی: توانایی برقراری رابطه معنیدار بین فکر و اندیشه و بیان که افراد را قادر میسازد راهحلهای متعددی در حل مساله ارائه دهند. به عبارتی دیگر، سیالی به کمیت پاسخ های فرد به یک مساله، مرتبط است. این ویژگی مبتنی بر این عقیده است که؛ کمیت موجب کیفیت میگردد.
۲- اصالت: (ابتکار) توانایی تفکر به شیوه غیرمتداول و خلاف عادت رایج، اصالت و ابتکار مبتنی بر ارائه جوابهای غیرمعمول، عجیب و زیرکانه به مسائل است.
۳- انعطافپذیری: توانایی تفکر به راه های مختلف برای حل مساله جدید است. تفکر قابل انعطاف الگوهای جدیدی برای اندیشیدن طراحی میکند.
۴- بسط: توانایی توجه به جزئیات در حین انجام یک فعالیت است. اندیشه بسط یافته به کلیه جزئیات لازم برای یک طرح میپردازد و چیزی را از قلم نمیاندازد.
دوبونو^[۲۴] (۱۹۸۶) نیز با نگاهی شناختی به خلاقیت، نظریه تفکر جانبی یا افقی را در تبیین خلاقیت ذکر نمود، که مشابه تفکر واگرا در نظریه گیلفورد و تورنس است. دوبونو در کنار تفکر جانبی تفکر عمودی را طرح نمود، او معتقد است تفکر عمودی موجب ایجاد قالبهای ذهنی و توسعه آن می‌شود؛ در حالی که تفکر جانبی یا خلاق ساختار این قالبها را تغییر داده و قالبهای جدیدی ایجاد می‌کند. در تفکر عمودی افراد برای حل مساله پس از کندن چاه به حفر آن ادامه می‌دهند، اما در تفکر جانبی پس از کندن چاه به سمت دیگر میل کرده، چاه دیگری می‌کنند. مهمترین تفاوتهای تفکر خلاق و منطقی از نظر دوبونو عبارتست از:
۱- وسعت عمل: در تفکر منطقی معمولا سعی می‌کنیم با بررسی شقوق مختلف یک امر یا مساله بهترین راه را برگزینیم و آن را ملاک عمل قرار دهیم. اما در تفکر خلاق، خود را به یک طریق محدود نکرده و در صدد آنیم راه های هر چه بیشتری برای یک مساله بیاییم. این امر حتی پس از یافتن راه های مناسب ادامه پیدا می‌کند.
۲- مسیر و جهت عمل: در تفکر منطقی جهت و مسیر مشخصی دنبال می‌گردد. در حالی که در تفکر خلاق نه تنها یک مسیر دنبال نمی‌گردد، بلکه راه و جهتهای مختلفی نیز ایجاد می‌گردد. به عبارت دیگر، برای فرد در تفکر منطقی، روشن است چه می‌خواهد و از چه راهی می‌تواند به مقصود برسد، در حالی که در تفکر خلاق فرد جستجو می کند، تا بتواند تغییر و حرکتی ایجاد کند، و تنها برای رسیدن به مقصود تلاش نمی‌کند.
۳- توالی عمل: در تفکر منطقی هر مرحله باید به دنبال مرحله بعد بیاید و مراحل به یکدیگر وابسته است. در حالی که در تفکر خلاق نیازی به توالی مراحل نیست و می‌توان از مرحله‌ای به مرحله بالاتر پرید و سپس بار دیگر مراحل باقی مانده را طی کرد.
۴- چگونگی برخورد با اشتباهات و مسائل نامربوط: در تفکر منطقی تلاش می‌شود در هر قدم هیچ گونه اشتباهی رخ ندهد. در حالی که در تفکر خلاق امکان اشتباه نیز هست، تا بتوان در نهایت به جواب درست، دست یافت. همچنین در تفکر منطقی، مسائل نامربوط کنار گذاشته می‌شود و تنها به آنچه به مساله ارتباط دارد پرداخته می‌شود، در حالی که در تفکر خلاق به هر چیز به ظاهر بی‌ارتباط نیز توجه می‌شود، چون قرار نیست در یک قالب بماند. در تفکر منطقی راههایی انتخاب می‌شود که اطمینان باشد به جواب و نتیجه‌ای می‌رسد، در حالی که در تفکر جانبی راه های نامطمئن نیز کشف می‌گردد‏. زیرا ممکن است این راه ها به نتایج با ارزشی منتهی شود. پس بهتر است که این راه ها نیز شناخته شوند. بطور کلی فکر منطقی از نظر دوبونو جنبه داوری کننده و ارزیابی کننده فکر است، یعنی مسائل، تجزیه و تحلیل، مقایسه و در نهایت انتخاب می‌گردند، در حالی که در بعد خلاق مسائل، تجسم و پیش‌بینی می‌گردد. تفکر منطقی با واقعیتهای موجود محدود می‌‌‌گردد، اما تفکر خلاق پای در مسیر مجهولات می‌گذارد.
۲-۲-۲-۲- نظریه انگیزشی
بعد انگیزه، توسط محققانی چون آمابیل (۱۹۸۳) مورد توجه قرار گرفت. او اعتقاد داشت توجه زیاد به بعد شناختی، باعث شده بعد غیر شناختی به خصوص عامل انگیزه، علیرغم اهمیت زیاد آن مورد توجه قرار نگیرد. انگیزه شامل دو نوع درونی و بیرونی است. انگیزه درونی، انگیزه‌ای است که فعالیت، به خاطر خود عمل انجام می‌گیرد. زیرا خود کار‏، جالب و لذت بخش است. برعکس در انگیزه بیرونی انجام کار برای تحقق هدف بیرونی است وی معتقد است؛ خلاقیت نتیجه تعامل سه عامل مهارتهای فردی‏‌، استعدادهای درونی و انگیزه است و محل تلاقی این سه عنصر اصلی، بستر اصلی رشد خلاقیت است. استعدادها هر چند تا حدی ذاتی است اما با آموزش می‌توان این استعدادها را شکوفا نمود. مهارتهای تخصصی نیز اشاره بر تجربیات مکتسب هر فرد دارد. انگیزههای درونی نیز به عنوان یک عنصر مهم باعث می‌شود افراد بتوانند استعدادها و مهارتهای تخصصی خود را با پشتکار و با علاقه دنبال نموده، به خلاقیت نایل گردند..
۲-۲-۲-۳- نظریه تعاملی استرنبرگ
استرنبرگ (۱۹۹۶) از جمله محققانی است که مطالعات وسیعی درباره تفکر و هوش و تفکر خلاق داشته است. او تفکر را یک جریان تعاملی میداند و معتقد است امکان ندارد ما بتوانیم به توانایی های فکری بشر بدون توجه به زمینه و شرایطی که در آن عمل میکند و در حال تعامل است بپردازیم. زمینههایی مانند شناخت، شخصیت، انگیزه و غیره. استرنبرگ ارتباط تفکر و هوش را با دنیای درونی، تجربه و با دنیای بیرونی مورد بحث قرار می دهد.
۱- جهان درونی^[۲۵]
جهان درون شامل دو زیر مجموعه، اجزای فرا شناخت و کسب دانش است که اگر به صورت هماهنگ عمل نمایند منجر به خلاقیت می‌گردد.
اجزای فرا شناخت نیز خود شامل این مراحل است.
۱- تشخیص مساله : افراد خلاق توانایی خوبی برای یافتن و تشخیص مسایل دارند. اهمیت تشخیص و انتخاب مسئله نه تنها از ارائه راهحل کمتر نیست بلکه گاهی نقش اساسیتری ایفا مینماید.
۲- تعریف مسئله: تعریف مناسبی از مسئله، بسیاری از مواقع منجر به حل مساله میشود و عدم ارائه یک تعریف مناسب از مساله، حل آن را دشوار می‌سازد.
۳- سازماندهی: سازماندهی یک راهبرد و ارائه ذهنی حل مسایل، برگزیدن راهحلهای ابتکاری و خلاق، برای مسائل تعیین کننده میزان خلاقیتهای متفاوت افراد است.
۲- تجربه^[۲۶]
نقش تجربه در خلاقیت بسیار مهم است. هر چند خلاقیت بدون وجود دانش و تجربه ممکن نیست، دانش و تجربه زیاد، نیز ممکن است تاثیر منفی بر خلاقیت داشته باشد. زیرا افرادی که از اطلاعات و تجربه بسیار زیاد برخوردارند، جایی برای تفکر و پویایی خویش نمی بینند. عناصر فکر و هوش در مسائل، در سطوح متنوع تجربه به کار گرفته شده و بر حسب کارها و موقعیتهایی که کلا غیر مشابه و کارها و موقعیتها که کاملا مشابه هستند درجه بندی می شود. تفکر خلاق در هر دو موقعیت نقش دارد، هم موقعی که به مسائل قدیمی و مشابه به روشی نو بنگریم و هم موقعی که به مسائل نو و غیر مشابه به روشی قدیمی. یعنی فرد به فکر میافتد، چگونه آنچه را میدانسته، در موقعیت تازه و با یک نوع کار تازه، به کار گیرد. وقتی شخصی با چیزی کاملا متفاوت از آنچه قبلا می‌دانسته مواجه شود، فرصتی دارد تا برای حل مساله از راه خلاق خاصی استفاده کند. در زمان اخیر دانشمندان شناختی‏، تاکید زیادی بر نقش دانش در تفکر نمودهاند. این غیر ممکن است که کسی عقاید جدیدی درباره چیزی داشته باشد بدون این که از آن چیزی بداند. نیاز به دانش در تمام مراحل خلاقیت محسوس است. اما دانش زیاد نیز می تواند خطرناک باشد. زیرا اشراف به همه جنبه‌های مساله مانع آن است که ورای نظریات و انگاره‌های موجود به آن نگاه کرد. بنابراین اغلب کارهای خلاق به وسیله افرادی که با آن رشته تازه آشنا بودند و اطلاعات نسبی داشتند‏، به وجود آمده است.
۳- دنیای بیرونی^[۲۷]
وظیفه هوش و فکر در رابطه با محیط روزانه سه دسته است: انطباق با محیط فعلی، شکل دهی محیط فعلی به محیط تازه، انتخاب یک محیط تازه. تفکر خلاق بیشتر به شکل دهی محیط ارتباط دارد. متفکران بزرگ خلاق در رشته‌های مختلف‏، بر اساس مفهومی که خود از آن زمینه داشتند به آن رشته شکل دادند. به طور مثال: همینگوی، پیکاسو، دیوئی. شکل‌دهی یک محیط به عنوان شکل تازه دادن‏، امکاناتی برای تفکر خلاق فراهم می‌آورد. اگر چه محیطها در وسعتی که بتواند شکل بپذیرند، متفاوتند و از این رو حدودی که شخص می تواند خلاقیت را از طریق شکل‌دهی تجربه کند متفاوت است.
۴- سبکهای فکری
استرنبرگ )۲۰۰۳ (به سبکهای فکری مختلفی که از فرضیه خود- مدیریتی به عنوان شالوده روش های کاری گرفته شده است، اشاره دارد. بر طبق این دیدگاه کسی که خود حکومتی^[۲۸] فکری داشته باشد بالقوه خلاقتر از دیگران است وی ویژگیهای خود مدیریتی را از پنج لحاظ به شرح زیر طبقه بندی نموده است: (به نقل از میر کمالی و خورشیدی، ۱۳۸۷):
کارکرد یا وظیفه^[۲۹]: قانونگذاری‏، اجرائی، قضاوتی
اشکال^[۳۰]حکومت: مستقل سلسله مراتب‏، حکومت متنفذین، بیقانونی
سطح^[۳۱]: کلی یا محلی
حوزه و میدان: درونی و بیرونی
یادگیری: محافظهکاری و پیشرفتگرایی
الف- کارکرد حکومت
در حکومت فکری، مانند حکومت اجتماعی سه قوه وجود دارد: در شیوه قانونگذاری، افراد خودشان قوانین فکری را خلق می‌کنند و ترجیح می‌دهند مسائل از قبل ساخته و پرداخته نشده باشد. در شیوه‌های اجرایی، قوانین دنبال می‌گردد و ترجیح این است که مسائل از قبل ساخته شده و منظم باشد. در روش قضایی قوانین ارزیابی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. افراد خلاق به روش قانونگذاری گرایش دارند. زیرا این روش به خودی خود خلاق است.
ب- اشکال حکومت فکری
خلاقیت ارتباط قوی با اشکال حکومت فکری ندارد. با وجود این می‌تواند با شکل بی قانونی تا حدی منطبق باشد.
ج- سطوح فکری
کلینگر‏، ترجیح می‌دهد مسائل را بزرگ ببیند و از جرئیات صرف نظر کند، بر عکس جزئینگر که تمایل به جزئیات دارد. هر چند تمایل کلینگر صرفا برای خلاقیت کافی نیست، اما برای حل مسائل به طور خلاق باید تصویر جامعی از مسائل داشته باشیم.
د- میدان و حوزه خود حکومتی
افراد با روش درونی کمتر حساسیت اجتماعی دارند و متوجه درون خویش هستند، در حالی که افراد با روش بیرونی متوجه بیرون خویش هستند و حساسیت اجتماعی دارند. خلاقیت هر دو حوزه بیرونی و درونی را در برمی‌گیرد، لکن حداقل در بعضی موارد برای ظهور خلاقیت نیاز به حوزه درونی است، حتی در بحث با مردم.
ﻫ - یادگیری
افراد محافظهکار دوست دارند قوانین و دستورالعمل حفظ شود و حداقل تغییر ایجاد شود، زندگی و کارشان مشابه باشد، از موقعیتهای مبهم اجتناب می‌کنند. بر عکس افراد پیشرفتگرا دوست دارند ورای قوانین و دستورالعمل‌های موجود عمل کنند. مایل به حداکثر تغییر هستند، عدم شباهت کار و زندگی را میطلبند و موقعیتهای مبهم را ترجیح میدهند. روشن است که برای خلاقیت نیازمند روش پیشرفتگرا هستیم.
افراد محافظهکار معمولا به راه های موجود توجه می‌کنند، بنابراین امکان این که به راهحلهای خلاق برای مسائل دست یابند کم است. در حالی که افراد خلاق معمولا از شرایط موجود ناراضی هستند و اصول و دستورالعمل‌های جدیدی را دنبال می‌نمایند. نتیجه آن که افراد خلاق نه تنها به توانایی فکری خاصی نیازمندند، بلکه به سبکهای فکریی احتیاج دارند که این توانائیها را به طریق خلاق هدایت کند.

اندازه گیری وضعیت آب گیاه به عنوان یک شاخص مهم در شناسایی پاسخ گیاهان به تنش خشکی مطرح است به طوری که زیاد بودن میزان آب نسبی برگ و کم بودن سرعت ازدست رفتن آب نشان دهنده سازگاری به خشکی در ژنوتیپ­ها است و می ­تواند به عنوان یک معیار گزینش برای تحمل به خشکی مورد استفاده قرار گیرد. محتوای نسبی آب معرف بسیار خوبی از وضعیت آبی سلول گیاه است (شونفلد^[۶۲]و همکاران، ۱۹۸۸؛ وینتر^[۶۳] و همکاران، ۱۹۸۸). تنش آب در گیاهان می ­تواند بر اساس محتوای نسبی آب بیان شود، که عبارت است از محتوای آب یک بافت بر حسب درصد آب بافت در حالت آماس کامل است (کافی و مهدوی دامغانی، ۱۳۷۹). اگر تامین آب از ریشه‌ها منطبق با میزان اتلاف از برگ‌ها نباشد ممکن است اتلاف اجتناب­ ناپذیر آب در هنگامی که روزنه‌ها برای انجام فتوسنتز باز می­شوند، منجر به کاهش در میزان محتوای نسبی آب برگ شود. همچنین محتوای نسبی آب برگ به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر فتوسنتز اثر دارد (کوچکی و سرمدنیا، ۱۳۸۴). بین پتانسیل آب گیاه و محتوای نسبی آب برگ همبستگی مثبت و بالایی وجود دارد و گیاهانی که در پایان دوره تنش بتوانند محتوای نسبی آب برگ بالاتری را حفظ کنند به لحاظ مقاومت به خشکی برتر خواهند بود. کاهش محتوای نسبی آب از مهمترین دلایل بسته­شدن روزنه در اثر تش خشکی در مرحله­ رویشی می­باشد (روزالس سرنا^[۶۴]، ۲۰۰۴). اختلاف در محتوای نسبی آب برگ در گیاهان ناشی از تفاوت در الاستیسیته دیواره­ی سلول آن می­باشد (شونفلد، ۱۹۸۸). کاهش محتوای نسبی آب برگ نشان دهنده کاهش فشار تورژسانس در سلول­های گیاهی است و موجب کاهش رشد می­گردد (ولد آبادی و همکاران، ۱۳۷۹). به طور­کلی تنش باعث کاهش پتانسیل آب برگ می­ شود که این امر مقدار RWC را کاهش می­دهد و دلیل این کاهش در شرایطی که پتانسیل فشاری افزایش می­یابد ممکن است این باشد که اولا RWC مرتبط با پتانسیل آب برگ است نه پتانسیل فشاری و ثانیا افزایش پتانسیل فشاری با افزایش وزنی املاح همراه است که این امر صورت کسر RWC را کم می­­کند، هم­چنین این موضوع می ­تواند بیان کند که خصوصیات غشا در شرایط تنش تغییر کرده و یا به غشا خسارت وارد ­آمده است (باقری، ۱۳۸۸). گزارش­های ارائه شده توسط ساکی­نژاد (۱۳۸۲)، رفیعی (۱۳۸۱)، سپهری و همکاران (۱۳۸۱)، ارجمند (۱۳۷۷) و بهنام فر (۱۳۷۶) نیز با این واقعیت که محتوای نسبی آب برگ در اثر تنش خشکی کاهش می­یابد، مطابقت دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۲-۷-۲- عملکرد فتوسیستم II (FV/FM)
عملکرد فتوسیستم II یکی از پارامتر­هایی که معمولاً برای ارزیابی تنش خشکی و دیگر تنش­های محیطی بر روی گیاهان مورد بررسی قرار می­گیرد. کلروپلاست موجود در گیاهان دارای دو لایه غشا بوده که لایه­ی داخلی تشکیل اجزایی به نام تیلاکوئید را می­دهد. در غشا تیلاکوئیدها دو سری مجموعه پروتئینی به نام­های فتوسیستم I و فتوسیستم II وجود دارد و نور ابتدا توسط فتوسیستم II جذب می­ شود. فلورسانس کلروفیل واکنش­های اولیه فتوسنتزی است که در کلروپلاست انجام می­ شود (جذب نور، انتقال الکترون برانگیخته شده و واکنش فتوشیمیایی در فتوسیستم II) را منعکس می­سازد. کاهش عملکرد فتوسیستم II در شرایط نور بالا و خشکی شدید باعث عدم تثبیت دی­اکسیدکربن می­ شود که این شرایط می ­تواند آسیب شدیدی به مرکز واکنش فتوسیستم II وارد کند (اپرون^[۶۵]، ۱۹۹۷). مطالعات نشان داده است زمانی که فعالیت فتوسیستم II کاهش پیدا می­ کند اشباع درونی دی‌اکسیدکربن ممکن است باعث افزایش بسته شدن روزنه­ها شود ( اپرون و دریر^[۶۶]، ۱۹۹۳). تنش خشکی به­ طور قابل ملاحظه­ای باعث کاهش عملکرد فتوسیستم II می­ شود (دریر، ۱۹۹۴؛ گاردینر و هاگز^[۶۷] ، ۱۹۹۶) و این امر به این خاطر رخ می­دهد که طی تنش خشکی ابتدا میزان فتوسنتز به دلیل بسته شدن روزنه­ها به­ طور عمده کاهش می­یابد (اپرون و دریر، ۱۹۹۳) و وقتی نرخ جذب روزانه به صفر می­رسد سپس عملکرد فتوسیستم II کاهش خواهد یافت (اپرون و همکاران، ۱۹۹۳).
۱-۲-۷-۳- نرخ نشت الکترولیت^[۶۸]
از معیار پایداری غشاء سلولی برای تشخیص گیاهان متحمل به خشکی استفاده می­ شود (آرنون^[۶۹]،۱۹۷۲ ؛ لویت^[۷۰]، ۱۹۸۰ ؛ کوچوا و جورجیو^[۷۱]، ۲۰۰۳ ؛ پرماچاندرا^[۷۲] و همکاران، ۱۹۹۲). افزایش توانایی گیاهان برای حفظ تورژسانس از راه پایداری غشا­ی سیتوپلاسمی سبب مقاومت گیاه در مقابل تنش­های محیطی می­ شود (کوچکی وسرمدنیا، ۱۳۸۵). تحت شرایط تنش رطوبتی یکی از اولین بخش های گیاهی که آسیب می بیند غشای پلاسمایی است (لیانگ و همکاران، ۲۰۰۳). زیرا در شرایط تنش خشکی، تولید و تجمع گونه­ های فعال اکسیژن ، نظیر رادیکال­های سوپراکسید ، هیدروژن پراکسید و رادیکال­های هیدروکسیل افزایش می­یابد (فویر و همکاران، ۱۹۹۸) این ترکیبات به بسیاری از ترکیبات سلولی نظیرچربی­ها، پروتئین­ها، کربوهیدرات­ها و اسیدهای نوکلئیک صدمه می­زنند و با تغییر ساختمان غشا، در اثر پراکسیداسیون چربی­ها و پروتئین­ها (لیانگ و همکاران، ۲۰۰۳)، تراوایی غشای سلولی را افزایش می دهند که منجر به نشت الکترولیت های موجود در داخل سلول به سمت بیرون می شود (بلوم و همکاران،۱۹۸۲ ؛ نادلر^[۷۳] و همکاران، ۲۰۰۷) و در نتیجه رشد گیاه تحت تأثیر قرار می­گیرد. بنابراین یکی از راهکارهای مهم در اصلاح برای افزایش مقاومت به خشکی این است که غشای سلولی پس از مواجه شدن با تنش آبی انسجام خود را حفظ کند و واپاشیده نشود و به همین علت محققین ثبات غشاء سلولی تحت شرایط تنش رطوبتی را به عنوان یک جزء اصلی تحمل به خشکی در ژنوتیپهای مقاوم مطرح کرده اند که این میزان خسارت وارده به غشاهای سلولی توسط خشکی از طریق اندازه گیری نشت سلولی قابل ارزیابی است ( ریسون و همکاران، ۱۹۸۰ ؛ اسپات و همکاران، ۱۹۸۴). نشت الکترولیت‌ها نشان دهنده آن است که گیاهان تحت تنش در مقایسه با گیاهان شرایط معمول از هدایت الکتریکی بالاتری برخوردار هستند و این بالا بودن هدایت الکتریکی نشان دهنده‌ی پایین بودن پایداری غشا­ی سیتوپلاسمی می­باشد (کافی، ۱۳۷۹).
مکانیسم­های که غشای سلولی را طی استرس­های کمبود آب محافظت می­ کنند عبارتند از (کافی، ۱۳۷۹):

• • تجزیه آنزیمی سوپر اکسید به وسیله سوپر اکسید دیسموتاز،کاتالاز و پراکسیداز

• • ممانعت از پراکسیده شدن چربی به وسیله آلفا- توکوفرول و بقیه آنتی اکسیدانها

• • حذف رادیکال های آزاد به وسیله آنیونها، قندها و اسیدهای آمینه نظیر پرولین

۱-۲-۷-۴- تبادلات گازی
از آن جایی که برای انجام عمل فتوسنتز تبادلات گازی ضروری است، بنابراین در اثر کمبود آب و بسته شدن روزنه‌ها، تبادلات گازی کاهش یافته و در نتیجه دی­اکسیدکربن کمتری در دسترس گیاه قرار می‌گیرد و شدت فتوسنتز کاهش می­یابد. تنش خشکی موجب کاهش سرعت فتوسنتز و تعرق در بسیاری از گونه‌های گیاهی می­ شود (کاندون^[۷۴] و همکاران، ۲۰۰۲). میزان جذب co₂، غلظت co₂ داخل سلولی و میزان تعرق و هدایت روزنه­ای به طور معنی­داری متاثر از تیمارهای آبیاری است (پاگتر و همکاران^[۷۵]، ۲۰۰۵). گونه­ های مدیترانه­ای در مقابل تنش خشکی تبادل گازها را تنظیم می­ کنند و این تبادلات گازی دردرختان زیتون در طول تنش خشکی معنی دار است (سوفو^[۷۶]، ۲۰۰۷).
۱-۲-۷-۵- فتوسنتز
استرس­های خشکی به­ طور مسقیم و غیرمستقیم روی فرآیندهای متابولیکی از جمله فتوسنتز و تنفس که اساس تولید گیاه می‌باشد، تاثیر می‌گذارد (گسلر^[۷۷] و همکاران، ۲۰۰۴ ؛ مزوروس و همکاران، ۲۰۰۷). دوام فتوسنتز و حفظ کلروفیل برگ تحت شرایط تنش از جمله شاخص­ های فیزیولوژیکی مقاومت به تنش است (پسر­کلی، ۱۹۹۹). تنش آبی مستقیماً فرایند فتوسنتزی گیاه را کاهش می­دهد زیرا پروتوپلاسم آب خود را از دست داده و ظرفیت فتوسنتزی کم می­ شود. تنش خشکی موجب کاهش عملکرد فتوسیستم І و II، بازدارندگی چرخه‌ی کالوین و کاهش فسفوریلاسیون نوری می‌گردد (لاولور^[۷۸]، ۱۹۹۵). عوامل موثر بر فتوسنتز در طول دوره خشکی عبارتند از محدودیت­های روزنه­ای و محدودیت­های مزوفیلی (لاولور، ۲۰۰۲). فتوسنتز در تنش­های ملایم خشکی عمدتا از طریق عوامل قابل برگشت روزنه­ای کاهش می­یابد، اما در شرایط تنش شدیدتر عوامل غیرروزنه­ای محدود کننده­­ی فتوسنتز هستند (احمدی و بیکر، ۱۳۷۹). گونه­ های گیاهی از نظر تحمل کمبود آب قبل از آن­که فتوسنتزشان کاهش یابد، متفاوت می­باشند. گیاهان هم­چنین در باز­یافتن شرایط خود پس از رفع کمبود آب دارای استعدادهای گوناگون هستند.
۱-۲-۷-۶- تعرق
تعرق، حاصل نیاز گیاه به co₂ می­باشد که مقداری آب نیز از گیاه خارج می­ شود. کاهش تعرق از طریق تجمع لیپیدها در سطح برگ در هنگام بروز خشکی ایجاد می­گردد که این عمل در سویا مشاهده شده است (کوچکی، ۱۳۷۶). در شرایط کمبود آب، کاهش فشار آماس، همراه با افزایش محتوای اسید آبسیزیک برگ باعث بسته شدن روزنه­ها می­ شود که در پی آن ورود دی­اکسید کربن، میزان تعرق و فتوسنتز کاهش می­یابد (وانگ^[۷۹] و همکاران، ۲۰۰۱). در شرایط خشکی، روابط آبی گیاه سه مرحله اصلی را تجربه می­ کند، درمرحله اول تعرق و فتوسنتز همانند گیاهان آبیاری شده ادامه می‌یابد تا زمانی که ۵۰ درصد آب قابل استفاده خاک مصرف شود و جذب آب نتواند نیاز تبخیری را جبران کند، در مرحله دوم تحت تاثیر بسته شدن موقت روزنه‌ها میزان فتوسنتز و تعرق کاهش می­یابد و گیاه وارد مرحله‌ی سوم می­ شود که روزنه­ها کاملا بسته شده و تلفات آب از طریق کوتیکول و یا از ریشه به خاک خشک صورت می­گیرد. در این مرحله بقای گیاه به اجتناب یا تحمل آن به پسابیدگی بستگی دارد (حاجی میرزایی، ۱۳۸۵). کاهش سطح برگ تعرق کننده یکی از راه­های اساسی کاهش تلفات آب درگیاهان خشکی پسند می­باشد. صرف نظر از کاهش اندازه قسمت­ های هوایی گیاه، ساده­ترین راه کاهش سطح تعرق کننده شاید پیچیدن یا تاشدن برگها در زمان تنش کم آبی باشد. پیچیدن برگ­ها در شرایط نیمه­خشک تعرق را حدود ۵۵ درصد و در گیاهان خشکی­پسند کویری تا حدود ۷۵ درصد کاهش می­دهد (محمدی، ۱۳۷۹). کرکدار بودن برگ­ها نیز در میزان انعکاس از سطح برگ موثر بوده، بار تشعشعی را نیز کاهش می­دهد و می ­تواند درجه حرارت برگ یا تعرق و یا هر دو را کاهش دهد (الیرینگر^[۸۰]، ۱۹۸۰).
۱-۲-۷-۷- هدایت روزنه­ای
روزنه­ها در تعرق گیاه نقش دارند و تفاوت در رفتار روزنه­ها تا حدودی توجیه کننده­ تفاوت از نظر مقاومت به خشکی در بین گونه­ ها است. روزنه­ها می­توانند از طریق بسته شدن در دوره­ های کمبود آب، میزان اتلاف آب را کنترل کرده و به مقاومت گیاه در برابر تنش خشکی کمک کنند (اسماعیلی،۱۳۸۰؛ اشمیدت^[۸۱]، ۱۹۸۸). مهمترین نکته فیزیولوژیکی درباره روزنه­ها این است که آن­ها بعضی اوقات باز و بعضی اوقات بسته­اند. وقتی آن­ها بازند، به عنوان مسیرهای عمده­ای که از طریق آن­ها تبادل گازی میان فضای بین سلولی برگ و اتمسفر محیط انجام می­گیرد به کار می­آیند. وقتی آن­ها بسته­اند، تبادل گازی میان برگ و محیط بسیار کند می­ شود. گازهایی که از نظر فیزیولوژی اهمیت بیشتری دارند (اکسیژن، گازکربنیک و بخار آب) به طور عمده از راه روزنه­ها به درون برگ وارد و یا از آن خارج می­شوند (لسانی و مجتهدی، ۱۳۸۱). بسته­شدن روزنه­ها یکی از پاسخ­های مهم جنس بلوط به تنش خشکی است که در گونه­ های مختلف سطح حساسیت و میزان پاسخ متفاوت است (آچرار و رمبل^[۸۲]، ۱۹۹۲). حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد بخار آبی که از گیاه خارج می­ شود در اثر هدایت­روزنه­ای است (لسانی و مجتهدی، ۱۳۸۱). روزنه­ها در گونه­ های مختلف گیاهی از نظر تعداد، شکل، چگونگی عمل و هم­چنین دامنه­ عمل بسیار متفاوتند، و در هر بخشی از گیاه غیر از ریشه پدید می­آیند، ولی در اغلب گونه­ ها بر روی برگ­ها فراوان­ترند (لسانی و مجتهدی،۱۳۸۱).
۱-۲-۷-۸– عناصر غذایی
ده عنصر غذایی ضروری که برای رشد طبیعی گیاه به مقدار زیاد مورد نیاز هستند عبارتند از: کربن، هیدروژن، اکسیژن، فسفر، پتاسیم، ازت، گوگرد، کلسیم، آهن و منیزیم. با کمبود هر یک از این عناصر در خاک، بدون توجه به فراوانی عناصر دیگر، رشد گیاه محدود خواهد شد. علاوه بر عناصر یاد شده که مورد نیاز تمام گیاهان است، عناصر خاص دیگری مانند: سدیم، کلر و ید مورد نیاز بعضی گیاهان – نه ضرورتا تمام گیاهان- هستند. وجود این عنصر در خاک به شکلی که گیاه بتواند از آن استفاده نماید، دارای اهمیت زیادی است (هاشمی­نیا و حق نیا، ۱۳۷۸).
از میان عناصر غذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم اهمیتی اساسی دارند. این عناصر به این دلیل دارای اهمیت بالایی هستند که:

• • ممکن است به سرعت از خاک خارج شده و یا از دست بروند.

• • ممکن است این عناصر به مقدار زیادی به شکل غیر قابل جذب در خاک وجود داشته باشند.

• • تنها راه افزایش ذخیره فسفر و پتاسیم خاک خریدن آن­ها به شکل­های مختلف است(هاشمی­نیا و حق نیا، ۱۳۷۸).

پتاسیم، فسفر و سدیم از عناصر پر مصرف و ضروری در گیاه می‌باشند و هر یک دارای نقش‌های مهمی در گیاه می‌باشند (ملکوتی و طهرانی، ۱۳۷۹). گرچه هر عنصر نقش مشخص و به­خصوصی را به عهده دارد، اما برای کسب بهترین نتیجه عناصر باید در یک مجموعه به صورت هماهنگ عمل کنند. اثر هر عنصر خاص در گیاه به حضور عناصر غذایی ضروری دیگر وابسته است، بنابراین اثر هر عنصر را نمی­ توان بر اساس عملکرد تنها آن عنصر مورد تفسیر قرار داد (هاشمی­نیا و حق نیا، ۱۳۷۸).
۱-۲-۷-۸-۱- نقش فسفر
در اکثر مزارع کشاورزی دنیا به دلیل واکنش فسفر با کاتیون‌هایی مانند آلومینیوم و غیرمحلول شدن، از دسترس گیاه خارج می‌شود و چنین خاک‌هایی با کمبود فسفر مواجه هستند (وانگ^[۸۳]، ۲۰۰۹). بنابراین تلقیح کودهای شیمیایی فسفر به خاک یکی از راهبردهای مؤثر کشاورزان برای افزایش محصولات کشاورزی می­باشد (لیهونگ و گویلان^[۸۴]، ۲۰۰۹). وجود فسفر به جذب پتاسیم در گیاه کمک می­ کند و منجر به خنثی کردن اثرات زیادی نیتروژن می­ شود. از طرفی وجود فسفر بیش از اندازه نسبت به دیگر عناصر مورد نیاز ممکن است عملکرد را به ویژه در خاک­های سبک­تر، کاهش دهد.کمبود فسفر در گیاه منجر به ایجاد سیستم ریشه­ای کوتاه می­ شود که این امر باعث کاهش منطقه­ تغذیه گیاه شده و در نتیجه مقاومت گیاه در برابر شرایط نامساعد کمتر می­ شود. همچنین فسفر فرایند رسیدگی و بلوغ گیاه را تسریع می­ کند، به­ طور کلی فسفر با تحریک رشد و شادابی گیاه باعث پیشرفت کیفیت گیاهان و فرآورده ­های گیاهی می­ شود، در نتیجه آن­ها را در مقابل بیماری­ها مقاوم­تر می­سازد (هاشمی­نیا و حق نیا، ۱۳۷۸).
۱-۲-۷-۸-۲- نقش پتاسیم
پتاسیم یکی از عناصر مهم می­باشد که برای حیات گیاه ضروری است و به عنوان سومین عنصر غذایی اصلی برای رشد گیاه مطرح بوده و نقش اساسی در فعالیت آنزیم‌ها، سنتز پروتئین‌ها و فتوسنتز ایفا می‌کند (بازاک و بیسواس^[۸۵]، ۲۰۰۹). پتاسیم عمدتا در گیاهان به عنوان یک تنظیم کننده اسمزی مهم است (کافی و دامغانی، ۱۳۸۶). هم­چنین این عنصر در فعال سازی تعداد زیادی از آنزیم‌های فتوسنتزی، ساخت پروتئین، متابولیسم اکسیداتیو و تعادل بار الکتریکی غشاهای یاخته اهمیت دارد (شابالا^[۸۶]، ۲۰۰۳).
پتاسیم به راحتی در سرتاسر گیاه حرکت می­ کند. این عنصر عمدتا در بافت­های فعال در حال رشد وجود دارد. کمبود پتاسیم در گیاهان موجب بروز علایم زیر می­ شود:

1. 1. رشد گیاهان کند می­ شود، ۲- لبه­ی برگ به رنگ قهوه­ای در می ­آید و این حالت از برگ­های مسن تر آغاز می­ شود، ۳- ساقه­ها ضعیف می­شوند.

نیاز کلی گیاهان به پتاسیم و میزان توانایی آن­ها در جذب این عنصر از خاک متفاوت­اند (هاشمی­نیا و حق­نیا، ۱۳۷۸). توزیع یون پتاسیم با توجه به نوع کانی‌ها از خاکی به خاک دیگر متفاوت است (جلالی، ۲۰۰۷). تثبیت و رهاسازی پتاسیم ساختمانی از این کانی‌ها به میزان یون پتاسیم موجود در محلول خاک، نوع کانی‌های رسی موجود در خاک و خشک و مرطوب شدن خاک وابسته است (استفن و اسپارکس^[۸۷]، ۱۹۹۷).
۱-۲-۷-۸-۳- نقش سدیم
سدیم برای گیاهان هالوفیت (شورپسند) مانند گیاهان تیره اسفناج ضروری است و در تنظیم فشار اسمزی نقش دارد (هاشمی­نیا و حق نیا، ۱۳۷۸). بوهنرت^[۸۸] و همکاران (۱۹۹۹) معتقدند که درهنگام تنش، میزان سدیم افزایش می­یابد و برای جلوگیری از سمیت آن، گیاه سعی در خروج و یا به واکوئل فرستادن آن می­ کند. افزایش سدیم در خاک باعث شوری خاک می‌شود و شوری خاک کاهش جذب آب و مواد غذایی را در پی خواهد داشت. سدیم بالا در برگ باعث تغییر تعداد دستجات آوندی می‌شود و همچنین قطر آوندها را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد (کشاورز و ملکوتی، ۱۳۸۳). همچنین اگر افزایش سدیم با گرما و خشکی هوا همراه شود، باعث پژمردگی و صدمه دائمی گیاه و افزایش سمیت یونها می‌شود (آدمس^[۸۹]، ۱۹۹۹). تاثیر اسمزی سدیم روی گیاهان، ناشی از پتانسیل آب خاک است که در اثر افزایش غلظت ماده محلول در ناحیه ریشه به وجود می‌آید. زمانی که غلظت یک یون خاص در گیاه از آستانه خود فراتر رود، باعث ایجاد حالت سمی در گیاه شده و به مقدار زیاد جذب و متابولیسم عناصر ضروری را دچار اختلال می‌کند و بدین ترتیب رشد گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد (اوسموند^[۹۰]، ۱۹۷۶). افزایش سدیم در خاک حداقل دو نوع مشکل خاص در گیاهان ایجاد می‌کند:

• • فشار اسمزی محلول بیرونی از فشار اسمزی سلول‌های گیاهی فزونی می‌گیرد که این خود مستلزم تنظیم اسمزی توسط سلولهای گیاهی به منظور اجتناب پسابیدگی^[۹۱] (توانایی نگهداری آب در بافت) می‌باشد.

• • برداشت و انتقال یونهای پتاسیم و کلسیم توسط سدیم اضافی دچار اختلال می‌شود.

۱-۲-۷-۸-۴- نسبت سدیم به پتاسیم
ایجاد تنظیم و تعادل در عناصر غذایی مؤثر در گیاهان یک استراتژی مهم در گونه‌های مختلف گیاهی است (اختر و همکاران^[۹۲]، ۲۰۰۳). به گونه‌ای که اگر یکی از عناصر نسبت به سایرین کمتر یا بیشتر باشد، تعادل عناصر از بین می‌رود و گیاهان دچار کمبود یکی از عناصر می‌شوند. به عنوان مثال اگر میزان سدیم نسبت به پتاسیم افزایش یابد میزان شوری در اندام‌های هوایی به سرعت افزایش می‌یابد و منجر به کاهش رشد و کاهش عملکرد گیاهان می‌شود (سلطانی‌حویزه و همکاران، ۱۳۸۶). بالاتر بودن یون سدیم در خاک نمی‌تواند به آسانی جایگزین پتاسیم در گیاه شود ولی می‌تواند به‌راحتی در اندام‌های هوایی تجمع یابد و باعث کاهش رشد گیاه شود (اختر و همکاران، ۲۰۰۳).

نمودار شماره ۹؛ مدل استراتژیک هیل و جونز ۳۱
نمودار شماره ۱۰؛ مدل استراتژیک سیرتو و پیتر ۳۲
نمودار شماره ۱۱مدل استراتژیک لوید ال بیرس ۳۳
نمودار شماره ۱۲مدل استراتژیک جان تامپسون ۳۴
نمودار شماره ۱۳مدل استراتژیک دیسون و اوبرین ۳۵
نمودار شماره ۱۴مدل استراتژیک جان ام برایسون ۳۶

نمودار شماره ۱۵مدل استراتژیک گلوییک ۳۷
نمودار شماره ۱۶؛ مدل استراتژیک MIM 38
نمودار شماره ۱۷؛ مدل استراتژیک APO 39
نمودار شماره ۱۸مدل استراتژیک فرد آر دیوید ۴۰
نمودار شماره ۱۹مدل استراتژیک دفت ۴۱
نمودار شماره ۲۰مدل استراتژیک پیرس و رابینسون ۴۲
نمودار شماره ۲۱مدل استراتژیک هاکس ۴۳
نمودار شماره ۲۲؛ مدل استراتژیک جنتی ۴۴
نمودار شماره ۲۳؛ مدل ۸مرحله ای از فرایند تهیه طرح های راهبردی شهری ۴۶
نمودار شماره ۲۴؛مدل مرجع بدست آمده از مطالعات(مدل تحلیلی پژوهش) ۵۶
نمودار شماره ۲۵مراحل پیموده در طرح جامع شهر تهران( مستخرج از بررسی ۱۲۰
نمودار شماره ۲۶؛ مراحل پیموده شده در طرح جامع شهر تهران(مستخرج از مصاحبه ها ۱۲۱
فصل اول کلیات پژوهش
۱-۱- بیان مسأله
ارزیابی طرح ها و برنامه های استراتژیک برای دستیابی به نقاط ضعف و قوت جهت تلاش برای رفع یا تقویت قوت و ضعف های احتمالی، همواره یکی از مهمترین فعالیت های اصلی فرایند برنامه ریزی استراتژیک محسوب می گردد. از طرف دیگر ارزیابی برنامه های استراتژیک نشان­دهنده ی کارایی و اثربخشی فرایند برنامه­ ریزی است.
توسعه شهرهای جهان در چندین دهه اخیر و ورود آن ها به فضای رقابتی جهان و چالش بین زیست پذیری و رقابت پذیری شهرها، مدیران شهری را ملزم نموده است که به طور همزمان عوامل و شاخص های بسیاری را مورد توجه قرار دهند. با سرعت گرفتن رشد شهر ها در ابعاد اقتصادی، جمعیتی، کالبدی، فرهنگی و… و نیز اهمیت یافتن نقش آن ها در سطوح محلی - ملی - جهانی، برنامه ریزی جامع و همه جانبه امری ضروری تلقی می گردد. برنامه های استراتژیک، طرح های جامع، طرح های راهبردی، طرح های ساختاری و… همگی محصول این نوع برنامه ریزی اند.
طرح استراتژیک شهر تهران معروف به “طرح راهبری ساختاری توسعه و عمران شهر تهران” یا “طرح جامع تهران” در سال ۱۳۸۶ توسط “نهاد مطالعات و طرح های توسعه شهری تهران” تهیه و در تاریخ پنجم آذر ماه ۱۳۸۶ به تصویب “شورای عالی شهرسازی و معماری ایران” رسید.
مسئله اصلی پژوهش حاضر صرف نظر از محتوای طرح، ارزیابی فرایند تهیه طرح از نظر میزان توجه به دانش برنامه ریزی استراتژیک و مدل های شاخص برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک می باشد. چراکه اگرچه تدوین کنندگان طرح آشنایی مناسبی با موضوعات و مسائل شهر تهران داشته اند، به نظر می رسد عدم آشنایی با رویه های رایج برنامه ریزی استراتژیک مسائل و مشکلاتی را پدید آورده است که علاوه بر رویه طرح، بر محتوای طرح نیز اثرگذار بوده است. از طریق ارزیابی فرایند تدوین و برنامه ریزی طرح جامع شهر تهران نقاط عمده قوت و ضعف این فرایند مشخص گردیده و در برنامه ریزی های آتی این اطلاعات بسیار ارزشمند خواهد بود.
ارزیابی فرایند، اطلاعات بسیار مفیدی درمورد آنچه واقعا در یک برنامه رخ می دهد، فراهم می آورد. این امر می تواند برای انتقال الگوهای نمونه به دیگرانی که درصدد تکرار عناصر یک برنامه ی موفق هستند، حیاتی باشد و اطلاعات تفصیلی درمورد آنچه باید انجام شود و مشکلات و پاسخهای احتمالی را برای آنان فراهم آورد. (Duignan, 2001)
۱-۲- تشریح و بیان موضوع
نحوه تهیه طرح های استراتژیک و میزان مطابقت آن ها با روش های شناخته شده توسط دانش مدیریت، یکی از مهمترین نکات پیرامونی تهیه این اسناد بلندمدت است که معمولا کمتر مورد توجه قرار می گیرد. در حوزه مدیریت شهری نیز بسته به نوع سازوکارهای اجرایی و ساختار نهاد های ذینفع و متصدی تهیه این گونه برنامه ها، روش ها و رویه های خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. اما فارغ از تمام خصوصیات منحصر بفرد شهرهایی که در صدد تهیه اینگونه اسناد فرادست با هدف ایجاد نقشه راه برای تصمیمات آینده اجرایی و اداره امور شهری، تا کنون مدل های متعدد و متفاوتی توسط صاحب نظران این حوزه جهت برنامه ریزی استراتژیک ارائه گردیده است.
پژوهشگرین در سرتاسر جهان به مطالعه فرایند تهیه طرح های جامع، استراتژیک، بلند مدت راهبردی و ساختاری و هرگونه طرح بلند مدتی که ملاک عمل های آتی یک سازمان، یک ارگان، یک موسسه، یک شهر و یا حتی یک کشور می باشد پرداخته اند.
طرح جامع شهر تهران از جمله طرح هایی است که با ادعای راهبردی- ساختاری بودن تهیه و تدوین گردیده است. طبق ماده یک قانون تغییر نام وزارت مسکن، طرح جامع شهر، طرح بلندمدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزه های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری و کشاورزی، تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندی های عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهای خط (ترمینال) و فرودگاه ها و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی، و اولویت های مربوط به آنها تعیین می شود و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم می گردد. (طرح جامع تهران, ۱۳۸۶)
طرح استراتژیک شهر تهران معروف به “طرح راهبری ساختاری توسعه و عمران شهر تهران” یا “طرح جامع شهر تهران” در سال ۱۳۸۶ توسط “نهاد برنامه ریزی توسعه شهری تهران” تهیه و در تاریخ پنجم آذر ماه ۱۳۸۶ به تصویب “شورای عالی شهرسازی و معماری ایران” رسید. این طرح یک طرح بلندمدت ۲۰ساله است و هر ۵ سال توسط نهاد مسئول به روز رسانی می گردد. (Sharifzadegan, Joudi Gollar, & Azizi, 2011)
سند نهایی طرح جامع تهران (طرح راهبردی – ساختاری توسعه و عمران شهر تهران) در ۹ بخش کلی و ۶ بخش ضمیمه تهیه و تدوین گردیده است. این سند با پرداختن به چشم انداز های شهر تهران و تهیه راهبردهایی برای رسیدن به آن چشم اندازها در صدد ارائه نقشه جامعی از روند حرکت شهر در آینده است.
بررسی و ارزیابی روش شناختی تهیه و تدوین این طرح بر مبنای اصول برنامه ریزی استراتژیک، می تواند روشن کننده و هدایت کننده طرح های اینچنینی در حوزه مدیریت شهری باشد.
۱-۳ - اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
طرح های استراتژیک، راهبردی، ساختاری و اساسا هر نوع طرح بلندمدتی که ملاک عمل یک نهاد، ارگان، سازمان ، شهر و یا کشوری قرار می گیرد از جهاتی هم هدف است و هم وسیله. این گونه طرح ها وسیله اند از آن جهت که هدف بالاتری را پژوهشگر خواهند نمود که همانا توسعه همگون و متناسب، افزایش چابکی نهاد منتسب در برابر تغییرات روزافزون و سریع دنیای پیرامونی و در یک کلام بقای آن نهاد در شرایطی مناسب می باشند. از جهت دیگر در سطوح پایین تر نوعی هدف در نظر گرفته می شوند که در برهه ای از زمان در پی دستیابی به آن هستیم. چرا که در برهه زمانی مذکور تمام سعی تهیه کنندگان این گونه طرح ها این است که طرحی جامع و مانع تهیه کنند که همه جوانب مورد نظر را پوشش داده و در این زمینع خلأیی نداشته باشد.
حال که مشخص گردید تهیه این گونه طرح ها نوعی هدف است که خود وسیله دستیابی به اهداف بالادستی و پر اهمیت دیگری است، به اهمیت این گونه طرح ها بیشتر پی برده خواهد شد. بدیهی است که مسیر رسیدن به این مهم نیز خود دارای اهمیت بسزایی است که باید به آن پرداخته و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد، چرا که با توجه به نقص نسبی دانش بشری همواره در این مسیر و طی آن اشتباهات و نقاط ضعف و قوتی وجود داشته که با مطالعه دقیق و علمی آن می توان ازین نارسایی ها آگاه و در جهت برطرف ساختن و یا کم اثر کردن ضعف ها و تشدید نقاط قوت گام برداشت.
از طرفی دیگر، محافل آکادمیک سرتاسر جهان به اهمیت این گونه مطالعات پی برده اند و درصدد انجام آن گام برداشته اند. در داخل کشور نیز این نیاز احساس گردیده و گام های خوبی در این مسیر برداشته شده است اما تا رسیدن به نقطه مطلوب هنوز راه درازی مانده است.
پژوهش حاضر از لحاظ آکادمیک به بررسی یکی از موارد تهیه برنامه استراتژیک می پردازد. برنامه ای که علاوه بر تهیه به بوته اجرا نیز درآمده است و ما به ازای بیرونی دارد. این پژوهش با بررسی روند تهیه این برنامه و ارزیابی آن نقاط ضعف و قوت آن را بیان می دارد که این امر برای دانشگاه و محیط علمی آن یک تجربه و بار اطلاعاتی بسیار مناسبی به همراه دارد. چرا که این قبیل مطالعات، خلا دوری محیط و مطالعات دانشگاهی از محیط اجرایی و اداری را پر نموده و در جهت نزدیک تر شدن دانشگاه و محیط کاری کشور گامی برداشته می شود.
طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران نمونه یکی از طرح های استراتژیک شهری است. از این روی بررسی و ارزیابی فرایند تهیه این برنامه می تواند در راستای تقویت نقاط قوت و تضعیف نقاط ضعف در فرایند تهیه این گونه برنامه ها در سرتاسر کشور باشد.
۱-۴- اهداف، سوالات و فرضیه های پژوهش
۱-۴-۱- اهداف پژوهش (علمی، کاربردی و …)
ارزیابی طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران از نقطه نظر فرایند تهیه و تدوین
تطبیق طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران با مدل های رایج برنامه ریزی استراتژیک
تعیین میزان توجه به دانش استراتژیک در تهیه و تدوین طرح های جامع شهری
آسیب شناسی فرایند تهیه طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران
شناسایی عمده ترین نقاط ضعف و نقاط قوت فرایند طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران
۱-۴-۲- سوالات پژوهش
نظر به اکتشافی، کیفی بودن و یک متغیره بودن پژوهش، این پژوهش فاقد فرضیه می‌باشد و به جای آن سؤالات پژوهش عبارتند از:
۱-۴-۲-۱- سوال اصلی
طرح جامع راهبردی – ساختاری شهر تهران تا چه میزان بر اساس فرایند برنامه ریزی استراتژیک تهیه و تنظیم شده است؟
۱-۴-۲-۲- سوالات فرعی
فرایند تهیه و تدوین طرح جامع راهبردی- ساختاری شهر تهران از چه گام هایی پیروی می کند؟
فرایند تهیه طرح جامع راهبردی- ساختاری شهر تهران به کدام مدل شناخته شده برنامه ریزی استراتژیک نزدیک تر است؟
تدوین کنندگان طرح جامع راهبردی- ساختاری شهر تهران، در مراحل تهیه و تنظیم طرح تا چه میزان به فرایند برنامه ریزی استراتژیک توجه داشته اند؟
عمده ترین نقاط قوت و ضعف فرایند تهیه طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران چیست؟
۱-۵- روش شناسی پژوهش
۱-۵-۱-نوع روش تحقیق
نوع روش پژوهش از حیث هدف کاربردی می باشد. بدین معنا که پژوهشگر اولا در پی شناخت فرایند تهیه طرح راهبردی ساختاری شهر تهران است؛ ثانیا بدنبال بررسی تطبیقی بین متدولوژی استفاده شده در این طرح با متدولوژی های شناخته شده در محافل آکادمیک بوده و ثالثا بدنبال ارزیابی نهایی از فرایند تهیه طرح راهبردی ساختاری شهر تهران با هدف ارائه راهکارهایی است که با بهره گرفتن از آن ها نقاط ضعف احتمالی فرایند برطرف گردیده یا اثرات آن به حداقل کاهش یابد.
نوع روش پژوهش بر حسب روش توصیفی از نوع مطالعه موردی اکتشافی است. “پژوهش توصیفی آنچه را که هست توصیف و تفسیر می کند و به شرایط و روابط موجود، عقاید متداول ، فرایندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. تمرکز اصلی در درجه اول به زمان حال است هرچند غالبا رویدادهای گذشته که آثار آن به شرایط حال مربوط می شود مورد بررسی قرار می دهد.” (بست, ۱۳۷۲) پژوهشگر نیز در این پژوهش در پی توصیف و استخراج فرایند تهیه طرح راهبردی ساختاری شهر تهران و نقاط قوت و ضعف موجود در این فرایند می باشد. “پژوهش اکتشافی نوعی از مطالعات میدانی است که در آن پژوهشگر در پی یافتن، کشف و آشکارسازی روابط موجود به جای پیشبینی آنهاست. مطالعات اکتشافی سه هدف را دنبال می کنند ۱) کشف متغیرهای معتبر در موقعیت میدانی ۲) کشف روابط بین متغیرها و ۳) ایجاد زمینه برای کار بعدی” (خاکی, ۱۳۹۰) پژوهشگر نیز در این پژوهش در پی آشکار سازی فرایند تهیه طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران و در دسترس قرار دادن شناختی مناسب از نقاط قوت و ضعف آن می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))