نشود منضج این مادح کز حکمت تو محتمل نیست زجلاب صبوری انضـاج
کوکب لطف تو گر در وتد طالع من آید اقبال مساعـــد شودم زان هیـلاج
وحشی بافقی، دراین ابیّات، طالع بینی منجّم اشاره کرده است :
حال نکو بگذرد ، بخت مددها کنــــد طالـــع خود دیده­ام، شاهد این حــال هست
داد منجّم نوید، گفت که با اختــرت ذلّت پارینه رفت، عــــزّت امســــال هســت
داد مریض مرا مژده صحــت طبیـــب گـــرچه هنوز اندکی مضطرب احوال هســت
طایر اقبال من شهپـــر دولت دمــاند رخصــت پرواز نیســت ورنــه پروبال هسـت
بخت زدنبال چشم اشک مرا پاک کرد مژده که این گریه را خنــده زدنبــال هســت
( وحشی بافقی، ۱۳۷۶: ۳۱)
برج، یکی از دوازده بخش فلک است، منجّمین منطقه البروج رابه دوازده تقسیم کرده ­اند و هرسه برج را به یکی از عناصراربعه، نسبت داده اند . برج آتش: حَمَل، اَسد و قوس، مزاجی گرم وخشک اند ،برج آب: سرطان، عقرب و حوت، برج باد: جوزا ، میزان ودلو (گوهری ،۱۳۶۲، ج۲: ۸۶) همچنین کلمۀ «برج» در قرآن کریم، در سوره­های «حُجَرات، فرقان وبروج »آمده­ است.
نظامی درداستان خسروشیرین، برتخت نشستن خسرو به مدائن باردوم را براساس بروج صورفلکی و طالع­بینی اعلام می­ کند:
چو سر بر کرد ماه از بــــرج ماهـــــی مه پرویز شد در بــــــرج شـــاهـــی
ز ثــورش زهره وز خـــرچنگ برجیس سعــــادت داده از تثلیث و تســـدیس
ز پـــــرگار حَمَل خورشید منظـــــــور بِــدَلـــو اندر فکنده بر زُحـــل نــــــور
عطـــــارد کرده ز اول خـــط جــــوزا سوی مریخ شیرافـکن تمــــــاشـــــــا
ذنب مریخ را مـــــی‌کرده در کــــاس شده چشم زُحـــــــل هــم کــاسه راس
بدین طالع کــــز او پیروز شد بخـــت ملک بنشست بر پیروزه گـــون تخــــت
بـــرآورد از سپیدی تــــا سیــاهـــی ز مغرب تــــا به مشرق نــــام شــــاهی
چــــو شد کار ممالک بــــــــرقرارش قـــــــوی‌تــر گشت روز از روزگـــارش
( نظامی،۱۳۷۸: ۲۱۱-۱۲)
ای مه برج منزلت چشم و چــراغ عالمــــی بـــادهٔ صاف دایمت در قدح و پیاله بــــاد
چون به هوای مدحتت زهره شود ترانه‌ســاز حاسدت از سماع آن محروم آه و نالـــه بـاد
نه طبق سپهر و آن قرصهٔ ماه و خور که هست بـر لب خوان قسمتت سهل ترین نواله بـــاد
( حافظ،۱۳۸۴: ۳۹۹)
می‌آید و می‌آید آن کس کــــه همی‌بایـــــد وز آمدنش شایـــد گـــر دل بجهد مـــا را
شمس الحق تبریزی در برج حمل آمـــــــد تا بر شجـــر فطرت خوش خوش بپزد ما را
(همان،۷۷)
نبود طلوع از برج ما، آن ماه مهر افــــروز را تغییر طالــع چــون کنم این اختر بد روز را
کی باشد ازتو طالعم کاین بخت اختر سوخته گرداند از تــأثیر خود، ســد اختـر فیــروز را
( وحشی بافقی،۱۳۷۶ : ۶)
حکیم قآآنی، از علم ستاره­شناسی آگاهی داشته و دراشعارش، عقیدۀ اوهمچون شاعران متأخربوده­است.« کوکبۀ ناصریت» همان ستارۀ بخت و طالع است.
تا کوکبۀ نــــاصریت گشت پــدیـدار هـــرروز بــه نـــام تــو زنــد بـخت تفــأّل
(قآآنی، ۱۳۸۰: ، ۵۱۶)
هـــــردم به خویشتن گویان به زیر لب کایـــدون شب مـــرا طــــالع شود سحــــر
( همان، ۲۲۲ )
گردون هنگ و هش دریـــای عز و مجـد گیهـــان داد و دیــن دنیـــای فـــال وفــــر
( همان، ۲۲۳)
ملک­الشعرای بهار، دردیوان اشعار خود اشاره به « گیهان پیکری هشیار» برای کیهان جان و روح قائل شده است.جانداری­کیهان، یک باورکهن است. «درکتاب مفاوضات افلاطون به نام تیمایوس، کیهان به مثابۀ موجودی جاندار و زنده که صاحب روان و شعور است، پنداشته می شود. » ( واندروردِن، ۱۳۷۲: ۲۰۱)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

هست گیهان پیکری هشیار و ذرات وی اند این همه اختر که بینی برسپهر چنبـــری
( بهار، ۱۳۸۰: ۳۵۹)
فریدون مشیری، دراشعارش با ستاره­ها سخن می­گوید وآنها رابینا و شنوا تصوّر می­ کند به دنبال پاسخی از زبان­آنان برای پرسش­های خویش است.
ای ستاره­ها، که از جهان دور،
چشمتان به چشم بی فروغ ماست !
نامی از زمین و از بشر شنیده­اید ؟
در میان آبی زلال آسمان
موج دود و خون و آتشی ندیده­اید؟
( مشیری، ۱۳۸۴: ۱۲۷)

. طاعَهٌ وَ قَوْلٌ مَعْرُوفٌ فَإِذا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَکانَ خَیْراً لَهُمْ (محمد: ۲۱)؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۹، ص ۱۵۸ ↑
. فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَکُمْ (محمد: ۲۲)؛ طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص ۲۴۰ ↑
. ذلِکَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا ما أَسْخَطَ اللَّهَ وَ کَرِهُوا رِضْوانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ (محمد: ۲۸) ↑
. طبری، جامع البیان، ج۶، ص ۱۸۰؛ زمخشری، کشاف، ج۱، ص ۱۴۲؛ فخررازی، مفاتیح الغیب، ج۱۲، ص ۳۹۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ۳۲۰؛ سیوطی، الدرالمنثور، ج۲، ص ۲۹۱ ↑
. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، غریب القرآن، [بی‌جا]، [بی‌نا]، [بی‌تا]، ج۱، ص ۱۲۶ ↑
. طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۳۲۰؛ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج۶، ص ۲۱۷ ↑
. وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَهٌ فَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ أَیُّکُمْ زادَتْهُ هذِهِ إیماناً فَأَمَّا الَّذینَ آمَنُوا فَزادَتْهُمْ إیماناً وَ هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ (۱۲۴) وَ أَمَّا الَّذینَ فی‏ قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِمْ وَ ماتُوا وَ هُمْ کافِرُونَ (۱۲۵/توبه) ↑
. جوادی آملی، تسنیم، ج۱۴، ص ۱۱۱ ↑
. طباطبایی، المیزان، ج۷، ص ۳۴۳ ↑
. سَیَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَکُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَیْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ جَزاءً بِما کانُوا یَکْسِبُون (توبه :۹۵) ↑
. واقعه: ۷۹ ↑
. طبرسى، على بن حسن‏، مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار، چاپ دوم، نجف، المکتبه الحیدریه، ۱۳۸۵ ق ، ص ۱۰۴ ↑
. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحار الأنوار، چاپ دوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، ۱۴۰۳ ق‏، ج۲۸، ص ۳۵ ↑
. هلالى، سلیم بن قیس‏، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، تحقیق محمد انصارى زنجانى خوئینى، چاپ اول، قم، الهادى‏، ۱۴۰۵ ق‏، ص۹۱۰ ↑
. کلینی، الکافی، ج۲، ص ۱۸۳ ↑
. همان، ج۱، ص ۲۸۸ ↑
. عیاشى، محمد بن مسعود(م۳۲۰ ق)، تفسیر العیّاشی، تحقیق هاشم رسولى محلاتى، چاپ اول، تهران، المطبعه العلمیه، ۱۳۸۰ ق‏، ج۲، ص ۱۱۹ ↑
. مجلسی، بحارالأنوار، ج۱۹، صص۱۵۹، ۲۳۸، ج۲۰، ص ۱۹۳، ج۲۲، صص ۵۰، ۵۱، ۷۰ ↑
. ابن عقده کوفى، احمد بن محمد(۳۳۲ ق‏)، فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام‏، عبد الرزاق محمد حسین‏حرز الدین، چاپ اول، قم، دلیل ما، ۱۴۲۴ ق‏، ص۲۰۴، ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم(۳۶۰ ق‏)‏، الغیبه( للنعمانی)، تحقیق علی اکبر غفارى، چاپ اول، تهران، نشر صدوق‏، ۱۳۹۷ ق‏، ص۲۶۱؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۲، ص ۲۹۳؛ بحرانی، البرهان، ج۵، ص ۲۱۹ ↑
. جوادی آملی، تسنیم، ج۵، ص ۲۷ و ۲۹ ↑
. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله‏(م۶۵۶ ق‏)، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل‏ابراهیم، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی‏، ۱۴۰۴ق‏، ج۱۶، ص ۲۸ ↑
. حسینى موسوى، محمد بن أبی طالب(قرن۱۰)‏، تسلیه المُجالس و زینه المَجالس( مقتل الحسین علیه السلام)، تحقیق کریم فارس حسون، چاپ اول، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه، ۱۴۱۸ق‏، ج۲، ص ۱۵۳ ↑
. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، تحقیق محمد صفایی، قم، اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۹ش، ج۵، ص ۷۵ ؛ همچنان که محدود کردن رجس در قرآن (به شرک، خباثت، حرام و قمار) که به انگیزه گذر از فاجعه جمل انجام می‌گیرد بی‌ثمر است ر.ک: همان، ص ۱۸۶ ↑
. کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۶۳ ↑
. فراهیدی، العین، ج ۵، ص ۳۴۸؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۱، ص ۷۰۶ ↑
. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ ش، ج ۱۰، ص ۳۵ ↑
. طریحی، مجمع البحرین، ج ۲، ص ۱۵۹ ↑
. ر.ک: ابن منظور، لسان العرب، ج ۱، ص ۷۰۹ ↑
. فیومی، المصباح المنیر، ج ۲، ص ۵۲۸ ↑
. منافقون: ۶ و نیز برای توضیح بیشتر ر.ک: طبرسى، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج۱ ، ص۱۳۶؛ شوکانی، فتح القدیر، ج۱، ص۴۹؛ ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، [بی‌جا]، [بی‌نا]، [بی‌تا]، ج۱، ص ۲۹۷ ↑
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

. ابن ابى حاتم، عبدالرحمن بن محمد ،تفسیر القرآن العظیم( ابن‏ابى‏حاتم)، عربستان سعودى، مکتبه نزار مصطفى الباز، ۱۴۱۹ق، ج ۱، ص ۴۴ ↑
. مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۱۰ ، ص ۳۵ ↑
. میبدى، رشید الدین، کشف الأسرار و عده الأبرار، تحقیق على اصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۱ ش، ج ۱، ص ۷۱ ↑
. برای نمونه نک: الأعراف: ۸۹؛ یونس: ۱۷؛ هود: ۱۸؛ یونس: ۶۹؛ عنکبوت: ۶۸ ↑
. انعام: ۱۴۰؛ اسراء، ۷۳ ↑
. ر.ک: فراهیدی، العین، ج ۸، ص ۲۸۰ ↑
. طریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۳۲۹ ↑
. فخررازی، أبوعبد الله محمد بن عمر(م ۶۰۶ق)، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق، ج ۸، ص۲۹۴ ↑
. طباطبایی، المیزان، ج ۳، ص ۳۴۸ ↑
. بلخى، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج ۱، ص۲۹۰؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج ۸، ص۲۹۴ ↑
. قالُوا لَیْسَ عَلَیْنا فِی الْأُمِّیِّینَ سَبیلٌ وَ یَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ. ↑
. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ وَ هُوَ یُدْعى‏ إِلَى الْإِسْلامِ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمینَ ↑
. برای نمونه ر.ک: قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج ۱۹، ص ۸۴ طباطبایی، المیزان، ج ۱۹، ص ۲۵۴؛ آلوسى، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، ج ۱۴، ص ۲۸۲؛ آل سعدى، عبدالرحمن بن ناصر، تیسیر الکریم الرحمن، بیروت، مکتبه النهضه العربیه، ۱۴۰۸ ق، ج ۱، ص ۱۰۳۴ ↑
. نیشابورى، نظام الدین حسن بن محمد(قرن۸)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، تحقیق شیخ زکریا عمیرات، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ ق، ج ۶، ص ۲۹۷ ↑
. ابن عربى، تفسیر ابن عربى،، ج ۲، ص ۳۳۷ ↑
. برای نمونه ر.ک: بقره: ۳۹؛ مائده:۵، ۱۰، و ۸۶؛ انعام:۳۱؛ اعراف:۴۰؛ مومنون: ۳۳؛ یونس: ۳۹، ۴۵، ۶۹ ↑
. آل عمران:۷۵؛ ۷۸ ↑

۳-۲ شناسایی و بررسی دو کاتالیزگر ناهمگن AC-dien-MoO₂(acac) و AC-Schiff-base-MoO₂(acac)
۳-۲-۱ کربن فعال عامل­دار شده بوسیله گروه کربوکسیلیک اسید
یکی از روش­های اصلاح سطح کربن فعال اکسایش می­باشد که شامل بکارگیری گازهای اکسنده مانند بخار آب،اکسیژن، دی­اکسیدکربن و… یا محلول­های اکسنده نظیر اسید نیتریک، هیدروژن پراکسید و… می­باشد.
از واکنش کربن فعال بوسیله نیتریک اسید طبق روش شرح داده شده در بخش ۲-۱-۳-۱، گروه عاملی کربوکسیلیک اسید روی آن ایجاد می­ شود. با این کار سطح گروه ­های اکسیژنی افزایش می­یابد.
۳-۲-۲ آسیل­دار کردن کربن فعال
گروه ­های COOH ایجاد شده روی بستر کربن فعال می­توانند تبدیل به گروه ­های آسیل­کلراید شوند، سپس از این گروه­ ها برای نشاندن کمپلکس­های فلزی به کمک واکنش­های سطح استفاده کرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این کار سبب افزایش واکنش پذیری بستر برای اتصال به لیگاند می­ شود. در بیشتر پژوهش­های صورت گرفته از تیونیل کلرید برای این منظور استفاده شده است]۴۴و۳۴[. شکل ۳-۳ مربوط به طیف FT-IR کربن فعال آسیل­کلرایددار شده است که نوار در محدوده ۱۷۲۵ نشان­دهنده گروه کربونیل مربوط به آسیل­کلراید است.
شکل ۳-۳ : طیف FT-IR کربن فعال آسیل­کلرایددار شده.
۳-۲-۳ آمین­دار کردن کربن فعال
در شکل ۳-۴ نشان می­دهد پس از آمین­دار کردن کربن فعال آسیل­کلرایددار شده، نوارهای جدید مربوط به دی­اتیلن­تری­آمین در طیف IR ظاهر می­شوند. نوار موجود در ناحیه cm^-1 ۱۲۱۱ مربوط به ارتعاش کششی CN لیگاند دی­اتیلن­تری­آمین و نوار موجود در cm^-1 ۱۵۱۶ مربوط به ارتعاش های خمشی NH لیگاند است. همچنین نوارهای موجود در cm^-1 ۲۸۰۰ و ۲۷۰۰ به CHهای اتیلن مربوط می­باشد.
شکل ۳-۴ : طیف FT-IR کربن فعال عامل­دار شده با دی­اتیلن­تری­آمین.
۳-۲-۴ کمپلکس کاتالیزگر ناهمگن AC-dien-MoO2(acac)
کربن فعال دارای لیگاند دی­اتیلن­تری­آمین، با اضافه کردن MoO₂(acac)₂ فلزدار می­ شود که با بررسی طیف FT-IR مطابق شکل ۳-۵، قرارگرفتن دی­اکسو مولیبدن تایید می­گردد. یکی از مهم­ترین نوارهای مربوط به آرایش سیس دی­اکسو مولیبدن بر روی بستر، دو نوار در ناحیه ۹۵۰-۹۰۰ می­باشد ]۱۳٫[ از آنجایی­که نوار ضعیفی در ناحیه cm^-1 ۱۶۴۰ مربوط به ارتعاش C=N ظاهر شده است احتمال می­رود که ساختار C در شکل ۳-۱ ساختار صحیح باشد.
شکل ۳-۵ : طیف FT-IR کاتالیزگر ناهمگن AC-dien-MoO₂(acac).
۳-۲-۵ لیگاند باز شیف بر روی بستر کربن فعال
مطابق روش شرح داده شده در قسمت۲-۱-۳-۴، آمین به ایمین تبدیل می­ شود. مقاسیه طیف IR این ترکیب در شکل ۳-۶ با کربن فعال آسیل­کلرایددار شده در شکل ۳-۳ و طیف کربن فعال آمین­دار در شکل ۳-۴ ظهور نوارهای جدید را در نواحی ۱۳۶۴ و ۱۱۶۱نشان می­دهد که مربوط به حلقه آروماتیک می­باشند. همچنین نواردر ناحیه ۱۶۳۰ بیان­گر C=N ایمین است. در مقایسه با شکل ۳-۶ نوار در ناحیه ۳۴۰۰ که مربوط به NH های گروه آمین است به­ دلیل همپوشانی ، شدت گرفته­است.
شکل ۳-۶ : طیف FT-IR مربوط به AC-Schiff-base.
۳-۲-۶ کمپلکس کاتالیزگر ناهمگن AC-Schiff-base-MoO₂(acac)
در طیف شکل ۳-۷ نوار­های مربوط به ارتعاش­های کششی NH ضیف­تر شده ­اند و این پدیده می ­تواند مربوط به اتصال کمپلکس مولیبدن به ایمین بر روی بستر کربن فعال باشد. به­علاوه دو نوار جدید مشاهده شده درحدود cm^-1 ۹۳۸ و ۹۰۱ می ­تواند مربوط به ارتعاش کششی متقارن پیوند مولیبدن-اکسو باشد که­ آن نیز تاییدکننده­ی قرار گرفتن فلز مولیبدن بر روی بستر است.
شکل ۳-۷: طیف FT-IR کاتالیزگر ناهمگن (AC-Schiff-base-MoO₂(acac.
۳-۲-۷ بررسی مورفولوژی با میکروسکوپ الکترونی روبشی SEM
SEM نوعی میکروسکوپ الکترونی است که قابلیت عکس­برداری از سطوح با بزرگنمایی ۱۰ تا ۱۰۰۰۰۰ برابر با قدرت تفکیکی در حد ۳ تا ۱۰۰ نانومتر را دارد. با بهره گرفتن از آنالیز SEM می­توان اطلاعاتی نظیر شکل، اندازه و مشخصات سطحی ساختار را بدست آورد. از این­رو تصاویر SEM، کربن فعال از شرکت Fluka با نام ((Activated charcoal Norit با قطر ( mm8/0) و کربن فعال فلزدار شده بررسی گردید. همانطور که مشاهده می­ شود کربن فعال دارای ذراتی نامنظم و کلوخه­ای می­باشد. در شکل ۳-۸ که مربوط به تصاویرکربن فعال با دو بزرگ­نمایی ۱۰۰ و ۵۰ می­باشد، ذرات دارای اندازه بزرگ­تری نسبت به تصاویر کاتالیزگر AC-dien-MoO₂(acac) در شکل ۳-۹ با همان بزرگ­نمایی است. زیرا در طی فرایند آمین­دار و فلزدار کردن در شرایط رفلاکس و نیز در اثر هم زدن با همزن مغناطیسی، اندازه ذرات ریزتر شده اما  همچنان شکل و مورفولوژی ذرات نامنظم و کلوخه­ای است. در تمام تصاویر، ساختار متخلخل قابل مشاهده می­باشد.

شکل ۳-۸: SEM کربن فعال با بزرگنمایی­های ۵۰ و ۱۰۰

شکل۳-۹: SEM کاتالیزگر ناهمگن AC-dien-MoO₂(acac) با بزرگنمایی­های ۵۰ و ۱۰۰
۳-۲-۸ آنالیز عنصری CHN و ICP
با بکارگیری تکنیک CHN قرار گرفتن لیگاند dien و بازشیف روی بستر بررسی شد. مقدار نیتروژن AC-dien ، %۳/۷ (معادل mmol/g7/1 لیگاند) بدست آمد و میزان مولیبدن موجود در کاتالیزگر ناهمگن AC-dien-MoO₂(acac)بوسیله تکنیک ICP ،%۰۴/۷ (معادل mmol/g 734/0) تعیین شد. با توجه به این داده ­ها %۴۳ از آمین­های متصل به بستر بوسیله فلز مولیبدن اشغال شده است.
همچنین برای AC-Schiff-baseمقدار نیتروژن %۵ (معادل mmol/g19/1 لیگاند) بدست آمد و میزان مولیبدن موجود در نمونه AC-Schiff-base-MoO₂(acac)به­وسیله تکنیک ICP، %۰۶/۶ (معادل mmol/g 631/0) تعیین شد. با توجه به این داده ­ها %۵۳ از آمین­های متصل به بستر بوسیله فلز مولیبدن اشغال شده است.
۳-۲-۹ آنالیز حرارتی (TG/DTA)
جهت بررسی پایداری گرمایی نمونه­های AC-Schiff-base-MoO₂(acac)و AC-dien-MoO₂(acac) ومقایسه آن با بستر کربن فعال، آنالیز حرارتی TG/DTA بکار گرفته شد که در شکل­های ۳-۱۰ و ۳-۱۱ و ۳-۱۲ نشان داده شده است. شکل ۳-۱۰ نمودار آنالیز حرارتی نمونه کربن فعال را نشان می­دهد. همانطور که در شکل مشاهده می­ شود، یک نوار پهن با شدت کم که احتمالا مربوط به ناخالصی­های کربن فعال می­باشد، در محدوده C °۳۰۰-۲۰۰ مشاهده می­ شود و از آنجایی که منحنی TG شکست واضحی را نشان نمی­دهد، افت جرم واضحی را نمی­ توان به آن نسبت داد. همچنین یک نوار گرمازا در DTA مربوط به سوختن کربن مشاهده می­ شود. افت وزن کل تا C °۶۰۰ برای این نمونه %۸۳ و در انتها %۱۷ خاکستر باقی مانده است. در شکل۳-۱۱ نمودار TG/DTA کاتالیزگر ناهمگن AC-dien-MoO₂(acac) افت وزن حدود %۷۳ است و بخشی که ازC °۲۰۰ شروع به تخریب کرده و در یک مرحله شکسته شده احتمالا مربوط به کمپلکس نشانده شده بر روی بستر است که افت جرم واضحی را نمی­ توان به آن نسبت داد و اگر آن را با نمونه کربن فعال مقایسه کنیم شدت نوار بیشتر شده اما پایداری حرارتی تغییری نکرده است.

بازنگری در زیرساخت امنیتی: در این سرویس پیکربندی تمامی نرم افزارها و سخت افزارها، مسیریاب ها، دیواره های آتش، سرویس دهنده ها و کامپیوترهای کاربران و کلیه تجهیزات بر اساس سیاست های امنیتی سازمان و استانداردهای مربوطه بازنگری می شود.
پویش نقاط آسیب پذیر: شبکه و عناصر آن اعم از سیاست های کاربران و سرویس دهنده ها و دیگر تجهیزات مورد پویش قرار گرفته و نقاط آسیب پذیر آن ها مشخص می شود.
آزمون نفوذ پذیری: با مدیران شبکه، سیستم ها و کارمندان مصاحبه شده و فعالیت های امنیتی آن ها مورد ارزیابی قرار گرفته و تعیین می شود که این فعالیت ها تا چه اندازه بر اساس سیاست های امنیتی سازمان و تا چه حد مطابق استانداردهای امنیتی می باشد.
پیکربندی و پشتیبانی ابرارها، زیرساخت ها و سرویس های امنیتی: استانداردها و راهنمایی های لازم جهت پیکربندی امن ابرارها، برنامه های کاربردی و بطور کلی عناصر موجود در زیرساخت شبکه و سیستم های مراکز حوزه ارتباطی گروه واکنش رخداد امنیت را ارائه می کند. انجام عملیات پیکربندی ابزارها و سیستم های امنیتی نظیر سیستم تشخیص نفوذ، دیواره آتش، شبکه اختصاصی مجازی، ابزارهای پویش گر آسیب پذیری در شبکه نیز از دیگر فعالیت های قابل انجام توسط این سرویس می باشد.
مشاوره امنیتی: ارائه خدمات مشاوره در جهت امن سازی سطوح مختلف از دیگر سرویس های گروه واکنش رخداد امنیت می باشد. خدمات مشاوره در حوزه های مختلف نصب و راه اندازی و امن سازی انواع سیستم ها و تجهیزات شبکه و کاربردهای نرم افزاری ارائه می گردد. همچنین ارائه مشاوره در جهت وضع سیاست های امنیتی سازمان و تعیین روال های تحقق آن ها از جمله خدمات این بخش می باشد.
توسعه ابرارهای امنیتی: در این سرویس ابرارهای امنیتی مورد نیاز مرکز گروه واکنش رخداد امنیت و دیگر مراکز موجود در حوزه خدماتی گروه واکنش رخداد امنیت توسعه می یابند. این امر شامل آماده سازی وصله های امنیتی، نوشتن برنامه های اسکریپت، بومی سازی نرم افزارهای امنیتی متن باز و آماده یا توسعه ابرارهای جدید می شود.
خدمات تشخیص نفوذ: در این سرویس کلیه رخدادهای ثبت شده توسط سیستم تشخیص نفوذ و رخدادهای موجود در سیستم مدیریت رخداد به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و موارد مهم و جدی گزارش داده می شوند. انجام این عملیات احتیاج به استفاده از ابرارهای تحلیل و بررسی نیز خواهد داشت. در بسیاری از موارد حجم رخدادها آنقدر زیاد می باشد که بدون استفاده از ابرارهای خودکار جهت تحلیل آن ها، ارزیابی آن ها ممکن نمی باشد.
انتشار اطلاعات مربوط به امنیت: در این سرویس، اطلاعات امنیتی تقسیم بندی شده و به سهولت در اختیار مراکز موجود در حوزه خدماتی گروه واکنش رخداد امنیت قرار می گیرد.
تداوم فعالیت و طرح بازیابی رخدادهای امنیتی: با عنایت به اینکه رخدادهای امنیتی می توانند در عملکرد کلی سازمان اخلال ایجاد کرده و مانع فعالیت های اساسی سازمان گردند، گروه واکنش رخداد امنیت با ارائه این سرویس، سعی در ایجاد نوعی ضمانت در تداوم فعالیت های سازمان حتی در صورت بروز رخدادهای امنیتی دارد. در این سرویس کلیه فعالیتهایی که وضعیت سازمان را به پیش از بروز رخداد امنیتی بر می گرداند انجام می گیرد.
آگاهی رسانی: انجام عملیات آگاهی رسانی از وظایف مهم گروه واکنش رخداد امنیت می باشد. افزایش سطح دانش مدیران فنی و استفاده کنندگان می تواند در تحقق امنیت در یک سازمان تاثیر بسزایی داشته باشد.
ارزیابی محصول: از دیگر خدماتی که گروه واکنش رخداد امنیت ارائه می کند ارزیابی محصول می باشد. در این حالت مرکز گروه واکنش رخداد، ابرار، محصول یا نرم افزار مورد نظر را بر اساس استانداردهای امنیتی موجود مورد ارزیابی قرار می دهد. ]۴[
۲-۴-تخصص های اعضای یک گروه واکنش رخداد
مناسب ترین افراد برای یک گروه واکنش رخداد، افرادی هستند که علاوه بر داشتن مهارت های تکنیکی لازم، دارای ویژگی های شخصیتی ویژه ای باشند. یک عضو گروه واکنش، باید به صورت اختصاصی به گروه تعلق داشته باشد، دارای ابتکار عمل و انعطاف بوده و مطالب را عمیق و تحلیلی بررسی کند. علاوه بر این قابلیت حل مساله، ارتباط خوب، تحمل موقعیت های پر فشار و امانت داری از ویژگی های یک عضو گروه واکنش رخداد است. از هر کارمند تیم انتظار می رود مهارتهای لازم برای انجام کار موثر را داشته باشد از جمله مهارتهای مورد نظر می توان به موارد ذیل اشاره نمود: ]۳[

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مهارتهای برقراری ارتباط
سیاستمداری
توانایی پیروی از قوانین و مقررات
امانتداری
توانایی غلبه براسترس
توانایی حل مساله
مدیریت زمان
توجه به جزئیات
مهارتهای تکنیکی:
دستیابی و اشنایی به تکنیک خوب
پیداکردن بهترین راه حل
شاخصهای امنیتی از جمله: تشخیص هویت– عدم انکار– امانتداری– محرمانگی و کنترل دسترسی
توانایی اعمال امنیت فیزیکی
مدیریت ریسک
آشنایی با پروتکلهای شبکه
آشنایی با سرویسها و برنامه های تحت شبکه
آشنایی با تکنیکهای رمز نگاری
آشنایی با محیطهای برنامه نویسی
۲-۵-آموزش های لازم برای تشکیل یک تیم پاسخگویی به رخدادها
ارائه آموزشهای تخصصی به متخصصان مراکز پاسخگویی به رخدادهای امنیتی از اساسی ترین نیاز های متخصصان شاغل در این حوزه می باشد.از اینرو یک برنامه جامع آموزشی مدون مورد نیاز تیم پاسخگویی می باشد که این آموزش ها می تواند شامل موارد زیر باشد.
اجزای سیستم های اطلاعاتی مانند سیستم های عامل، برنامه های کاربردی و پروتکل ها، سرویس ها و تجهیزات شبکه و ملاحظات امنیتی آن ها
روال های سازمانی و تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری مورد استفاده در سازمان
سیاست ها و رویه های استاندارد اجرایی در یک گروه واکنش رخداد
مدیریت دانش و سیساست های محرمانگی
استفاده بهینه از تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری و شبکه]۳[
۲-۶- مدل های مختلف همکاری مراکز پاسخگویی به رخدادها با سازمانها و مراکز دیگر
به طور کلی گروه های پاسخگویی به رخدادهای امنیتی که در زمینه ارائه خدمات فنی و تخصصی در زمینه شناسایی و پاسخگویی به رخدادهای امنیتی فعالیت می نمایند در سه حوزه خدمات واکنشی ، خدمات پیشگیرانه و خدمات ارزیابی و ممیزی می تواند به سایر ارگانها ،سازمانها و شرکتها متناسب با نیازهای مجموعه سرویسها و خدمات لازم را ارائه نمایند که از این دسته خدمات می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
ارائه خدمات آموزش های تخصصی به پرسنل تیم پاسخگویی به رخدادها
با توجه به اینکه کارکنان گروه پاسخگویی به رخدادها نیازمند بهره مندی از تکنیکهای ویژه جهت مقابله و شناسایی و پاسخگویی به انواع رخدادهای امنیتی می باشند و با توجه به اینکه معمولا به دلیل محدودیت در زمان و هزینه امکان فرستادن کارکنان به آموزشهای طولانی مدت برون از سازمان امکان پذیر نمی باشد می توان از گروه های خبره و با تجربه ای که در زمینه ارائه خدمات فنی و تخصصی در حوزه شناسایی و پاسخگویی به رخدادهای امنیتی فعالیت می نمایند استفاده نمود به نحویکه آموزشهای لازم و آشنایی با تکنیکهای مورد نیاز به کارکنان سازمان را در زمانی کوتاه ارئه گردد.
ارائه خدمات انتخاب مدل مناسب و راه اندازی گروه واکنش رخداد
جهت استقرار و راه اندازی مرکزی جهت شناسایی ، مقابله و پاسخگویی به رخدادهای امنیتی می توان از توان فنی و تجربیات گروه های خبره و با تجربه ای که در زمینه ارائه خدمات فنی و تخصصی در حوزه شناسایی و پاسخگویی به رخدادهای امنیتی (گوهر) فعالیت می نمایند و با انواع مدل های ارائه خدمات و فعالیت این مراکز آشنایی بیشتری دارند جهت شناسایی مدل متناسب با ساختار و نیاز های سازمان استفاده نمود.
ارائه خدمات نظارت بر ایجاد زیر ساخت استاندارد گروه واکنش رخداد
جهت کنترل و ایجاد زیر ساخت مناسب گروه امنیت مورد نظر سازمان می توان از تجربیات و توان فنی گروه های گوهر با تجربه در این خصوص استفاده کرد به نحویکه در انتخاب محل استقرار گروه در سازمان و همچنین برقراری امنیت فیزیکی و بهره مندی از منابع تغذیه حفاظت شده و ایجاد فضای کاری مناسب و تدارکات اداری و زیر ساختهای شبکه و ایجاد کانالهای ارتباطی بین اعضا گروه و کل مجموعه استفاده نمود.
ارائه خدمات نظارت بر نحوه عملکرد گروه گوهر گروه واکنش رخداد
جهت ارائه خدمات ممیزی و بررسی نحوه عملکرد و میزان کارایی و اثربخشی گروه امنیتی سازمان می توان از تجربیات و توان فنی گروه های گوهر بیرون از سازمان بهره برد. به نحویکه عملکرد تیم امنیتی موجود در زمینه شناسایی کنترل و پاسخگویی و واکنش لازم در خصوص جلوگیری از بروز رخداد و یا پاسخگویی به رخدادهای به وجود آمده مورد بررسی و آنالیز قرار گیرد که در نهایت گزاشی از نحوه عملکرد تیم پاسخگویی به رخدادهای موجود و شناسایی نقاط ضعف و قوت گروه تهیه و استخراج می گردد.
ارائه خدمات پشتیبانی فنی و تخصصی گروه واکنش رخداد
با عنایت به اینکه در مواردی ممکن است به دلیل بروز رخدادهای جدید تیم پاسخگویی به رخداد سازمان توانایی شناسایی و مقابله با رخدادی را نداشته باشد، در چنین مواردی می توان از تیم های گوهر خبره که ارتباطاتی گسترده با سایر تیمهای فعال در نقاط مختلف کشور و دنیا را دارا می باشند جهت شناسایی و پاسخگویی به رخداد خاص استفاده نمود.
ارائه خدمات مشاوره بر نحوه عملکرد گروه واکنش رخداد
با دریافت خدمات مشاوره فنی سایر گروه های فعال گوهر مرتبط با حوزه کاری بیرون از سازمان می توان جهت افزایش اثربخشی و کارایی تیم موجود مقابله و پاسخگویی به رخدادهای موجود پرداخت . به نحویکه این گروه در قالب تیمی خارج از مجموعه و با نگاهی وسیعتر و با ارزیابی از نحوه عملکرد موجود تیم راهکارهای بهبود و توسعه مناسب را ارائه می نمایند.

به موجب ماده۳۰۰ قانون مدنی: «اگر مدیون مالک فی الذمه خود گردد، ذمه او بری می‌شود. مثل ‌اینکه اگر کسی به مورث خود مدیون باشد، پس از فوت مورث دین نسبت به سهم الارث ساقط می‌شود.» مثلاً فرزندی به پدرش چک داد و پدر دارنده چک است برای وصول مبلغ چک، اینجا با فوت پدر که عنوان دارنده بلافصل بوده، فرزند، خود دارنده چک می‌شود و در تاریخ مندرج در چک مالکیت مافی‌الذمه ایجاد می‌شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بند دوم: توقیف عملیات اجرایی
خواهان دعوای استرداد بسته به اینکه دارنده علیه وی طرح دعوا نموده باشد یا خیر شرایط متفاوتی را خواهد داشت.
در فرضی که دارنده هنوز علیه خواهان دعوای استرداد، دعوایی را اقامه ننموده وی می‌تواند دادخواست استرداد را تقدیم دادگاه نموده و با اثبات ادعای خود از مسئولیت خارج شود و چک مزبور را مسترد دارد.
اما ممکن است قبل از اینکه خواهان دعوای استرداد را طرح کند دارنده علیه وی به خواسته مطالبه وجه مندرج در چک اقامه دعوا نموده باشد.در این مورد نیز صادرکننده در جلسه اول دادرسی می‌تواند دعوای استرداد را در قالب دعوای تقابل طرح نماید. در اینصورت نیازی به اقامه دعوای مجزا نخواهد بود. اما اگر دعوای تقابل طرح نکند و در دعوای اصلی محکوم به پرداخت وجه مندرج در چک به دارنده شود و این حکم به مرحله اجراء برسد صادرکننده که مدعی استرداد است می تواند علاوه بر خواسته استرداد، برای جلوگیری از اجرای رأیی که قبلاً علیه آنها صادر شده خواسته توقیف عملیات اجرایی رأی مزبور را به خواسته استرداد ضمیمه کند.
همچنین است اگر دارنده علیه صادرکننده از طریق اجرای ثبت اقدام نموده باشد.ماده ۱ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون ثبت و قانون دفاتر اسناد رسمی مصوب ۱۳۲۲ بیان می دارد : « هرکس دستور اجرای اسناد رسمی را مخالف با مفاد سند یا مخالف با قانون دانسته یا از جهات دیگری شکایت از دستور اجرای سند رسمی داشته باشد می‌تواند به ترتیب مقرر در آیین دادرسی مدنی اقامه دعوا نماید.»
ماده ۵ قانون مرقوم بیان می‌دارد : « در صورتی که دادگاه دلایل شکایت را قوی بداند یا در اجرای سند رسمی ضرر جبران‌ناپذیر باشد به درخواست مدعی بعد از گرفتن تأمین، قرار توقیف عملیات اجرایی را می‌دهد. ترتیب تأمین همان است که در قوانین دادرسی مدنی برای تأمین خواسته مقرر است و در صورتی که موضوع سند لازم الاجرا وجه نقد باشد و مدعی وجه نقد بدهد آن وجه در صندوق ثبت محل توقیف می‌شود و تأمین دیگری گرفته نخواهد شد.»
بند سوم: دستور موقت و منع پرداخت وجه چک
یکی دیگر از خواسته‌هایی که صادرکننده چک ضمن دعوای استرداد چک می‌تواند طرح کند تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر عدم پرداخت وجه چک است.
اداره حقوقی قو قضاییه در این خصوص معتقد است: «در صورتی‌ که صادرکننده چک، مدعی عدم استحقاق دارنده چک باشد، می‌تواند با رعایت مقررات ق.آد.م. با تقدیم دادخواست، ضمن ادعای بی‌اعتباری چک و استرداد لاشه آن، تقاضای صدور دستور موقت را بر عدم پرداخت وجه چک، از طرف بانک با رعایت مقررات مربوطه بنماید.» (نظریه شماره ۸۲۷۲/۷ مورخه ۱۶/۱۲/۱۳۷۲)
این عقیده به موجب نظریه شماره ۰۹۸۱/۷ مورخ ۱۹/۸/۱۳۷۷ اداره حقوقی مجدداً به این شکل مورد تأیید قرار گرفته است: «دستور موقت بر منع پرداخت وجه چک با بهره گرفتن از مقررات مربوط به دادرسی فوری و مواد ۷۷۰ به بعد ق.آ.د.م. به تقاضای خواهان و ضرورت آن از طرف دادگاه بلااشکال است، و پس از صدور دستور موقت بر منع پرداخت، بانک باید مطابق دستور دادگاه عمل کند. بنابراین استماع این درخواست فاقد اشکال قانونی است و با توجه به بند دوم که بر واریز وجوه و وجه معادل چک در بانک نیز دلالت دارد موضوع تعقیب شکایت کیفری تا ختم رسیدگی به ماهیت دعوا حقوقی مربوط به دستور موقت توجیهی ندارد.»^[۲۵۳]
نتیجه گیری و پیشنهادات
الف) نتیجه گیری
از مجموع مطالبی که در این رساله مورد بررسی قرار گرفت نتایجی به شرح ذیل اخذ می شود :
۱- چک به عنوان یک سند تجاری عادی علاوه بر داشتن فواید مترتّب بر اسناد تجاری دیگر یعنی وسیله ای برای کسب اعتبار،پرداخت و انتقال وجه،خود دو فایده دیگر نیز دارد؛ اول آنکه چک طبق قانون صدور چک در حکم اسناد لازم الاجرا بوده و دارنده آن،این حق را دارد که علیه صادرکننده از طریق دوایر اجرای ثبت،مطالبه وجه نماید.دوّم آنکه چک دارای مزیت کیفری نیز بوده و دارنده می تواند گزینه کیفری را به عنوان اهرمی جهت فشار بر صادرکننده در جهت وصول به حق خود مورد آزمایش قرار دهد.
۲- چک با سایر اسناد تجاری دیگر مثل برات و سفته تفاوتهایی دارد؛ بر این اساس،برخی تفاوتهای چک با برات را می توان به شرح ذیل بر شمرد :
الف- چک یک سند تجاری حال می باشد در حالیکه برات یک سند تجاری مدت دار است.
ب- برات تنها از طریق حقوقی قابل پیگیری می باشد لیکن چک علاوه بر طریق حقوقی از شیوه های کیفری و اجرای ثبت نیز قابل پیگیری و مطالبه می باشد.
ج- دارنده چک پس از آنکه با عدم تأدیه وجه آن مواجه شده است ضرورتی به واخواست چک ندارد بلکه گواهی عدم پرداخت صادره از بانک محال علیه همان اعتبار واخواست را دارد.امّا در مورد برات برای آنکه دارنده بتواند از حقوق قانونی خود برخوردار باشد باید برات را در مهلت قانونی(ده روز پس از سررسید)واخواست نماید.ضمن آنکه واخواست نکول نیز در برات وجود دارد و آن مربوط به زمانی است که برات با عدم قبول برات گیر مواجه شود.
۳- تفاوت چک با سفته به شرح ذیل می باشد :
الف- در چک سه شخص دخالت دارند(صادرکننده،دارنده و بانک)در حالیکه در سفته دو شخص دخالت دارند(صادرکننده و دارنده)
ب- سفته از طریق حقوقی قابل پیگیری است لیکن چک از طریق کیفری و حقوقی و اجرای ثبت قابلیت پیگیری را دارد.
۴- پیرامون ماهیت حقوقی چک اختلاف نظر وجود دارد،برخی آنرا قرارداد منعقده فیمابین صادرکننده و دارنده می دانند امّا برخی دیگر آن را تعهد یک جانبه صادرکننده در برابر دارنده می دانند و برخی ماهیت حقوقی چک را بر مبنای نظریه ترکیبی یا التقاطی توجیه می نمایند و دو مرحله امضاء و صدور را از یکدیگر جدا می نمایند.
۵- مندرجات الزامی چک را می توان به شرح ذیل بر شمرد:
الف- درج عنوان چک در روی ورقه،ب- تاریخ صدور،ج- نام محال علیه،د- تعیین مبلغ،ه- مکان تأدیه،
و- تعیین دارنده،ز- دستور پرداخت بدون قید و شرط،ح- امضاء صادرکننده،ن-مکان صدور.
۶- در طریقه اجرایی برای مطالبه وجه چک باید خاطر نشان ساخت که دارنده چک تنها می تواند علیه صادرکننده و مشروط به اینکه موعد پرداخت چک رسیده باشد و مطابقت امضای صادرکننده چک با نمونه امضای موجود در بانک گواهی شود،اقدام نماید.امٌا لازم به ذکر است که مراجعه به اجرای ثبت دارای معایبی می باشد،ازجمله اینکه،محکوم علیه در اجرای ثبت در صورت امتناع از تأدیه و یافت نشدن مالی از او،توقیف نخواهد شد.یعنی ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی مشمول این دسته از محکومین نمی شود.مضافاً اینکه هزینه اجرای ثبت از هزینه دادرسی به مراتب بیشتر است.ایضاً در دایره اجرای ثبت فقط علیه صادرکننده می توان اقدام کرد در حالیکه در دادگستری علیه تمام مسئولین می توان اقدام حقوقی نمود.
۷- دارنده چک می تواند ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک اقدام به اخذ گواهی عدم پرداخت نموده و ظرف شش ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت اقدام به طرح شکایت کیفری علیه صادرکننده و تعقیب کیفری ایشان نماید.
۸- تکالیف دارنده چک را برای طرح دعوا حقوقی می توان به شرح ذیل بر شمرد :
الف- مطالبه وجه چک در مهلت های مقرر قانونی
ب- اثبات عدم پرداخت وجه چک با اخذ گواهی عدم پرداخت
ج- طرح دعوا در مهلت های قانونی
۹- چنانچه دارنده چک در ظرف مهلتهای یک سال و دو سال پس از اعتراض عدم تأدیه(گواهی عدم پرداخت) مبادرت به طرح دعوا ننماید؛حق طرح دعوا علیه ظهرنویسان را از دست خواهد داد.همین طور است عدم مطالبه وجه چک از طرف دارنده در مهلتهای ۱۵ روز،۴۵ روز و ۴ ماه که موجب سقوط حق رجوع دارنده به ظهرنویسان و در پاره ای از موارد به صادرکننده چک می شود.
۱۰- در خصوص مراجع صالح برای طرح دعوا پیرامون دعاوی مربوط به اسناد تجاری و از جمله چک لازم به توضیح است که در این نوع دعاوی،دارنده حق مراجعه به یکی از سه دادگاه را به اختیار دارد:
الف- دادگاه محل اقامت خوانده به عنوان قاعده عام در صلاحیت های محلّی،ب- دادگاه محل تنظیم سند،ج- دادگاه محل پرداخت سند.
۱۱- مسئولیت اصلی در چک بر عهده صادرکننده می باشد؛بر این اساس است که قانونگذار در موارد متعدد،عدم انجام اقدامات معینی از جانب دارنده را سبب سقوط مسئولیت سایر مسئولین و از جمله ظهرنویسان می داند.در مواردی که صاحب حساب و صادرکننده دو شخص می باشند و آن هم مواردی است که صاحب حساب شخص حقوقی بوده و صادرکننده ی چک مدیر عامل شرکت محسوب می شود،مطابق ماده ۱۹ قانون صدور چک در اینگونه موارد،صادرکننده و شخص حقوقی هر دو مسئولیت تضامنی خواهند داشت.امّا در مواردی که امضاءکنندگان ذیل چکها که صاحب حساب آن شخص حقوقی است،مفاد اساسنامه را رعایت ننمایند،به عنوان مثال چک به امضاء تمامی صاحبان امضاء مجاز در اساسنامه نرسد،پیرامون مسئولیت حقوقی شخص حقوقی و مدیر عامل بین حقوقدانان اختلاف نظر است.برخی شخص حقوقی را فاقد مسئولیت می دانند و تنها شخص امضاءکننده را مسئول می دانند.
۱۲- چنانچه شخص یا اشخاصی در ظهر چک امضاء نمایند،و مقصود آنان انتقال چک به شخص دیگری باشد،عمل آنان ظهرنویسی به عنوان انتقال بوده و در برابر دارنده چک به همراه سایر مسئولین،مسئولیت تضامنی دارند.به موجب نظر غالب حقوقدانان،وجود امضاء در ظهر چک و سایر اسناد تجاری،ظهور در ظهرنویسی دارد مگر اینکه برای ضمانت بودن امضاء،ثابت گردد.
۱۳- پیرامون دخالت ضامن در چک و امکان تحقق این امر،گرچه برخی از حقوقدانان عقیده دارند که امکان دخالت ضامن در چک وجود ندارد،زیرا چک یک سند حال می باشد و مقصود قانونگذار نیز از «دعوی ضمان» در ماده ۳۱۴ ق.ت. دعوی مسئولیت تضامنی است نه دعوی علیه ضامن.امّا باید گفت که مسئولیت ضامن،تبعی است یعنی به تبع مسئولیت مضمون عنه او می باشد.بنابراین،ضامن از تمامی ایراداتی که مضمون عنه برخوردار بوده است،می تواند در برابر دارنده استفاده کند.به عبارتی اگر دارنده نتواند به مضمون عنه رجوع کند،حق رجوع به ضامن را نیز نخواهد داشت.امّا در برخی موارد باید به دارنده اجازه داد که به ضامن رجوع کند بدون آنکه حق رجوع به مضمون عنه را داشته باشد،مثل آنکه امضاء متعلٌّق به مضمون عنه جعل شده باشد و یا مضمون عنه محجور گشته باشد.
۱۴- تمامی مسئولین چک از صادرکننده تا ظهرنویس و ضامن در برابر دارنده،دارای مسئولیت تضامنی هستند.یعنی دارنده حق دارد برای مطالبه تمام وجه چک به هر یک از مسئولین که بخواهد رجوع کند یا قسمتی را از یکی از مسئولین مطالبه نماید و قسمتی را از مسئول دیگر.بر این اساس،دارنده همانگونه که گفته شد برای اعمال صحیح این حق باید به وظایف و تکالیف قانونی خود به طور دقیق عمل نماید،زیرا کاهلی و قصور او در راه اعمال این وظایف سبب سقوط حق رجوع او لااقل به برخی از مسئولین می شود.
۱۵- دارنده چک در راه مطالبه وجه آن باید دقت نماید که علی الاصول ضرورتی ندارد که در راه مطالبه،مبنای دعوی خود را به طور صریح مشخص نماید،یعنی معیّن کند که چک را بر چه اساس تحصیل نموده است؛زیرا وجود چک در ید دارنده خود اماره بر مدیونیت صادرکننده می باشد.امّا بی شک این وظیفه خوانده دعوی است که در دادگاه فقدان شرایط ماهوی یا شکلی در چک را در جهت اثبات بی حقی خواهان ثابت نماید.دارنده چک بر طبق اصول حاکم بر مقررات آیین دادرسی مدنی باید اصول چکهای مورد ادعای خود را در جلسه ی اول دادرسی به همراه داشته باشد،زیرا چنانچه در این جلسه این اسناد مورد انکار یا تردید خوانده واقع شوند و خواهان از ارائه اصول آنها اظهار عجز نماید و دادخواست خواهان مستند به دلیل دیگری نباشد،دادگاه قرار ابطال دادخواست خواهان را صادر می نماید.
۱۶- خوانده می تواند ضمن دفاع از ماهیت دعوی،در مورد دعاوی مرتبط با چک،ایراداتی همچون عدم رعایت شرایط شکلی و ماهوی در صدور چک را مطرح نماید.از آنجا که در قانون تجارت به شکل و ظاهر سند توجه می شود نه به ماهیت آن،لذا در اسناد تجاری باید بررسی شود که آیا شرایط شکلی رعایت گردیده است یا خیر؟زیرا عدم رعایت شرایط شکلی سند تجاری،موجب می گردد که سند،از تجاری بودن و امتیازات مترتّب بر آن خارج شده و خوانده به طرح این ایرادات بپردازد،زیرا عدم رعایت شرایط شکلی،خود یکی از استثنائان وارده بر اصل عدم توجه ایرادات می باشد.
۱۷- مهمترین ایرادات مربوط به شرایط صوری یا شکلی در چک را می توان به ایرادات مربوط به فقدان امضاء صادرکننده،ایراد مربوط به سفید امضاء بودن،ایراد مربوط به تاریخ و … نام برد.فقدان امضاء شخصی که مورد مراجعه قرار می گیرد در چک،سبب می گردد که دعوی خواهان به کلّی ساقط گردد.زیرا امضاء موید قصد انشاء است و فقدان آن سبب فقدان قصد انشاء و فقدان مسئولیت شخص مورد مراجعه می گردد.
۱۸- خوانده با اثبات سفید امضاء بودن چک نمی تواند ره به جایی ببرد،زیرا وقتی ثابت گردد که شخصی چکی را امضاء نموده و در اختیار دیگری قرار داده است،این امر به منزله آن است که به دارنده وکالت داده تا جاهای خالی را خود پر نماید.بنابراین مدّعی سفید امضاء بودن باید سوء استفاده از آن را نیز اثبات نماید.
۱۹- در خصوص اینکه آیا چک بدون تاریخ دارای اعتبار است یا خیر دو عقیده در میان حقوقدانان وجود دارد:عده ای معتقدند که چک بدون تاریخ در حکم سند عادی بوده و فقط دلالت بر مدیونیت صادرکننده دارد،لیکن از اعتبارات چک تجاری مثل در حکم اسناد لازم الاجرا بودن و … برخوردار نیست امّا گروهی دیگر عقیده بر آن دارند که چک بدون تاریخ نه تنها چک موضوع قانون تجارت نیست بلکه اصولاً سند دین نمی باشد.رویه قضایی نیز در این خصوص متشتّت می باشد.
۲۰- ایرادات مربوط به عدم رعایت شرایط ماهوی در صدور چک نیز از جمله ایراداتی است که خوانده می تواند ضمن پاسخ در ماهیت به آنها متوّسل شود.زیرا صدور چک نیز یک عمل حقوقی است و کلیه اشخاصی که به هر نحو در چک امضاء می نمایند باید در حین امضاء از شرایط عمومی برای تحقق مسئولیت برخوردار باشند.بنابراین چنانچه هریک از اشخاصی که توسط دارنده چک مورد مراجعه قرار گرفته اند،در حین امضاء فاقد قصد و رضا و اهلیت باشند و یا جهت صدور چک نامشروع بوده و دارنده از آن مطّلع باشد،این اشخاص فاقد مسئولیت می باشند.
۲۱- پس از صدور چک به طور صحیح،تعهد پیشین اعم از اینکه یک رابطه حقوقی یا تجاری یا ناشی از جرم و غیره باشد به یک رابطه و تعهد برواتی تبدیل می شود.این تعهد،مجزی و مستقل و منفک از تعهد قبلی است.اصل عدم توجه ایرادات اطلاق خود را در روابط شخصی میان طرفین بلافصل از دست می دهد.لذا اگر متعهد ایراد نماید که تعهد یا رابطه حقوقی سابق که منشأ و علت صدور چک بوده است به جهتی از جهات ساقط گردیده،این ایرادات،چنانچه تنها در روابط بلافصل اولین دارنده چک و صادرکننده باشد،قابلیت استماع را دارد،لیکن در برابر دارنده باحسن نیت پذیرش این ایرادات با اصول حاکم بر اسناد تجاری در تضاد می باشد.
۲۲- در چک ممکن است دعاوی حقوقی متعددی چون،دعوی ابطال چک،ظهرنویسی و ضمانت مطرح گردد.این دعاوی،سه دعوی مستقل بوده لیکن به جهت برخی از موارد ممکن است تشابهاتی بین این دعاوی وجود داشته باشد.بنابراین صادرکننده ممکن است دادخواست ابطال چک را تقدیم نماید؛از آن جهت که در هنگام صدور فاقد اهلیت بوده یا آنکه مجبور به امضاء چک گشته است(فقدان قصد و رضا) و یا آنکه جهت صدور چک نامشروع بوده و دارنده از آن مطّلع بوده است،یا آنکه پس از تنظیم چک،دارنده به قهر و غلبه چک را از او دریافت نموده و عمل تسلیم،ارادی نبوده است.
۲۳- چنانچه قبل از طرح دعوی ابطال از جانب صادرکننده و دیگر مسئولین چک،دارنده علیه آنان اقدام به طرح دعوی مطالبه وجه چک نماید،خوانده این دعاوی می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی علیه خواهان،اقدام به دعوی تقابل دائر بر ابطال چک و … نماید.امّا اگر دعوی تقابل طرح ننماید و در دعوی اصلی محکوم گردد و این